هفتم شهریور روز احزاب شود

در نیمه اول شهریور‌ماه اخبار، تفاسیر و گزارش‌های مربوط به تاسیس تشکل «ندای ایرانیان» بخش قابل توجهی از اخبار حوزه احزاب را به خود اختصاص داد اما به تدریج از حجم آن کاسته شد. مصاحبه مفصل صادق خرازی عضو موسس تشکل مزبور با روزنامه اعتماد و در پی آن مصاحبه حسن یونسی دیگر عضو «ندای ایرانیان» با خبرگزاری ایلنا که در نخستین روزهای شهریور منتشر شد برخلاف تصور اولیه نتوانست آن‌گونه که انتظار می‌رفت از حواشی و ابهامات پیرامون این تشکل و اهداف و رویکردهای احتمالی آن بکاهد. در همان ابتدا موضع‌گیری سیدمحمد خاتمی که با ادبیاتی کاملاً محتاطانه و سنجیده صورت گرفت نشان داد که «ندای ایرانیان» آن طور که پیشتر اعلام شده بود مورد تایید بزرگان اصلاح‌طلب نیست. واکنش‌های بعدی افراد موثر جناح اصلاح‌طلب و فعالان جوان این جریان نیز بر این تصور مهر تایید نهاد تا جایی که دو تن از اعضای موسس «ندا» پیش از اعلام موجودیت از آن کناره گرفتند. با این حال برخی از نیروهای اصلاح‌طلب و بخشی از اصولگرایان از جمله روزنامه کیهان موضع همدلانه‌ای در قبال این تشکل اتخاذ کرده و آن را نشانه‌ای از فاصله گرفتن طیفی از اصلاح‌طلبان از اقدامات گذشته خود برشمردند. افزون بر موضوع مذکور، به جلسه شورای عالی جبهه اصلاح‌طلبان که برخی از فعالان طیف میانی این جناح را در‌بر می‌گیرد می‌توان اشاره کرد که در دهه دوم شهریورماه برگزار شد. مجید محتشمی سخنگوی جبهه اصلاح‌طلبی ضمن اعلام این خبر احتمال برپایی همایشی به منظور بزرگداشت شخصیت آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی و پیشنهاد نامگذاری هفتم شهریور‌ماه به نام روز احزاب را نیز از عمده مصوبات جلسه این شورا عنوان کرد. پیشنهاد نامگذاری روز احزاب به خاطر تصویب قانون فعالیت احزاب توسط نمایندگان اولین دوره مجلس شورای اسلامی در روز 7 شهریور 1360 ارائه شده است.

اصلاح‌طلبی در شرایط امروز

ماهنامه «سخن ما» پرونده اصلی دومین شماره خود را که هفته پیش روانه بازار شد به بازخوانی تجربه اصلاحات در جمهوری اسلامی اختصاص داده و به ارزیابی بایدها و نبایدهای اصلاحات در دولت اعتدال پرداخته است. این پرونده گفتارها و نوشتارهای برخی از فعالان و صاحب‌نظران سیاسی را دربر می‌گیرد. مصاحبه با سیدمحمدرضا خاتمی دبیر کل سابق حزب مشارکت و همایون کاتوزیان استاد ایرانی مقیم بریتانیا در کنار یادداشت‌هایی از محمد کیانوش‌راد، حمیدرضا جلایی‌پور و محمد‌‌جواد غلامرضا‌‌کاشی‌ شاکله این پرونده را تشکیل می‌دهند. حمیدرضا جلایی‌پور استاد جامعه‌شناسی دانشگاه تهران در یادداشت خود تحت عنوان «اصلاحات سه» تجربه اصلاح‌طلبی را به سه دوره تقسیم کرده که شامل تجربه دولت اصلاحات خاتمی، دولت ضد‌اصلاحات احمدی‌نژاد و دولت اعتدال حسن روحانی است و در جمع‌بندی اصلاحات کنونی به بلوغ اصلاح‌طلبان و توجه همزمان آنها به اصلاحات سیاست‌محور و جامعه‌محور در کنار اتحاد راهبردی دولت و اصلاح‌طلبان و نیاز عمومی به تقویت سازوکارهای مردمسالاری برای نیل به توسعه همه‌جانبه اشاره کرده است.

محمدجواد غلامرضاکاشی استاد علوم سیاسی دانشگاه علامه در یادداشتی به نام «اصلاحات؛ قدرتی لب فرو بسته» از منظر آرایش درونی جبهه اصلاحات به این موضوع پرداخته و روند پیوست و گسست سه قطب جریان اصلاحات از زمان تکوین در سال 1376 تا انتخابات سال 1392 را شرح داده است. کاشی اصلاح‌طلبان را به سه گروه به این شرح تقسیم می‌کند: گروه نخست متشکل از اصلاح‌طلبان ایدئولوژیک که با وضعیت جاری به صورت رادیکال ناسازگارند و گفت‌وگوی بنیادی در همه حوزه‌ها را تجویز می‌کنند. گروه دوم اصلاح‌طلبان وفادار به جمهوری اسلامی که در عین پایبندی به ارزش‌های برآمده از انقلاب خواستار گفت‌وگو حول و حوش مواضع مورد اختلاف در حیطه‌های عملی و سیاست‌ورزی‌های عمومی هستند و گروه سوم اصلاح‌طلبان روشی که با گذر از وفاداری‌های ایدئولوژیک صرفاً تحقق اهداف عملی را دنبال می‌کنند و شیوه‌های اصلاح‌طلبانه و مسالمت‌آمیز را قطع نظر از نظام سیاسی مستقر مفید و تنها راه‌حل مشکلات موجود می‌دانند.

نویسنده سپس استدلال خود را در ضرورت ایجاد ائتلافی جدید در میان اصلاح‌طلبان گروه دوم و سوم طرح می‌سازد تا اصلاح‌طلبی که هم‌اکنون قدرت تکلم و هویت خود را از دست داده بتواند به اتکای مشروعیت اجتماعی و سیاسی خود از این وضعیت خارج شود. به نوشته این استاد علوم سیاسی «در فرآیند شکل‌گیری اولیه اصلاح‌طلبان، طرح و بحث‌های فکری نقطه عزیمت تولد جریان اصلاح‌طلبی شد [در حالی که امروز] نقطه عزیمت اولیه گزاره‌ها و باورهای نظرورزانه نیست بلکه مقتضیات عمل برای یک جریان شناخته‌شده و بهره‌مند از سرمایه است [از این‌رو] تفکری که از نقطه عزیمت سیاست ظهور و بروز پیدا می‌کند تداوم پرسش از هستی و چیستی دین یا اخلاق نیست بلکه از منظر چیستی اجتماع سیاسی آغاز می‌کند و به اخلاق و دین نیز خواهد پرداخت.»

احتمال انشعاب در جبهه پایداری؟

در حالی که سیدرضا تقوی به دنبال برگزاری همایش وحدت اصولگرایان تا پیش از ماه محرم است و گفته می‌شود تلاش‌های فراوانی در حال انجام است تا محمدتقی مصباح‌یزدی نیز در آن شرکت کند. علی‌الظاهر اختلافات در میان هواداران این روحانی مقیم قم که در جبهه پایداری گرد آمده‌اند بالا گرفته است. ماجرا از آنجا آغاز شد که مصباح‌یزدی در دیدار با تقوی که منادی وحدت میان اصولگرایان است تیغ انتقاد از نیام کشید، چنین اقداماتی را «فریب» نامید و صراحتاً بی‌میلی خود را نسبت به مکانیسم مورد نظر جامعتین بیان داشت حال آنکه دبیر کل جبهه پایداری ضمن اعلام پایبندی تشکل تحت امر خود به منشور اصولگرایی از جلسات وحدت‌بخش نیز اعلام حمایت کرده است. این رویکردهای متناقض که در رسانه‌های منتسب به جبهه پایداری به وضوح خودنمایی می‌کند ناظران و تحلیلگران را به افزایش احتمال وقوع انشعاب و جدایی در تشکلی که هنوز مجوز فعالیت از مراجع رسمی دریافت نکرده اما مدت‌هاست در عرصه سیاسی نقش‌آفرینی می‌کند متقاعد کرده است. بدین ترتیب بعید نیست تهران‌نشینان جبهه پایداری به زعامت مرتضی آقاتهرانی از نمایندگان مجلس که می‌گوید «با توجه به اینکه همه ما ولایتمدار هستیم باید بهتر بنشینیم و صحبت کنیم. اصولِ منشور اصولگرایی که آیت‌‌الله مهدوی‌کنی و آیت‌الله یزدی نوشته بودند، برگرفته از نظاماتی است که مقام معظم رهبری مطرح کردند و ما به آن پایبند هستیم چرا که اگر به اصول پایبند نباشیم، اصولگرا نیستیم. ما باید با هم وحدت داشته باشیم و با یکدیگر جلو برویم تا حاکمیت ولایت که در شخص مقام معظم رهبری تجلی پیدا کرده است را تقویت کنیم» راه خود را از محمدتقی مصباح‌یزدی و هواداران او در قم جدا کنند. البته باید دید هسته‌های استانی جبهه پایداری که به گفته آقاتهرانی در حال شکل‌گیری هستند چه رویکردی از خود در قبال این اختلافات بروز خواهند داد.

ناکامی اصلاح‌طلبان در سربازگیری از اصولگرایان

داریوش قنبری فعال اصلاح‌طلب و نماینده سابق ایلام در مجلس شورای اسلامی می‌گوید جناح رقیب چشم طمع به پایگاه اجتماعی اصلاح‌طلبان دوخته است فلذا باید مراقب بود تا افرادی به اسم اصلاح‌طلبی از اعتماد مردم سوء‌استفاده نکنند. اما محمدکاظم انبارلویی رئیس مرکز سیاسی حزب موتلفه معتقد است جریان اصلاح‌طلب به دنبال سربازگیری از میان اصولگرایان است هرچند در این کار ناکام می‌ماند. به اعتقاد این عضو سردبیری روزنامه رسالت برخی اصلاح‌طلبان به دنبال جلب اعتماد چهره‌های اصولگرا هستند اما رویدادهای اخیر از جمله «عدم رای اعتماد مجلس به وزیر علوم، تحقیقات و فناوری و همچنین پیروزی اصولگرایان در انتخابات شورای شهر تهران نشان داد که اصولگرایان کاملاً مرزهای خود را با اصلاح‌طلبان می‌شناسند و امیدی که آنها دارند سرابی بیش نیست چراکه اصولگرایان همواره مواضع خود را به صورت صریح و روشن بیان کرده‌اند». با این وجود به نظر می‌رسد اظهارات هر دو فعال سیاسی نسبتی با واقعیت برقرار می‌کند چرا که اصلاح‌طلبان برخوردار از حمایت اجتماعی در گذراندن کاندیداهای مد نظر خود از صافی نهادهای نظارتی مشکل دارند و به همین سبب به دنبال یافتن افرادی هستند که ولو در اردوگاه رقیب بتوانند بخشی از مطالبات اصلاح‌طلبی را نمایندگی کنند و از جانب دیگر اصولگرایان هم در بسیج رای‌دهندگان با مشکلاتی مواجه‌اند و از این‌رو ممکن است در پی ارائه چهره‌هایی برآیند تا کمتر شناخته شده باشند و بتوانند آرای عمومی را بیشتر همراه خود کنند نظیر آنچه که جمعیت آبادگران پیشتر به انجام رسانده بود.

احزاب در هفته گذشته

دوازدهمین اردوی تابستانی حزب مردمسالاری برگزار شد. علیرضا محجوب نماینده مجلس و دبیر کل خانه کارگر در مراسم افتتاحیه این نشست با بیان اینکه حزب مردمسالاری نشانه‌های یک حزب حرفه‌ای را دارد، افزود: «جلسات متعدد و مکرر این حزب و فعالیت مستمر در عرصه سیاسی شاهد آشکاری بر پایبندی حزب مردمسالاری برای ترویج مردمسالاری است.» در تحولی دیگر سیدکمال‌الدین سجادی سخنگوی جبهه پیروان در گفت‌وگو با تسنیم از برنامه این تشکل برای افزایش همگرایی در اردوگاه اصولگرایان خبر داد. و بالاخره اینکه رسول منتجب‌نیا قائم‌مقام حزب اعتماد ملی که چندی پیش ایده تشکیل حزب فراگیر اصلاح‌طلبی را مطرح کرده در گفت‌وگو با ایرنا از موافقت بزرگان اصلاح‌طلب با این ایده خبر داد. موافقتی که اگر جنبه عملی بگیرد در آینده به آن خواهیم پرداخت.