بازار گرم اینستاگرام

محمدرضا ازلی‌صفت

در طول تاریخ، شکل‌گیری و ساخت هر کالا یا کسب‌وکار با توجه به نیازهای اجتماعی، دانش و تکنولوژی مورد نیاز و بسترهای اجتماعی بوده است. این امر به ویژه در دهه‌های اخیر نمود پیدا کرده است. با سرعت گرفتن هر چه بیشتر و نفوذ اینترنت در زندگی روزمره، مفاهیم و عادات و رفتارهای اجتماعی جدیدی در حال شکل‌گیری است. از عمومی شدن اینترنت در سال 1995 و شکل‌گیری web 1 که در آن کاربران تنها قادر به خواندن مطالب به صورت یک‌طرفه و منفعل بودند تا به وجود آمدن مفهوم web 2 و توانایی کاربران جهت ایجاد محتوا و حضور فعال در اینترنت، تغییرات عمده‌ای در نحوه استفاده از پتانسیل این شبکه به وجود آمده است و با این تغییرات کسب‌وکارهای جدید نیز پا به عرصه ظهور گذاشتند. به طور مثال شکل‌گیری شبکه‌های اجتماعی بدون web 2 امکان‌پذیر نبود چون بیشتر محتوای شبکه‌های اجتماعی توسط کاربران ایجاد می‌شود و در web 1 چنین امکانی وجود نداشت و حتی بستر و نیاز اجتماعی آن نیز در آن سال‌ها غیر‌قابل تصور بود. اما با شکل‌گیری شبکه‌های اجتماعی مثل Orkut Yahoo 360، Myspace و دیگر شبکه‌های اجتماعی، بستر اجتماعی برای ظهور فیس‌بوک و همه‌گیر شدن آن فراهم شد. طی این فرآیند و به وجود آمدن شبکه‌های اجتماعی، مفاهیم، رفتارها و عادات اجتماعی گسترده‌ای مثل: صفحه شخصی، وال، استاتوس، کامنت، لایک، دنبال کردن و دیگر مفاهیم شروع به شکل‌گیری کردند. مفاهیمی که چند سال قبل غیر‌قابل تصور بودند اکنون در زندگی روزمره مردم نفوذ کرده بود. این موارد و موارد دیگر این‌چنینی بسترهای اجتماعی اینستاگرام را برای شکل‌گیری به وجود آوردند. اما قسمت اعظم بستر تکنولوژیک آن مربوط به تلفن‌های هوشمند و پیشرفت چشمگیر و سریع آن در چند سال اخیر است، زیرا بدون وجود تلفن‌های هوشمند و سیستم‌عامل‌های Android و ios و پیشرفت چشمگیر سخت‌افزاری پردازنده اصلی و گرافیکی موبایل و به‌ ویژه بیشتر شدن کیفیت و رزولوشن دوربین‌های موبایل، اینستاگرام نمی‌توانست به وجود آید. تمام موارد ذکرشده بستری برای ظهور اینستاگرام به وجود آوردند اما چرا با وجود شبکه‌های اجتماعی مثل فیس‌بوک، توئیتر، فلیکر و سایر شبکه‌های اجتماعی، اینستاگرام توانست تا این حد محبوب شود؟
اینستاگرام در اواخر سال 2010 فقط برای دستگاه‌های iphone عرضه شد، و در عرض سه ماه توانست یک‌ میلیون کاربر را به سرویس خود جلب کند، اما چگونه؟ اینستاگرام جزو برنامه‌های منتخب در اپ‌استور بود و این امر کمک بسیار شایانی در سرعت انتشار آن داشت. اما چرا شبکه اجتماعی به اشتراک‌گذاری عکس، آن هم بر روی پلت‌فرم موبایل توانست تا به امروز 200 میلیون کاربر داشته باشد؟
فرض کنید بخواهید یک‌ لحظه یا یک حس را با دوستان‌تان به اشتراک بگذارید، به طور مثال شما قادر نخواهید بود این کار را با فیس‌بوک انجام دهید، فیس‌بوک مکانی برای گذاشتن خاطره‌ها، نظرات یا رخدادهاست؛ جایی که شما یک رویداد از زندگی را بازگو می‌کنید. شما نمی‌توانید یک حس یا یک‌ لحظه خوب با دوستان یا خانواده خود را با کلمات به اشتراک بگذارید یا مثلاً نمی‌توانید بنویسید که چقدر منظره جلوی چشم‌تان قشنگ است، دوست دارید دوستان‌تان این منظره یا این حس را ببینند و لمس کنند. چیزی که در عکس وجود دارد در کلمات گنجانده نمی‌شود. موضوع مهم‌تر ماهیت اشتراک لحظه‌ای زمان حال با دوستان‌تان در اینستاگرام است بدین معنی که شما همان لحظه و شرایط را به صورت بصری با دیگران شریک می‌شوید، این ویژگی خاص، مخصوص اینستاگرام است که آن را از شبکه‌های اجتماعی دیگر جدا می‌کند. مورد بعدی رابط کاربری مینی‌مال و بسیار ساده اینستاگرام است، شما تنها در سه مرحله: گرفتن عکس، انتخاب فیلتر، نوشتن توضیحات می‌توانید عکس خود را به اشتراک بگذارید. سرعت بارگذاری و آپلود شدن عکس‌ها را نیز نباید فراموش کرد، اهمیت این موارد را از شکست اپ فیس‌بوک می‌توان فهمید که به دلیل رابط کاربری کند و عدم سادگی با شکست مواجه شد و بازار را به اینستاگرام واگذار کرد. یکی دیگر از ویژگی‌های اینستاگرام که آن را متمایز می‌کرد استفاده از چندین فیلتر از پیش تعریف‌شده برای قرارگیری روی عکس‌ها بود که این فیلترها حتی با قرارگیری روی عکس‌های بسیار عادی و پیش پا افتاده جلوه خاص و زیبایی به این عکس‌ها می‌داد. البته از هش‌تگ هم نباید به سادگی عبور کرد این ویژگی جالب به کاربران اجازه می‌داد عکس‌های خود را با هش‌تگ کردن با کلمات کلیدی برای دیگر کاربران قابل شناسایی کنند. حتماً پست‌ها یا حتی تبلیغات بی‌مورد را در لابه‌لای نیوزفید فیس‌بوک خود دیده‌اید که چک کردن پست‌های مورد علاقه‌تان را رنج‌آور می‌کند اما در اینستاگرام شما تنها عکس‌های خلاقانه دوستان‌تان با فیلترهای جذاب را می‌بینید و در میان پست‌ها از مطالب غیرمرتبط و تبلیغات استفاده نمی‌شود. البته مجانی بودن و استفاده نکردن از آگهی‌های تبلیغاتی یکی دیگر از ویژگی‌های مهم اینستاگرام برای جذب هر چه سریع‌تر کاربران بوده است، چون جذب کاربران در ابتدای کار بسیار مهم‌تر از کسب درآمد است و در آینده می‌توان آن را به دست آورد. این رویه‌ای است که فیس‌بوک هم پیش گرفت و تا زمانی که کاربرانش به حد مورد انتظار نرسیده بودند اقدام به استفاده از آگهی‌های تبلیغاتی برای کسب درآمد نکرد. اگر اینستاگرام سرویس خود را پولی می‌کرد قاعدتاً موفق نمی‌شد. یکی دیگر از ویژگی‌هایی که در پس‌زمینه استفاده از اینستاگرام وجود دارد این است که گوشی‌های موبایلی که اینستاگرام بر روی آن نصب می‌شوند تقریباً دارای یک محدوده کیفیت هستند و با توجه به اینکه عکس‌ها به مربع‌های کوچک در گوشی تبدیل می‌شوند، تفاوت در کیفیت عکس‌ها چندان نمود پیدا نمی‌کند. درنتیجه افراد در سرتاسر جهان و با شرایط مساوی از لحاظ سخت‌افزاری عکس‌های خود را به اشتراک می‌گذارند و زمانی که شما احساس می‌کنید دیگران هم با امکانات تقریباً یکسان هستند، تنها خلاقیت شما باقی می‌ماند که زیبایی عکس شما را مشخص می‌کند. این موضوع باعث جذابیت دوچندان اینستاگرام شده است. مورد دیگر هم می‌تواند سادگی و مهم نبودن دنبال کردن یا دنبال نکردن دوستان در اینستاگرام باشد. مثلاً شما برای حذف یکی از دوستان‌تان از فیس‌بوک بسیار تحت ‌فشار قرار خواهید گرفت یا به سادگی نمی‌توانید با شخصی که در فیس‌بوک نمی‌شناسید، دوست شوید اما در اینستاگرام معمولاً پست‌ها عمومی هستند و اگر از عکس‌های کسی خوش‌تان بیاید می‌توانید او را دنبال کنید یا حتی می‌توانید کسی را که تا دیروز دنبال می‌کردید از لیست خود حذف کنید و هیچ‌گونه فشار اجتماعی گریبانگیر شما نخواهد شد. در واقع اینستاگرام شما را به اندازه فیس‌بوک درگیر خود می‌کند، بدون اینکه شما تحت ‌فشارهایی نظیر آنچه در فیس‌بوک تجربه کردید قرار گیرید. مورد دیگری که می‌توان به آن اشاره کرد ماهیت عکس است. شما با خواندن یک پست به طور مستقیم و بدون هیچ‌گونه تلاشی منظور و مفهوم طرف مقابل‌تان را درک می‌کنید اما در اینستاگرام شما با مشاهده یک عکس و تفکر درباره آن منظور و مفهوم یا حس عکس را دریافت می‌کنید که این غیر‌مستقیم بودن پیام، لذت آن را برای انسان دوچندان می‌کند. تمام مسائل بیان‌شده در بالا، شرایط اجتماعی، فرهنگی، زمانی، تکنولوژیک، سیاست و انتخاب‌های درست مسوولان اینستاگرام دست در دست هم دادند که اینستاگرام توانست به موفقیت برسد.