تولد قطب سوم

با امضای قرار‌داد رنو برای اولین بار پس از انقلاب یک شرکت خارجی به‌طور مستقیم در صنعت خودرو ایران حضور پیدا خواهد کرد. رنو در قرار‌داد جدید، ۶۰ درصد سهم دارد اما از آن مهم‌تر همکاری این شرکت با سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران و یک شرکت خصوصی در پروژه مشترک است. با خرید بن‌رو از سوی این مجموعه از شرکت سایپا با تولید اولیه ۱۵۰ هزار دستگاه که قرار است به ۳۰۰ هزار دستگاه در فاز دوم برسد عملاً قطب سوم خودرو‌سازی در ایران متولد می‌شود.

شاید در گذشته کرمان‌خودرو یا برخی دیگر از خودرو‌سازان خصوصی در ایران سعی در رقابت با ایران‌خودرو و سایپا داشتند اما هیچ‌گاه تیراژ تولیدی و میزان سرمایه‌گذاری به حدی نبود تا دو شرکت سایپا و ایران‌خودرو با خطر و رقابت جدی روبه‌رو شوند اما حالا حضور مستقیم یک شرکت خارجی در بازار ایران معادلات را بر هم خواهد زد و شاید اگر سنگ‌اندازی برخی گروه‌ها نباشد بازار ایران کمی رقابتی شود؛ رقابتی که برای افزایش کیفیت تولیدات صنعت  خودرو ایران ضروری است.

اما خصوصیات قرار‌داد جدید چیست و چه بیم‌ها و امیدهایی برای این قرار‌داد قابل تصور است.

مهم‌ترین تغییر در قرارداد نسبتاً به تفاهمنامه اولیه که ۱۰ ماه پیش در نمایشگاه خودرو پاریس امضا شده بود، کاهش سهم سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران است. در قرار‌داد اصلی، سهم این سازمان از 40 درصد تفاهمنامه به 20 درصد کاهش پیدا کرده است.

بزرگ‌ترین مشکل امضای قرار‌داد رنو بحث شرکت بن‌رو بوده است. شرکت سایپا که به دلیل کنار گذاشته شدن از همکاری با رنو ناراحت بود حاضر به واگذاری این کارخانه نشده نبود. از طرفی سایپا بر سر این شرکت با خودرو‌سازان چینی در حال معامله بود، با این همه سازمان گسترش در ازای طلب خود از این شرکت خواستار واگذاری بن‌رو به سازمان گسترش شده بود. سایپایی‌ها اما ارزش بن‌رو را بسیار بیشتر از بدهی خود به سازمان گسترش عنوان می‌کردند. در نهایت شرکت رنو هم به سراغ بازوی وارداتی خود در ایران یعنی سرمایه‌گذار شرکت نگین‌خودرو، شرکت «پرتو نگین ناصح» رفت.

طبق قرار‌داد شرکت پرتو نگین ناصح 20 درصد سرمایه‌گذاری در همکاری مشترک را انجام می‌دهد و پول بیشتری را که سایپا برای واگذاری بن‌رو طلب کرده از این طریق تامین می‌شود.

از طرفی ورود پرتو نگین ناصح با سیاست کنونی وزارت صنعت‌، معدن و تجارت در وارد بازی کردن وارد‌کننده به عرضه تولید هم همخوانی دارد. رنو هم با ورود نگین‌خودرو می‌تواند با گسترش شبکه فروش و خدمات پس از فروش این شرکت از این اهرم برای فروش خودروهای تولیدی در ایران استفاده کند. در اصل رنو مهندسی و تولید را در اختیار دارد و نگین‌خودرو هم با نظارت رنو بخشی از فروش و خدمات پس از فروش خودروها را در دست می‌گیرد.

 با این فرمول جدید رنو 60 درصد سهم سرمایه‌گذاری را در اختیار دارد، سهم پرتو نگین ناصح به 20 درصد می‌رسد و سهم سازمان گسترش به 20 درصد کاهش می‌یابد.

مجموع سرمایه‌گذاری در فاز اول ۶۶۰ میلیون یورو است، که در فاز دوم به بالای یک میلیارد یورو خواهد رسید.

رنو سیمبل جدید و داستر جدید در این شرکت جدید تولید می‌شوند. این دو خودرو از پلت‌فورم مشترکی استفاده می‌کنند.

رنو سیمبل را می‌توان خودرو دگردیسی‌شده روی لوگان جدید دانست یعنی این خودرو دو‌قلوی بچه تندر‌90 است. برای این خودرو بازه قیمتی 55 میلیون‌تومانی در نظر گرفته شده است.

در گذشته قرار بود رنو سیمبل در سایپا و داستر در پارس‌خودرو تولید شوند. اما در نهایت رنو تصمیم گرفته این دو محصول را در ایران تولید کند.

استراتژی جدید رنو این است که یک پلت‌فورم را برای دو کلاس بسازد مثلاً پلت‌فورم مگان جدید با پلت‌فورم تلیسمان یکی است. رنو لوگان جدید و رنو سیمبل هم همین‌گونه هستند. لوگان در کلاس B و سیمبل در کلاس C است. رنو سیمبل در بازارهای جهانی فاصله قیمتی بین 1500 تا دو هزار یورو با لوگان جدید دارد.

 رنو داستر هم‌اکنون در ایران یکی از ارزان‌ترین خودروهای شاسی‌بلند غیر‌چینی است که البته به‌صورت وارداتی عرضه می‌شود. مدل جدید این خودرو که قرار است در ایران تولید شود هنوز وارد بازارهای جهانی نشده است.

رنو داستر کنونی را می‌توان برادر بزرگ‌تر تندر‌90 دانست. زمانی که تندر حدود 14 میلیون تومان قیمت داشت، قرار بود برادر بزرگ‌ترش از نظر جثه یعنی داستر با قیمت 20 میلیون تومان وارد بازار شود. در آن روزها که هنوز خودرو مانند امروز گران نشده بود و تنوع خودروهای چینی بازار هم به این میزان نبود و انتظار مشتریان هم از نظر تعداد آپشن به اندازه امروز نبود قطعاً داستر می‌توانست با چنین قیمتی بازار ایران را قبضه کند اما تاخیرهای پیاپی، افزایش قیمت خودرو و در نهایت تصمیم اشتباه واردات خودرو به‌جای تولید خودرویی مانند داستر را که برگ برنده رنو در بازار ایران می‌توانست باشد به خودرویی کم‌خاصیت در بازار تبدیل کرد. قیمت داستر که روزی قرار بود شاسی‌بلند قشر متوسط ایران باشد چنان بالاست که عملاً از این هدف دور شده است.

 یکی از نقاط ضعف داستر کنونی آپشن‌های پایین آن است، شاید اگر این خودرو در بازه قیمت 50 تا 60 میلیون عرضه می‌شد تعداد کم آپشن‌ها چندان مشخص نبود و در این بازه از بازار داستر با مشخصات فنی خوب خود با چنین آپشن‌هایی قابل قبول بود اما وقتی خودرویی 100 میلیون تومان قیمت دارد، انتظار مشتری بسیار بیشتر از چنین محصولی است.

به غیر ‌از داستر جدید و سیمبل جدید که قرار است در شرکت جدید که حاصل سرمایه‌گذاری مشترک است شکل بگیرد، تولید محصولات دیگر خانواده رنو در ایران در همان شرکت‌های قبلی ادامه خواهد یافت. تندر‌90 و مدل فیس‌لیفت‌شده تندر‌90 و تندر وانت در ایران‌خودرو و ساندرو و تندر‌90 در پارس‌خودرو همچنان تولید خواهند شد.

 البته با سفر مدیر طراحی رنو به ایران در بهمن 95 این فرد تصمیم گرفته است که مدل فیس‌لیفت‌شده‌ای از ساندرو را که خاص بازار ایران است طراحی کند.

رنو ساندرو را می‌توان خواهر تندر90 دانست، خودرویی که بر روی پلت‌فورم تندر90 توسعه پیدا کرد و دو سال بعد از معرفی این خودرو وارد بازار جهانی شد. البته ورود این خودرو به بازار ایران با تاخیر فراوانی همراه بود.

با اینکه ساندرو نسل اول از برادر خود تندر90 ظاهر بهتری دارد ولی اگر ساندرو نسل دو به‌جای نسل اول در ایران تولید می‌شد مصرف‌کنندگان ایرانی با خودرو بسیار زیباتر و امروزی‌تری روبه‌رو بودند. غیر ‌از این مورد برای عرضه ساندرو در هر دو مدل دستی و اتوماتیک هم میان مدیران پارس‌خودرو و رنو اختلاف عقیده بروز کرد.

در نهایت ساندرو دنده‌ای 43 و ساندرو اتوماتیک 49 میلیون تومان عرضه شد.

شاید اگر این دو خودرو با قیمتی معادل تندر90 در بازار خودرو ایران عرضه می‌شد مصرف‌کنندگان ایرانی گزینه بسیار بهتری نسبتاً به امروز برای خرید داشتند.

ساندرو جدید، نیو‌داستر و نیو‌سیمبل که قرار است در ایران تولید شوند از پلت‌فورم جدید و مشترکی بهره خواهند برد.

استراتژیک‌ترین محصول رنو برای بازار ایران رنو کوئید است. خودرویی که قرار بود در شروع عرضه قیمت 25 میلیون‌تومانی داشته باشد، اما اکنون سخن از قیمت 30‌میلیونی برای این خودرو می‌رود.

این خودرو توسط رنو در هند معرفی شده و در این کشور برای اولین بار با درصد ساخت بالا تولید می‌شود. این محصول بر روی پلت‌فورم جدید CMF-A رنو طراحی شده است. پلت‌فورمی که یک کلاس کوچک‌تر از پلت‌فورم تندر90 و هم‌اندازه پلت‌فورم پراید است.

رنو کوئید فعلی یک خودرو مینی‌کراس‌اوور است. خودروهای کراس‌اوور معمولاً خودروهای شبه‌شاسی‌بلندی هستند که روی پلت‌فورم خودروهای هاچ‌بک یا سدان توسعه پیدا می‌کنند.

از نظر طراحی داخلی خودرو کوئید طراحی بسیار ساده‌ای دارد ولی با توجه به پنل میانی و قرار گرفتن یک ال‌سی بزرگ و سیستم مرکزی چندرسانه‌ای می‌توان این خودرو را پرچم‌دار خودروهای ارزان‌قیمت که نیم‌نگاهی هم به دیجیتالی شدن خودروها دارند دانست. مواد به‌کار رفته در داخل این خودرو از پلاستیک ارزان‌قیمت مانند خودرو تیبا و پراید در ایران است.

موتور این خودرو هم همانند خودرو ماتیز سه سیلندر و دارای حجم 800 سی‌سی یعنی نصف خودرو تندر90 است. این موتور 58 اسب بخار قدرت تولید می‌کند، که 50 اسب بخار کمتر از تندر90 است. به اشتباه برخی در بازار ایران گمان می‌کنند این خودرو در ایران جایگزین تندر90 خواهد شد اما کوئید با موتوری با 50 اسب بخار قدرت ضعیف‌تر و یک سایز کوچک‌تر بدنه، رقیبی جدی برای جایگزینی پراید و تیباست.

کوئید برای اینکه بتواند جایگزین پراید یا تیبا شود، باید بالای 80 درصد در ایران ساخت داخل شود و با قیمت زیر 32 میلیون تومان عرضه شود. این خودرو هم‌اکنون در هند 95 درصد ساخت داخل شده است. این خودرو با تکنولوژی روز و ایمنی بالا می‌تواند بهترین محصول برای جایگزین شدن با پراید باشد.

قبل از توافق رنو با سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران در نمایشگاه خودرو پاریس قرار بود کوئید سهم ایران‌خودرو شود و سیمبل را به سایپا بدهند. البته سایپا سعی داشت تا بتواند کوئید را هم به جمع محصولات خود اضافه کند تا همچنان سیطره خود بر بخش پایین رده بازار ایران را در دست داشته باشد اما از آن‌سو ایران‌خودرو هم می‌خواست با یک محصول جدید به رقابت با سایپا برود.

 اما حالا یکی از مواردی که پس از یک سال تغییر کرده همین است. قرار است رنو کوئید در ایران‌خودرو تولید شود اما زیر نظر مستقیم بخش مهندسی رنو در ایران.

رنو برنامه دارد در ابتدا ساخت محصولات خود در ایران را با داخلی‌سازی 40‌درصدی آغاز کند و در میان‌مدت میزان ساخت داخل محصولاتش در ایران را به 60 درصد برساند. برای همین این شرکت برای تولید موتور و گیربکس‌های خود در ایران سرمایه‌گذاری فراوانی خواهد کرد.

 با وجود این اما و اگرهایی که در مورد قرار‌داد جدید وجود دارد و با توجه به ناکام ماندن بخش صادراتی در قرار‌داد تندر ۹۰ سوال اساسی اینجاست که آیا رنو در قرار‌داد جدید به تعهد خود مبنی بر صادرات 30‌درصدی عمل خواهد کرد؟ در قرار‌داد تندر ۹۰ قرار بود ۵۰ قطعه‌ساز ایرانی به شبکه جهانی رنو متصل شوند در حالی که این روند به‌کندی طی شد و در نهایت تنها ۳۰ قطعه‌ساز به این شبکه متصل شدند. در قرار‌داد جدید قرار است ۶۰ قطعه‌ساز ایرانی به شبکه جهانی رنو متصل شوند. اما سوال اینجاست که آیا این اتفاق رخ خواهد داد و تضمین لازم در قرار‌داد برای این موارد چیست؟ وزیر صنعت،  معدن و تجارت از الزام رنو برای ایجاد واحد طراحی و مهندسی سخن گفته اما منابع دیگری می‌گویند رنو تنها قصد ایجاد مرکز مهندسی برای انتقال دانش تولید و کیفیت را دارد و برنامه‌ای برای طراحی محصولاتش در ایران ندارد. گذشته از این مسائل قیمت محصولات جدید هم سوال‌بر‌انگیز است. زمانی قرار بود تندر ۹۰ جایگزین پیکان شود اما آنقدر قیمت خودرو بالا رفت که عملاً رقیبی برای پژو ۲۰۶ شده و قیمت هفت‌‌میلیونی در قرار‌داد به ۴۰‌میلیون کنونی رسید. آیا این موضوع برای قیمت‌های رنو کوئید، نیو‌داستر و سیمبل جدید هم تکرار خواهد شد. اینها سوالاتی است که تنها زمان به آن پاسخ دقیقی خواهد داد.