چه چیزهایی تغییر کرده است؟

هریت الکساندر/تلگراف

بیش از یک سال پیش، رائول کاسترو و باراک اوباما با ظاهر شدن در تلویزیون در برنامه‌ای مشترک برای اعلام پایان نیم‌قرن دشمنی، مردم خود را شگفت‌زده کردند. در ماه‌های گذشته، کوبا شاهد تغییرات بیشتری نسبت به 12 سال قبل بوده است. شمار گردشگران آمریکایی 50 درصد افزایش سال به سال داشته‌اند. این امر برای کارآفرین‌ها امتیاز و برای بخش محدود و ضعیف پذیرایی و هتلداری، باری اضافه بوده است. دسترسی به اینترنت رو به افزایش است، و حمل‌ونقل بین آمریکا و کوبا آسان‌تر شده است. در ماه دسامبر 2015، سرویس پست مستقیم از سر گرفته شد و تیم‌های بیس‌بال دیدارهای دوجانبه داشتند. باراک اوباما آرزوی خود به دیدار از کوبا را پنهان نکرد. برخی انتظار دارند در سال 2016 او این کار را انجام دهد.
با وجود این، برخی مسائل همچنان مثل گذشته باقی مانده‌اند. تحریم‌ها پابرجاست و رفع نمی‌شوند تا وقتی که کنگره موافقت کند؛ مساله‌‌ای که در کوتاه‌مدت محتمل نیست. خلیج گوانتانامو هنوز در دست آمریکایی‌هاست؛ این هم تغییرناپذیر به نظر می‌رسد. رائول و فیدل کاسترو علاقه خود را به جزیره کمونیستی نشان داده‌اند، و دموکراسی مستقیم همچنان دور از دسترس است. با این حال، بارقه‌هایی از امید وجود دارد. رائول کاسترو زمان کنگره بعدی حزب کمونیست را آوریل 2016 تعیین کرده است. این رویدادها عموماً زمانی برای اعلام اصلاحات هستند. با توجه به اینکه رائول کاستروی 83 ساله می‌گوید در سال 2018 کناره‌گیری خواهد کرد، نشست آتی در نظر دارد زمینه را برای گذار به کوبای پسا‌کاسترویی فراهم کند.
اما آیا هاوانا تغییر کرده است؟ جواب کوتاه در حال حاضر، نه‌چندان است. اما اوضاع تغییر می‌کند. تحریم‌های اقتصادی و تجاری سال 1961 همچنان در جای خود باقی هستند، و رئیس‌جمهور نمی‌تواند شخصاً آنها را لغو کند. این بدان معناست که بیشتر شرکت‌های آمریکایی همچنان از کسب‌وکار در کوبا منع می‌شوند. از سال 1992، استثناهایی در زمینه‌های کشاورزی و خدمات درمانی، و از دسامبر تاکنون، در زمینه مخابرات وجود داشته است. در نتیجه، شرکت‌های اینترنت و تلفن به کوبا وارد شده‌اند و صف بیرون کافی‌نت‌ها، که در آن هزینه یک ساعت اینترنت مساوی دستمزد یک هفته کوبایی‌هاست، به‌زودی به امری برای گذشته بدل می‌شوند. اما بخش اعظم آنچه کوبا را کوبا می‌کند، هنوز سر جای خود قرار دارد. ماشین‌های کلاسیک هنوز آنجا هستند و هنوز در تعدادی شگفت‌انگیز خیابان‌ها را می‌پیمایند. آنها به تدریج با مدل‌های جدیدتر جایگزین می‌شوند، پس از تصویب قانونی در سال 2013 که واردات و فروش ماشین را مجاز کرد. اما آن قانون وضعیت را یک‌شبه عوض نکرد. معماری درحال فروپاشی اما به‌شدت زیبای هاوانا هنوز مثل همان قدیم است: تقریباً برای کوبایی‌های معمولی ناممکن است که دست‌شان به مصالح ساختمانی مدرن برسد. خرید ملک از سوی خارجی‌ها هنوز ممنوع است، که مانع از این شده که شهر از دو‌وطنه‌هایی با خانه‌های گران‌قیمت و اشرافی لبریز شود. با وجود این، شمار فزاینده‌ای از مردم با پرداخت پول به دوستان کوبایی‌شان، که به جای آنها خانه می‌خرند، در کوبا صاحب‌خانه می‌شوند. البته کسب‌وکارهای آمریکایی نمی‌توانند در حد گسترده‌ای در کوبا باز شوند. هیچ مک‌دونالد یا استارباکسی نمی‌بینید و گشایش آنها تا مدتی نامحتمل است. آیا گشایش سفارت‌ها چیزی را تغییر می‌دهد؟ چهاردهم آگوست، هنگامی که جان کری پرچم آمریکا را برای بازگشایی سفارت این کشور در کوبا بالا برد، پایان یک عصر را نشان داد. باراک اوباما که در سال تعطیلی سفارت به دنیا آمده، گفت: «هنگامی که ایالات متحده سفارتخانه‌اش را در سال 1961 در کوبا تعطیل کرد، فکر نمی‌کنم هیچ‌کس انتظارش را داشت که نیم‌قرن بعد این سفارت بازگشایی شود.» اوباما افزود: «این بازگشایی، صرفاً عملی نمادین نیست.» او ادامه داد: «با این تغییر، ما قادر خواهیم بود که به طرز قابل‌ ملاحظه‌ای تماس‌مان را با مردم کوبا بیشتر کنیم. ما پرسنل بیشتری در سفارت خواهیم داشت، و دیپلمات‌های ما این شانس را دارند که مشارکت گسترده‌تری در این جزیره داشته باشند.»