کاهش ویروسی

هرگاه تکانه‌ای اقتصاد جهانی را به لرزه درآورد وال‌استریت به سوابق تاریخی می‌نگرد تا پیش‌بینی کند رویداد بعدی چه خواهد بود. شیوع بیماری تنفسی کووید 19 (Covid 19) در چین همگان را به مقایسه آن با آخرین رویداد مشابه یعنی بیماری سارس می‌کشاند. در آن رویداد که در سال 2007 اتفاق افتاد رشد اقتصادی چین به شدت آسیب دید ولی پس از آن با قدرت راه بهبود را در پیش گرفت. اکنون تعداد قربانیان کووید 19 از تعداد قربانیان سارس فراتر رفته است اما سرمایه‌گذاران همچنان خوش‌بین هستند که اثرات اقتصادی آن تفاوتی با رویدادهای پیشین نداشته باشد.

استان هوبی که مرکز شیوع بیماری بود در 13 فوریه اعلام کرد که 14 هزار و 840 مورد جدید ابتلا پیدا شده‌اند. این یک افزایش شدید را نشان می‌داد. شاید دلیل آن این بود که علاوه بر تست‌های ویژه کرونا، تشخیص‌های مبتنی بر سی‌تی‌اسکن نیز معرفی شدند. اگرچه ابهامات آماری زیادی وجود دارد اما نشانگرهایی از قبیل کاهش موارد جدید در هوبی و در کل موارد مشکوک حاکی از آن است که نرخ ابتلای جدید روندی کاهشی دارد.

با این شرایط اکثر اقتصاددانان پیش‌بینی‌های خود را برای رشد سالانه اقتصاد اصلاح کرده‌اند. بازارهای کالا و بورس چین که چشم‌انداز اقتصادی را زیر نظر دارند پس از سقوط اولیه دوباره سرپا ایستادند. بازارهای بورس جهانی در مقایسه با ماه ژانویه که شدت شیوع آشکار شده بود شرایط بهتری دارند. امید می‌رود این خوش‌بینی‌ها توجیه‌پذیر باشد. این مقایسه‌ها بر مبنای دو فرضیه هستند: اول آنکه مهار ویروس چشم‌انداز اقتصادی بهتری ایجاد می‌کند و دوم این تصور که جهان هنوز به همان‌گونه عمل می‌کند که در زمان تهدید سارس عمل کرد.

بین موفقیت ظاهری چین در کنترل شیوع بیماری و چشم‌انداز رشد آن یک تنش ذاتی وجود دارد. بیماری کووید 19 در مقایسه با سارس کشندگی کمتر اما قابلیت شیوع بیشتری دارد. چین صرفاً با اعمال محدودیت‌ شدید بر جابه‌جایی‌های مردم و تعطیل کردن کسب‌وکارها توانست جلوی شیوع بیماری را بگیرد. اگر دولت با شتاب‌زدگی این محدودیت‌ها را بردارد ممکن است پیشرفت‌های به‌دست‌آمده متوقف شوند یا حتی روندی معکوس آغاز شود. تاکنون مقامات جنبه احتیاط را در پیش گرفته‌اند. از 31 ژانویه که قرار بود تعطیلات سال نو چینی به پایان برسد در استان‌هایی که بیش از 90 درصد از صادرات چین را تولید می‌کنند کارخانه‌ها یا تعطیل بودند یا با حداقل ظرفیت کار می‌کردند.

نباید در مورد تاثیرات بر اقتصاد مبالغه کرد. اما شواهد حاکی از آن هستند که مصرف زغال‌سنگ در جهان در مقایسه با میانگین مصرف آن در همین دوره زمانی سال گذشته بیش از یک‌سوم کاهش یافته است. فروش املاک 90 درصد کمتر شد. معمولاً پس از تعطیلات حدود 200 میلیون نفر زادگاهشان را ترک می‌کنند تا به سر کار بازگردند اما امسال قطارهای مسافری نسبتاً خالی بودند. شهرها به مسافران هشدار دادند که ممکن است 14 روز قرنطینه شوند. طبق نظرسنجی‌ اتاق بازرگانی آمریکا در شانگهای از هر 10 شرکت کارکنان 9 شرکت به صورت دورکاری و از منزل وظایف خود را انجام می‌دهند. پیک‌ها هنوز سوار بر موتورسیکلت‌های برقی در خیابان‌ها حرکت می‌کنند اما کسب‌وکار غذای بیرون‌بر رستوران‌ها آسیب دیده است. مردم از آن می‌ترسند که غذا توسط افرادی غریبه و مبتلا به ویروس تهیه شود. حتی نوشیدن قهوه و گلاسه نیز خطر محسوب می‌شود. استارباکس نیمی از چهار هزار و خرده‌ای شعب خود در چین را تعطیل کرد.

تردید دوم به قابلیت‌ مقایسه کرونا و سارس مربوط می‌شود. اقتصاد جهان از سال 2003 و زمان شیوع سارس دستخوش تحول شده و سهم چین در تولید ناخالص داخلی جهان از 4 درصد آن زمان به 16 درصد کنونی رسیده است. چین دومین واردکننده بزرگ جهان است و هرگونه ضعف آن، هرچند موقت، در سراسر جهان احساس خواهد شد. برخی از بنگاه‌های چینی تلاش دارند از زیر بار تعهدات قراردادی خود برای واردات مس و گاز مایع طبیعی شانه خالی کنند. گردشگران چینی که سالانه 250 میلیارد دلار در سفرهای خارجی هزینه می‌کردند اکنون در خانه‌ها مانده‌اند.

به سادگی می‌‌توان بزرگی اندازه چین را دید اما صرفاً اقتصاد آن نیست که از سال 2000 رو به رشد گذاشت. تولیدکنندگان چینی در زنجیره‌های بزرگ و پیچیده عرضه وارد شده‌اند. کارخانه‌ای که در ووهان قرار دارد ممکن است تامین‌کننده قطعات برای بنگاهی در یک منطقه دیگر چین باشد که خود محصولاتش را به اشتوتگارت می‌فرستد و تولید نهایی از میشیگان سر درمی‌آورد. تولید باید در زمان مقرر انجام گیرد و فضایی برای تاخیر باقی نمی‌ماند. بسیاری از بنگاه‌ها نمی‌توانند ردی از عرضه‌کنندگان خود بگیرند و قادر نیستند تاثیر توقف کار در چین را بر تولید خود پیش‌بینی کنند چه برسد به تاثیر آن بر تولید ناخالص جهان. در تاریخ نمونه‌هایی از اختلال در زنجیره‌های عرضه دیده نمی‌شود چراکه از زمان اتکای اقتصاد به این زنجیره‌ها مدت زیادی نمی‌گذرد.

برخی از مشکلات هم‌اکنون آشکار شده‌اند. هیوندای به خاطر کمبود قطعات بخشی از تولید خودرو در کره جنوبی را متوقف ساخت. نیسان نیز همین کار را در ژاپن انجام داد. فیس‌بوک سفارش‌های جدید گوشی واقعیت مجازی خود را نمی‌پذیرد و نینتندو (Nintendo) ارسال بازی‌های جدید را به تاخیر انداخته است. شرکت فاکسکان تولیدکننده گوشی‌های هوشمند برای اپل و هوآوی کارخانه‌هایش را از نو باز کرد اما تعداد کارکنان آن بسیار کم شد. اینها برندهایی هستند که جهان از آنها اطلاع دارد. چین یک‌سوم از مواد شیمیایی، نیمی از صفحات LCD و دوسوم پلی‌استر جهان را تولید می‌کند. شرکت‌هایی که فکر می‌کنند با چین ارتباطی ندارند ممکن است غافلگیر شوند. این امکان نیز وجود دارد که ویروس به سرعت در خارج از چین گسترش یابد. شاید موارد ابتلا در کشورهای در حال توسعه تا مدت‌ها تشخیص داده نشوند. ویتنام 10 هزار نفر را قرنطینه کرد اما اکثر دولت‌ها نمی‌توانند همان اقداماتی را انجام دهند که چین برای مهار بیماری در پیش گرفت. بنابراین کووید 19 می‌تواند فراگیر شود. به عبارت دیگر خوش‌بینی وال‌استریت زودهنگام است. اگر اقتصاددانان به علم خود تعصب دارند باید بر چیزهایی تمرکز کنند که قابل اندازه‌گیری و کمی‌سازی هستند.

متاسفانه کووید 19 خطرات بسیار زیادی را پدید می‌آورد که قابل اندازه‌گیری و کمی‌سازی نیستند.