عضو کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات از چالش‌های توسعه خدمات نسل‌های سوم و چهارم تلفن همراه و نگاه امنیتی به ارتباطات می‌گوید
در توسعه نباید نگاه امنیتی داشت
توسعه نسل‌های مخابراتی پیشرفته اگرچه همواره در برنامه‌های ارتباطات و فناوری اطلاعات کشور مورد توجه بوده است اما هیچ گاه به طور جدی در رشد و توسعه فناوری‌های پیشرفته مخابراتی در جهت رشد تولید ناخالص ملی برنامه‌ریزی نشده است.
وزیر ارتباطات به تازگی اعلام کرده است به هیچ عنوان دوره انحصار رایتل برای ارائه خدمات نسل سوم تمدید نخواهد شد و پس از آنکه دوره انحصار این اپراتور در تاریخ 30 مردادماه سال آینده به پایان رسد از اول شهریورماه ما آماده ارائه این سرویس در اپراتورهای دیگر خواهیم بود. آیا درست است این‌گونه خدمات ارزش افزوده که اقبال بالایی در میان مشترکان تلفن همراه دارد تا مدت‌ها در انحصار یک اپراتور باقی بماند؟ آیا محدودیت در رشد ارتباطات و فناوری اطلاعات در دنیای امروز قابل قبول است؟
رشد ارتباطات در کشورمان همواره با نوسانات مواجه بوده است هر چند همیشه به سمت بالا حرکت کرده‌یم و شاخص‌ها مثبت بوده است. در هر دوره در خصوص استفاده از تکنولوژی‌های جدید غفلت داشته‌ایم. به طوری که اگر در مقطعی در به‌کارگیری تکنولوژی جدید محدودیت داشته‌ایم یا وقفه ایجاد کردیم با عقب‌ماندگی مواجه شدیم و دیگر جبران فاصله کار سختی بود. رشد فناوری‌های نوین در دنیا بسیار بالاست. به همان نسبتی که تکنولوژی رشد می‌کند خدمات ارزش افزوده آن نیز توسعه می‌یابد. به تناسب توسعه شبکه ارتباطات و فراگیر شدن آن در بین عموم جامعه باید خدمات
ارزش افزوده نیز توسعه پیدا کند. در کشورهای پیشرفته توجه بسیاری به این مساله دارند و در کنار افزایش کیفیت ارائه خدمات ارزش افزوده بسیار اهمیت دارد. متاسفانه تصور غلطی در کشور ما وجود دارد که توسعه شبکه مخابرات و تلفن همراه تنها صدا، سرعت و کیفیت است. دیگر ارتباطات تنها صدا و سرعت نیست بلکه خدمات ارزش افزوده حرف اول را می‌زند. در دنیای امروز دیگر ICT پیشران تمام تکنولوژی‌هاست. حتی دیگر در توسعه اقتصادی ICT نقش اول را ایفا می‌کند. به طور مثال در صنعت خودروسازی در جهت توسعه ابتدا باید بستر ارتباطات و فناوری اطلاعات پیشرفته را فراهم کرد؛ یا در حوزه پزشکی اگر ICT نباشد نمی‌توان خدمات پیشرفته و به‌روز را به بیماران ارائه داد. حتی بیمار می‌تواند در منزل در لحظه با پزشک معالج خود در ارتباط باشد؛ یا در کنترل ترافیک به کار می‌آید و در سایر مسائل اجتماعی، فرهنگی و سیاسی باعث تحول و توسعه می‌شود.
یعنی یکی از دلایل ضعف در توسعه اقتصادی به کندی توسعه در بخش ارتباطات و فناوری اطلاعات کشور برمی‌گردد؟
بله، همان‌طور که در ابتدا گفتم ما در هر دوره با غفلت در توسعه تکنولوژی‌های نوین ارتباطات و فناوری اطلاعات مواجه بوده‌ایم. متاسفانه در سال‌های اخیر نیز این غفلت شدت گرفت. واگذاری شرکت مخابرات ایران بدون مطالعه و بررسی جوانب کارشناسی یکی از دلایل عقب‌ماندگی در توسعه بخش ارتباطات و فناوری اطلاعات محسوب می‌شود. اصل واگذاری به بخش خصوصی درست بود اما شیوه واگذاری صحیح نبود. شاهد بودیم پس از گذشت یک سال از واگذاری دولت قبلی با مدیران جدید مخابرات چالش پیدا کرد. اکنون نیز نه‌تنها دولت متضرر شده بلکه خود اپراتور نیز ضرر کرده است. در این میان نیز بیشترین ظلم به مردم شده است چرا که از توسعه ارتباطات عقب ماندیم. نباید حق امتیازها به یک اپراتور داده شود. حق امتیاز باید در انحصار دولت باقی بماند تا اپراتور نتواند انحصار کند. در واگذاری مخابرات بسیاری از خدمات انحصاری به شرکت خریدار مخابرات واگذار شد که اشتباهی فاحش بود و باید این بخش‌ها که عمدتاً حاکمیتی هستند به دولت بازگردد؛ یا ارائه حق امتیاز
خدمات نسل سوم به اپراتور سوم یعنی رایتل به شکل انحصاری کار اشتباهی بود. در هیچ کجای دنیا خدمات ارزش افزوده را محدود نمی‌کنند. یعنی یک امتیاز را به یک اپراتور بدهند و به سایر اپراتورها بگویند تا مدت مشخصی حق ندارید آن خدمات را ارائه دهید. محدودیت تکنولوژی در دنیای امروز معنی و مفهوم ندارد؛ یا واگذاری وایمکس نیز امر درستی نبود. درست نیست پروانه‌های مخابراتی فناوری‌محور باشند. در دنیا پروانه‌ها به این شکل که تکنولوژی را واگذار کند نداریم و شیوه غلطی است.
شما اعتقاد دارید از همان ابتدا ارائه خدمات نسل سوم به رایتل اشتباه بود، این در حالی است که مسوولان در آن مقطع عنوان کرده‌اند در جهت حمایت از اپراتور جدید که بتواند در بازار با اپراتورهای قدیمی رقابت کند ابتدا حق امتیاز خدمات انحصاری مانند نسل سوم به رایتل داده شد. بنابراین حمایت از اپراتور جدید باید چگونه باشد؟
باید تمام اپراتورها تشویق شوند به سمت به‌کارگیری تکنولوژی‌های جدید بروند. نباید در پروانه یک اپراتور ارائه خدمات تکنولوژی محدود شود. به خاطر داریم در زمانی که می‌خواستیم پروانه به ایرانسل بدهیم کف تکنولوژی را در لایسنس آن در نظر گرفته بودیم. اما پس از آن شاهد بودیم که در لایسنس اپراتورها سقف تکنولوژی را تعیین کرده‌اند. باز هم تاکید می‌کنم این کار اشتباه بوده و نباید رگولاتوری حق امتیاز را به شکل فناوری‌محور به اپراتورها می‌داد. اکنون نیز تبعات آن عقب‌ماندگی در توسعه نسل‌های مخابرات است در حالی که دنیا به سمت نسل‌های چهارم و پنجم حرکت کرده است اما هنوز در نسل سوم مانده‌ایم و دعوا بر سر این است که رایتل تا چه زمانی می‌تواند نسل سوم را در انحصار داشته باشد. باید همان‌طور که وزیر ارتباطات تاکید کرده‌اند دیگر انحصار نسل سوم در یک اپراتور پایان یابد و سایر اپراتورها وارد میدان شوند. برای حمایت از اپراتور جدید تا بتواند با سایر اپراتورها رقابت کند راه‌حل‌های دیگری وجود دارد.
می‌توان این امتیازها را به شکل‌های دیگر مانند تخفیفات قیمت برای فرکانس به اپراتور جدید پیش‌بینی کرد یا دولت می‌تواند حق لایسنس را با قیمت کمتری به اپراتور جدید بدهد. راهکارهای بسیاری وجود دارد و می‌توان با این گونه حمایت‌ها در یک تا دو سال اپراتوری را شکل داد که بتواند با سایر اپراتورها رقابت کند.
در این زمینه تا چه میزان با عقب‌ماندگی مواجهیم؟ علت چیست؟
بسیار عقب هستیم. ما در ابتدای راه برای ارائه خدمات نسل سوم هستیم در حالی که در دنیا دیگر نسل پنجم در حال توسعه است. موبایل یک وسیله انتقال صوت در جهان شناخته شده است. اما همین موبایل در اروپا تنها 10 درصد خدماتش صوت است و 90 درصد خدمات آن شامل دیتا و باند پهن می‌شود. در حالی که ما در ایران خدمات باند پهن نداریم. حتی در اروپا باند پهن موبایل سه برابر باند پهن ثابت است. در حالی که در ایران کمتر از یک درصد باند پهن موبایل داریم. بیش از 90 درصد خدمات تلفن همراه صوت است. همه چیز را در توسعه صدا خلاصه کرده‌ایم. عقب‌ماندگی از توسعه باند پهن و موبیلیتی به معنای عقب‌ماندگی در صنعت در کل اقتصاد است. متاسفانه در کشور ما به تکنولوژی نگاه امنیتی می‌شود یا آن را مخرب و غیراخلاقی قلمداد می‌کنیم. محدودیت در سرعت اینترنت نیز که باعث شد برای کاربران خانگی سقف سرعت تا 128k در نظر گرفته شود برگرفته از نگاه امنیتی به تکنولوژی بود. در حالی که در دنیا بر اساس تحقیقات انجام‌گرفته کشورهایی که از سرعت اینترنت 256k تا دو مگ برخوردارند کشورهای عقب‌افتاده
هستند. از دو مگ تا 10 مگ کشورهای متوسط و از 10 مگ به بالا کشورهای پیشرفته محسوب می‌شوند. آن وقت ما با سرعت 128k حتی در شاخص‌های اندازه‌گیری در دنیا نیز قرار نداریم و پایین‌تر از کشورهای عقب‌مانده قرار داریم. متاسفانه در سال‌های اخیر برخی افراد در کشور نسبت به ایجاد محدودیت‌ها افتخار کرده‌اند در حالی که این محدودیت‌ها به معنای عقب‌ماندگی و محروم شدن از خدمات روز دنیا و شکاف در توسعه است. البته بنده نمی‌گویم نباید محدودیت‌ها کلاً از بین برود ولی باید مرزها مشخص شود. در زمینه فرکانس باید محدودیت وجود داشته باشد. در کشورهای پیشرفته در ارائه فرکانس محدودیت وجود دارد و واگذار نمی‌شود. اما در زمینه تکنولوژی نباید دیوار بکشیم و بگوییم شهروندان حق ندارند از تکنولوژی‌های روز استفاده کنند.
با این حال در ارائه خدمات نسل 75/2 و 3 همچنان چالش داریم. هنوز سرویس MMS فراگیر نشده است و بین مشترکان یک اپراتور تنها می‌توان MMS تبادل کرد یا در برقراری تماس تصویری رایتل با مانع روبه‌رو شد و چند ماهی است که بنا به برخی مسائل فرهنگی ارائه این سرویس قطع شده است. در این زمینه چه باید کرد؟
نمی‌توان تکنولوژی را محدود کرد و دیوارکشی کرد به هر شکل تکنولوژی راه خود را پیدا می‌کند و مشترکان از طرق دیگر می‌توانند از فناوری‌های جدید بهره گیرند. نرم‌افزارهایی چون وایبر و وی‌چت که امروز در بین مخاطبان ایرانی اقبال پیدا کرده‌اند نشان می‌دهند که مردم جامعه ما به سرویس‌های جدید و خدمات پیشرفته نیاز دارند که حتی با وجود فیلتر بودن باز هم تمایل دارند از این نرم‌افزارها استفاده کنند چرا که خدماتی ارائه می‌دهند که نیاز آنها را پاسخ می‌دهد. وقتی این نیاز در کشور وجود دارد چرا در زمینه توسعه نسل سوم و چهارم غفلت کرده‌ایم. اکنون دیگر باید توسعه خدمات نسل‌های پیشرفته مخابراتی را در اولویت قرار دهیم و چاره‌ای نداریم جز اینکه به این سمت حرکت کنیم تا بتوانیم عقب‌ماندگی موجود را جبران کنیم. بنابراین می‌توان
با تعامل مسوولان امر را متقاعد کرد که هر پدیده تکنولوژی مخرب و غیراخلاقی نیست و باید از مزایای مفید آن بهره برد. اکنون مسوولان امر آگاه شده‌اند که محدودیت در سرعت اینترنت به نفع کشور نیست و باید به سمت سرعت بالا حرکت کنیم. باید با نهادهای متولی چون کمیته تعیین مصادیق فیلترینگ و شورای رقابت تعامل کنیم تا برخی از محدودیت‌ها که لزومی ندارد وجود داشته باشند، برداشته شود. ما مخالف فیلتر موارد غیراخلاقی و ضد‌فرهنگ ایرانی نیستیم یا مواردی که به امنیت ملی خدشه وارد می‌کنند، باید دسترسی کاربران به آنها محدود شود اما نباید اعمال این محدودیت‌ها سلیقه‌ای و با ناآگاهی انجام گیرد. نگرانی‌ها در خصوص تهدید فرهنگی و امنیتی توسط تکنولوژی در تمام دنیا وجود دارد تنها خاص کشور ما نیست اما نباید محدودیت‌ها به شکلی اعمال شود که مردم یک جامعه از حقوق شهروندی خود و دسترسی به خدمات جدید روز دنیا محروم شوند.
شما اعتقاد دارید می‌توان یک رابطه معقول میان دغدغه‌های امنیتی و فرهنگی با توسعه تکنولوژی تعریف کرد که دیگر محدودیت در دسترسی کاربران به تکنولوژی جدید نداشته باشیم؟
بله، به هر شکل فردی که به عنوان وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات انتخاب می‌شود باید ملاحظات امنیتی داشته باشد و نسبت به این مقوله حساس باشد و از طرفی باید توسعه تکنولوژی را به شکلی پیش ببرد که شهروندان رضایت داشته باشند و بدانند از حقوق شهروندی خود محروم نشده‌اند. هنر مدیریت در بخش ارتباطات و فناوری اطلاعات همین است که این دو مقوله را در راستای هم پیش ببرد. بنده برای وزیران ارتباطات در دوره‌های قبلی احترام قائلم و می‌دانم آنها نیز از عدم توسعه تکنولوژی در بخش ارتباطات و فناوری اطلاعات گلایه داشتند اما نتوانستند با توجه به فضای حاکم در این زمینه اقدامات اساسی انجام دهند و از بسیاری از سرویس‌ها و خدمات روز دنیا به بهانه مسائل امنیتی و فرهنگی محروم شدیم. در حالی که باید بدانیم در توسعه تکنولوژی نباید نگاه امنیتی داشته باشیم. به تکنولوژی باید نگاه توسعه‌گرا و اشتغال‌زایی داشته باشیم تا منجر به رشد سهم ناخالص ملی شود. بنده خودم در
زمان وزارتم در این وزارتخانه اتفاقاً بیشتر از بقیه ملاحظات امنیتی داشتم. حتی افتخار نیز می‌کنم که این دغدغه را داشتم چرا که امنیت یک بحث ملی است. ولی در برنامه‌ریزی و توسعه باید نگاه امنیتی را کمتر کرد و به رشد توجه کرد. نمی‌توانیم قفل بگذاریم بر مقوله تکنولوژی بعد انتظار پیشرفت و توسعه در هر یک از بخش‌های اقتصادی و فرهنگی و اجتماعی و سیاسی نیز داشته باشیم. در دنیای امروز دیگر توسعه بدون توسعه ICT امکان‌پذیر نیست.
بخشی از مشکلات اپراتورها در توسعه خدمات همان‌طور که شما اشاره کردید به رگولاتوری برمی‌گردد. در سال‌های اخیر رگولاتوری به گفته فعالان این بخش با سیاستگذاری‌های سلیقه‌ای مانع توسعه شده است. با توجه به اینکه شما عضو جدید کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات هستید با تغییر مدیران این بخش آیا رویه قبلی اصلاح خواهد شد؟
باید رویه‌های مخرب گذشته در رگولاتوری اصلاح شود. باید اولویت بر توسعه باشد. از آن مهم‌تر باید مسائل واگذاری مخابرات با تعامل حل شود و بخش‌های حاکمیتی به دولت بازگردد. چرا که 70 درصد ارتباطات کشور دست شرکت مخابرات ایران است. اگر موتور شرکت مخابرات ایران به خوبی بچرخد دیگر اپراتورها نیز به خوبی حرکت خواهند کرد. خوشبختانه دکتر واعظی دیدگاه‌های خوبی در توسعه مخابرات ایران دارند. مخابرات یک سرمایه ملی است و نباید به حال خود رها شود. برخی فکر می‌کنند چون مخابرات واگذار شده دیگر نباید دولت با آن کاری داشته باشد. در حالی که موتور محرک توسعه ارتباطات کشور شرکت مخابرات ایران است و باید مسائل و اختلافات حل شود و این شرکت بخش‌های حاکمیتی را بازگرداند و از طرفی تقویت شود.
در حال حاضر سه اپراتور تلفن همراه در کشور فعال هستند. آیا این سه اپراتور کافی است یا باید در کنار توسعه خدمات جدید نسل سوم و چهارم اپراتورهای جدید نیز در این زمینه فعال شوند؟
به نظر می‌رسد از نظر کمیت همین سه اپراتور فعلاً کافی است. ممکن است در سال‌های بعدی بازار وسیع‌تر شود و احساس کنیم باید اپراتور جدیدی وارد میدان شود اما در بخش تلفن همراه اکنون این سه‌تا کفایت می‌کند. در دنیا در هر یک از کشورها دو تا سه اپراتور پاسخگو است. باید خدمات ارزش افزوده به ویژه باند پهن و موبیلیتی توسعه یابد تا سرویس‌های مناسب در اختیار مشترکان قرار گیرد. سیاستگذاری در نسل چهارم باید آغاز شود اما مهم‌تر این است که خدمات نسل سوم توسعه یابد. جهت‌گیری دنیا تا سال 2017 بر روی نسل سوم است. ما باید از این فرصت استفاده کنیم و عقب‌ماندگی چند سال اخیر را جبران کنیم. اگر از مردادماه سال آینده آغاز کنیم و اپراتورهای کشور بتوانند این خدمات را به مشترکان‌شان بدهند به نظر می‌رسد یک تا دو سال دیگر این عقب‌ماندگی جبران می‌شود.
دیدگاه تان را بنویسید