هووی آمریکایی؟

ایران‌خودرو و پژو این روزها در شرایطی دوباره پای میز مذاکره با یکدیگر نشسته و سودای همکاری دوباره‌ای را در سر می‌پرورانند که قرار است یک خودروساز معتبر دیگر نیز به جمع آنها اضافه شود. آن‌طور که هاشم یکه‌زارع مدیرعامل ایران‌خودرو اعلام کرده، این شرکت می‌خواهد در کنار پژو یک شریک معتبر و گردن‌کلفت دیگر را نیز برای خود دست و پا کند تا به وقت حاجت در‌نماند و تجربه تلخ رفتن پژو دوباره تکرار نشود. پژو اوایل سال 2012 و پس از آنکه بخشی از سهامش به جنرال‌موتورز واگذار شد، به رابطه‌اش با ایران‌خودرو پایان داد، بی آنکه به تعهدات خود پایبند باشد. گفته می‌شد جنرال‌موتورزی‌ها عامل جدایی پژو از ایران‌خودرو بوده‌اند، چه آنکه بر سر تحریم ایران از سوی پژو، با این شرکت فرانسوی به توافق رسیده و در عوض وعده داده بودند که مقدمات حضور پژویی‌ها را در بازار آمریکا فراهم کنند.

پژو اگرچه روزگار خوشی را در ایران می‌گذراند و بی‌آنکه کوچک‌ترین سرمایه‌گذاری انجام دهد محصولات قدیمی‌اش را به فروش می‌رساند، اما نتوانست در مقابل وعده حضور در بازار آمریکا خود را نگه دارد و همین شد که خودروساز فرانسوی ناگهان از ایران رفت. با جدا شدن پژو، ایران‌خودرو ضربه سختی خورد زیرا نه آمادگی لازم را برای این جدایی داشت و نه تحریم‌های بین‌المللی اجازه می‌داد شریکی معتبر و به اصطلاح کار‌درست را جایگزین پژو کند. از همین رو کار برای بزرگ‌ترین خودروساز ایران حسابی سخت شد و از آنجا که بیشتر محصولاتش را خودروهای پژو تشکیل می‌داد افت شدیدی را در تیراژ تجربه کرد. افت تیراژ نیز طبعاً اثری بسیار منفی بر قیمت محصولات ایران‌خودرو گذاشت و کار را به جایی رساند که مثلاً قیمت خودرویی مانند پژو 206 در عرض یک سال سه برابر شد. بسیاری از کارشناسان، تقصیر این وضع ایران‌خودرو را متوجه خود این شرکت می‌دانستند و معتقد بودند اگر ایران‌خودرو قراردادی محکم را با پژو می‌بست، خودروساز فرانسوی نمی‌توانست به این راحتی قید ایران را بزند و بدون توجه به تعهداتش در قبال مشتریان ایرانی، بگذارد و برود.

کارشناسان البته این را هم می‌گفتند که ایران‌خودرو باید طی سال‌های بدون تحریم شریک معتبر دیگری را برای خود می‌یافت تا اینقدر از رفتن پژو ضرر نکند. به گفته آنها آنچه ایران‌خودرو را پس از پژو غرق بحران کرد وابستگی‌اش به این خودروساز فرانسوی بود چه آنکه اگر در کنار پژو شریک دیگری هم داشت تا این حد متحمل فشار نمی‌شد و به جایی نمی‌رسید که تولیدش به یک‌سوم افت کند. در واقع کارشناسان علاوه بر اینکه بی‌قیدی پژو را ناشی از ضعف ایران‌خودرو می‌دانند و تاکید می‌کنند که این «ضعف» و آن «بی‌قیدی» دیگر نباید در ارتباط دوباره این دو تکرار شود، بر یافتن شریکی جز پژو نیز اصرار می‌ورزند. گویا ایران‌خودرو نیز به نصیحت کارشناسان گوش داده و برای زهرچشم گرفتن از پژو هم که شده قصد یافتن شریکی دیگر را دارد.

اما شریک جدید ایران‌خودرو کیست؟ کیست که می‌خواهد دست در دست بزرگ‌ترین خودروساز ایران بگذارد و هووی پژو شود؟ آن‌طور که مدیرعامل ایران‌خودرو در گفت‌وگو با رسانه‌ها تاکید کرده، این شرکت رقیبی قدرتمند در حد و اندازه‌های پژو و حتی شاید برتر از آن را در نظر گرفته و می‌خواهد با این کار به پژو بفهماند که دیگر این خودروساز فرانسوی تنها شریک استراتژیک ایران‌خودرو نیست و نمی‌تواند رفتاری مانند گذشته با ایرانی‌ها داشته باشد. البته ایران‌خودرویی‌ها یک هدف دیگر را نیز دنبال می‌کنند و آن داشتن شریکی غیر فرانسوی است، چه آنکه مدیرعامل این شرکت معتقد است حضور دو خودروساز فرانسوی همزمان در ایران، اشتباه بوده و باید به جای یکی از آنها، خودروسازی از کشوری دیگر انتخاب می‌شد. حالا این پرسش برای ایرانی‌ها به وجود آمده که شریک جدید ایران‌خودرو کدام خودروساز دنیاست؟ اگرچه ایران‌خودرویی‌ها پاسخ روشنی به این پرسش نداده و تنها به گفتن این جمله که «شریک جدید، معتبر و قدرتمند است»، اکتفا کرده‌اند، اما از گوشه و کنار و از میان گفته‌های منابع آگاه، می‌توان در این مورد حدس‌هایی نزدیک به واقعیت زد. بر اساس گمانه‌زنی‌ها، خودروسازانی مانند بنز، جنرال‌موتورز، فورد، فیات و فولکس‌واگن جدی‌ترین گزینه‌ها برای آمدن به کیلومتر 14 جاده مخصوص به شمار می‌روند که گویا «بنز» محتمل‌ترین‌شان است. این خودروساز بزرگ آلمانی پیشتر و تا قبل از تشدید تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران، ارتباط نسبتاً خوبی با ایران‌خودرویی‌ها به خصوص در بخش محصولات تجاری داشت، اما حدود دو سال پیش بار و بندیل خود را جمع کرد و به کشورش بازگشت. حالا آن‌طور که شنیده می‌شود، غول خودروسازی اروپا دوباره قصد بازگشت به ایران را دارد و ایران‌خودرویی‌ها برای همکاری دوباره و البته گسترده‌تر با بنز، تدارک ویژه‌ای دیده‌اند. اگر شنیده‌ها درست باشد و بنز راهی «جاده مخصوص» شود، اتفاقی بزرگ در خودروسازی ایران رخ خواهد داد، البته به شرط آنکه سطح همکاری‌ها فقط به مونتاژ محصولات این خودروساز آلمانی محدود نشود و انتقال تکنولوژی و دانش فنی به ایران‌خودرو نیز در دستور کار قرار بگیرد.

به جز بنز اما فولکس‌واگن به عنوان دیگر بزرگ خودروسازی اروپا نیز جزو گزینه‌های شراکت با ایران‌خودرو به حساب می‌آید و پیشتر شایعاتی نیز در مورد مذاکرات این خودروساز آلمانی با ایران‌خودرو بر سر زبان‌ها افتاده بود. فولکس‌واگن که زیرمجموعه‌های معتبر و مشهوری مانند آئودی و پورشه را در کنار خود می‌بیند، بزرگ‌ترین خودروساز اروپا لقب گرفته و پس از جنرال‌موتورز و تویوتا سومین شرکت خودروساز برتر دنیاست. منابع غیررسمی می‌گویند، مذاکراتی میان این شرکت و ایران‌خودرو در ماه‌های گذشته انجام شده و گویا «اشکودا» (یکی از زیرمجموعه‌های فولکس‌واگن) برای همکاری با بزرگ‌ترین خودروساز ایران ابراز تمایل کرده است. اشکودا اگرچه به اندازه پورشه و آئودی مشهور نیست، اما به هر حال دست‌پرورده فولکس به شمار می‌رود و حداقل از خودروسازان چینی قابل‌اعتمادتر و معتبرتر است و می‌توان از تجربیاتش در «جاده مخصوص» بهره برد.

در کنار بنز و فولکس‌واگن، گمانه‌زنی‌هایی از حضور خودروسازان آمریکایی نیز در ایران مطرح شده و برخی حتی از مذاکرات میان آنها و ایران‌خودرو خبر می‌دهند. خبر این مذاکرات اولین بار زمستان سال گذشته و توسط روزنامه فرانسوی فیگارو منتشر شد و آن‌طور که این روزنامه مدعی شده بود، نمایندگان جنرال‌موتورز آمریکا رفت و آمدهایی به کیلومتر 14 جاده مخصوص داشته و نه‌تنها بابت همکاری مشترک با ایران‌خودرو ابراز تمایل کرده، بلکه حتی خواستار خرید بخشی از سهام این شرکت شده‌اند. به ادعای فیگارو، توافق هسته‌ای ایران و غرب در ژنو، این فرصت را به جنرال‌موتورز و ایران‌خودرو داده تا شراکت با یکدیگر را تجربه کنند و اولی از بازار بزرگ دومی بهره ببرد و دومی هم از تکنولوژی و دانش فنی اولی. علاوه بر ادعای فیگارو، چند روز گذشته و همزمان با مذاکرات ایران‌خودرو و پژو نیز باز هم خبر مذاکرات خودروساز ایرانی با غول خودروسازی آمریکا در «جاده مخصوص» پیچیده و حالا خیلی‌ها معتقدند «جنرال‌موتورز» شریک آینده ایران‌خودرو است. این شرکت که چند سال پیش ورشکسته شد و با کمک دولت به میدان رقابت بازگشت، در حال حاضر بزرگ‌ترین خودروساز دنیا به حساب می‌آید و قبل از انقلاب نیز با صنعت خودرو ایران همکاری‌هایی داشته است. به اعتقاد کارشناسان، حضور جنرال‌موتورز در «جاده مخصوص» می‌تواند نقطه عطفی در خودروسازی ایران باشد، چه آنکه خودروساز آمریکایی از اعتبار بسیار زیادی در دنیا برخوردار است و قطعاً اگر خبر مذاکرات و همکاری احتمالی‌اش با ایران‌خودرو صحت داشته باشد، جهشی بزرگ را در صنعت خودرو کشور شاهد خواهیم بود. این موضوع البته به دلیل مسائل سیاسی میان ایران و ایالات‌متحده آمریکا با حساسیت و اماواگرهایی روبه‌رو است و کارشناسان معتقدند ارتباط ایران‌خودرو و جنرال‌موتورز، بستگی زیادی به رابطه سیاسی دو دولت دارد. این داستان طبعاً در مورد دیگر خودروسازان آمریکایی نیز صادق است، چه آنکه همکاری مشترک میان خودروسازان ایرانی با فورد و کرایسلر نیز به روابط سیاسی ایران و ایالات‌متحده آمریکا وابسته بوده و بسیار بعید است بدون شکل‌گیری این روابط (حداقل در سطحی محدود)، خودروسازی از آمریکا راهی «جاده مخصوص» شود.

اما از خودروساز مشهور ایتالیایی-فیات- هم به عنوان دیگر همکار احتمالی ایران‌خودرو یاد می‌شود؛ شرکتی که سابقه حضوری کمرنگ در ایران دارد. فیات که حالا سهامدار کرایسلر به شمار می‌رود و باید آن را «گروه فیات-کرایسلر» نامید، پیشتر با بخش خصوصی خودروسازی ایران همکاری داشت و محصولی به نام «سی ینا» را نیز روانه بازار ایران کرد، اما خاطره خوشی از آن دوران ندارد، زیرا حضورش در ایران دوامی نداشت و با کلی دردسر همراه بود. حالا اما ظاهراً این خودروساز ایتالیایی برنامه‌های جدی‌تری را برای حضور در ایران دارد و گفته می‌شود یا خود روانه «جاده مخصوص» می‌شود یا کرایسلر را مامور شراکت با بزرگ‌ترین خودروساز می‌کند.