فصل تنش‌زدایی
رابطه ایران و عربستان به کدام سو می‌رود؟
نیلوفر نیاورانی: فعالیت دفتر نمایندگی جمهوری اسلامی ایران در سازمان کنفرانس اسلامی در حالی پس از شش سال از سر گرفته می‌شود که کارشناسان این موضوع را گامی مهم و مثبت در کاهش تنش‌ها میان تهران و ریاض و بهبود روابط میان دو کشور عمده و تاثیر‌گذار در منطقه و جهان اسلام ارزیابی می‌کنند. همچنان که سخنگوی وزارت خارجه کشورمان اعلام کرده است طی روزهای اخیر سه تن از دیپلمات‌های کشورمان با روادید رسمی کشور عربستان سعودی راهی جده - محل دبیرخانه دائمی سازمان همکاری اسلامی- شده‌اند و قرار است بعد از شش سال نمایندگی ایران در سازمان همکاری اسلامی فعالیت خود را مجدداً در جده آغاز کنند. آن‌گونه که ایرنا گزارش داده است، فعالیت دفتر نمایندگی ایران در جده در سال ۱۳۹۴ و در پی قطع روابط ایران و عربستان بعد از حمله عده‌ای به سفارت این کشور در تهران و کنسولگری آن در مشهد تعطیل شد. هرچند مناسبات جمهوری اسلامی ایران و سازمان همکاری اسلامی همواره تابعی از روابط میان تهران و ریاض بوده است بااین‌حال این سازمان ظرفیت مناسبی برای از سرگیری روابط را داراست. تهران و ریاض یک بار دیگر از ظرفیت این سازمان بین‌المللی برای بهبود روابط خود استفاده کرده‌اند، زمانی که برای اولین‌بار بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، میزبانی هشتمین نشست سران سازمان همکاری اسلامی که در آن زمان سازمان کنفرانس اسلامی نام داشت، به ایران رسید و عبدالله بن‌عبدالعزیز ولیعهد وقت عربستان به عنوان بالاترین مقام دولت عربستان که تاکنون به ایران سفر کرده است در این نشست حضور داشت. فراموش نکنیم ارتقای همبستگی اسلامی میان اعضا، اولین هدف از اهداف هفت‌گانه تاسیس این سازمان محسوب می‌شود. همچنین حضور دیپلمات‌ها در دفتر نمایندگی ایران در جده چند روز بعد از آن انجام می‌شود که سفیر جمهوری اسلامی ایران در عراق از برگزاری قریب‌الوقوع پنجمین دور مذاکرات میان ایران و عربستان در بغداد خبر داد. به عبارتی می‌توان تصمیم برای بازگشایی دفتر نمایندگی ایران در سازمان همکاری اسلامی را اولین خروجی چهار دور مذاکرات ایران و عربستان به میزبانی عراق به حساب آورد که به گفته افراد نزدیک به این مذاکرات در حال حاضر بر موضوع روابط دوجانبه متمرکز است. از سوی دیگر موضوع همسایه‌گرایی و حسن روابط به عنوان سیاست قطعی دولت سیزدهم موضوعی است که طی چند ماه گذشته در فرمول‌های مختلف دیپلماتیک از سوی دستگاه سیاست خارجی دولت سیزدهم پیگیری شده و گفت‌وگوها با همسایگان هم بر مبنای آن انجام شده است. در خصوص روابط دوجانبه با عربستان هم اگرچه در این مرحله تمرکز اصلی دو کشور بر آغاز فعالیت نمایندگی ایران نزد سازمان همکاری اسلامی در جده است اما جمهوری اسلامی ایران همواره اعلام داشته است که آماده از سرگیری روابط کامل است. چنان که آیت‌الله رئیسی رئیس‌جمهوری اسلامی ایران در مصاحبه مطبوعاتی اوایل انتخابشان اشاره کردند، جمهوری اسلامی ایران آمادگی گشایش سفارت خود را در عربستان دارد و این مساله بستگی به طرف سعودی دارد که چه اقدامات عملی را انجام دهد.
بازتاب‌های سفر رئیسی به روسیه
ابراهیم رئیسی چهارشنبه هفته گذشته به دعوت همتای روس خود و در راستای گسترش تعاملات اقتصادی، سیاسی و فرهنگی عازم روسیه شد. ابراهیم رئیسی و هیات همراه، در بدو ورود به فرودگاه وونکووا مسکو از سوی «نیکولای شولگینوف» وزیر انرژی روسیه و رئیس کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی ایران و روسیه و «ایگور مارگولوف» معاون وزیرخارجه این کشور مورد استقبال قرار گرفت. از مهم‌ترین برنامه‌های این سفر، دیدار با ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور فدراسیون روسیه است. آن‌گونه که ایسنا گزارش داده است این سفر در سطح جهان بازتاب‌های گسترده‌ای داشت. مثلاً خبرگزاری فرانسه در گزارشی سفر رئیسی به مسکو را مهم‌ترین سفر رسمی رئیسی از زمان به قدرت رسیدن او برشمرد و تصریح کرد از سال ۲۰۱۷ تاکنون این اولین باری است که یک رئیس‌جمهور ایران به روسیه سفر می‌کند. خبرگزاری فرانسه در ادامه نوشت: مسکو و تهران روابط اقتصادی و سیاسی قوی دارند و در سوریه نیز از متحدان بشار اسد رئیس‌جمهور این کشور به شمار می‌آیند. خبرگزاری رویترز نیز گزارش داد: ابراهیم رئیسی همزمان با مذاکرات بر سر احیای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) و تلاش روسیه برای کمک به حصول یک توافق میان ایران و قدرت‌های جهانی به مسکو سفر کرده است. این خبرگزاری همچنین به ارائه جزئیاتی درباره محور رایزنی‌های رئیسی در جریان این سفر پرداخت و افزود: بنابر اعلام کاخ ریاست‌جمهوری روسیه (کرملین)، ابراهیم رئیسی و ولادیمیر پوتین قرار است در دیدار با یکدیگر درباره تمامی موضوعات مرتبط با همکاری‌های دوجانبه و احیای برجام گفت‌وگو کنند. رسانه‌های صهیونیستی، ازجمله روزنامه‌های هاآرتص و تایمز آو اسرائیل خبر سفر رئیسی به روسیه را منتشر و آن را مهم‌ترین سفر خارجی او از زمان روی کار آمدنش توصیف کردند. همچنین خبرگزاری روسی تاس هم نوشت: ابراهیم رئیسی تاکید کرد که این سفر نقطه عطفی در روابط سیاسی، اقتصادی و نظامی دو کشور است و همکاری و گفت‌وگوهای تهران و مسکو در تقویت امنیت منطقه و ارتقای سطح روابط اقتصادی و تجاری موثر است.
حواشی سریالی وزیر کار
عضو کمیسیون امور داخلی کشور و شوراهای مجلس در مورد اخبار منتشر‌شده در خصوص هدیه شش‌میلیاردی حجت عبدالملکی به برنامه میدون، گفت: «الحمدلله که جهان، جهان اطلاعات است و هیچ‌چیز قابل کتمان نیست.» احمد علیرضا بیگی بیان کرد: اگر چنین موضوعی وجود داشته و اثبات شود که خارج از چارچوب‌های قانونی اتفاق افتاده باشد هم دادستان می‌تواند ورود پیدا کند و هم ما نمایندگان می‌توانیم ورود و سوال کنیم که محل چنین پرداخت‌هایی چه بوده است. آن‌گونه که خبرآنلاین گزارش داده است، البته به گفته وی در گام اول باید صحیح بودن این اسناد و مدارک محرز شود و بعد رسیدگی به آنها انجام شود. وی درمورد احتمال استیضاح عبدالملکی، عنوان کرد: «استیضاح جزو حقوق نمایندگان است که می‌توانند انجام دهند اما توفیق استیضاح هم بحث دیگری است. اگر تعدادی از نمایندگان بر اساس آیین‌نامه داخلی مجلس در این خصوص استیضاح کنند، جزو اختیارات آنان است و کسی هم خرده‌ای نمی‌گیرد؛ ولی اینکه این استیضاح نتیجه‌بخش باشد، در موردش شک و تردید وجود دارد.» علیرضا بیگی در مورد ادعای وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی مبنی بر اینکه با یک میلیون تومان هم می‌توان اشتغال‌زایی کرد، گفت: «حتماً بایستی آقای عبدالملکی خودش را با واقعیت جامعه تطبیق دهد. انتظار این است که وزیر محترم که مسوولیت تنظیم روابط کار را بر عهده دارد، دارای علم و اشراف بیشتری در این حوزه باشد. صحبت‌های اینچنینی را صرفاً در یک جمع خانوادگی آن هم با به دنبال داشتن قضاوت اطرافیان، شاید بتوان ادا کرد، ولی در قامت یک وزیر جمهوری اسلامی که مسوولیت تنظیم روابط کار را بر عهده دارد حتماً چنین صحبت‌هایی را نمی‌توان پذیرفت.» گفتنی است که در هفته‌های گذشته وزیر کار درگیر حواشی متعددی بود. چراکه رویداد ۲۴ فایل صوتی و متن جلسه کمیسیون اجتماعی با وزیر تعاون، کار و رفاه را منتشر کرده که حاوی افشای تخلفات آشکار و پرتعداد عبدالملکی در انتصابات و نیز توجیهات شگفت‌انگیز تیم مدیران وزارتخانه در جلسه است و البته پادرمیانی برخی نمایندگان که به موسوی لارگانی می‌گویند: «کاری کنید که ماجرا جمع شود.»
داستان صدای مهیب چه بود؟
هفته گذشته برخی در فضای مجازی از شنیده شدن صدای مهیبی در غرب کشور خبر دادند؛ صدایی که منشأ آن در ابتدا به طور کامل مشخص نبود. شنیده شدن این صدا موجب شد گمانه‌زنی‌ها و شایعات متعددی درباره علت شنیده شدن صدا منتشر شود. برخی در همان ابتدا از مسوولان بابت عدم آگاه‌سازی مردم درباره علت انفجار رخ‌داده، انتقاد کردند و شایعاتی که درباره علت صدای مهیب شنیده‌شده در استان‌های غربی منتشر می‌شد، ساعت‌ها ادامه داشت. بسیاری از کاربران فضای مجازی تنها به بازگو کردن خبر اکتفا کردند، اما افرادی هم بودند که تحلیل‌های مختلفی را بدون ارائه سند و مدرک مطرح می‌کردند. آن‌گونه که ایرنا گزارش داده است، در ادامه این جریان، معاون امنیتی و انتظامی وزارت کشور با رد هرگونه گمانه‌زنی درباره علت صدای مهیب در شهرستان اسدآباد استان همدان، گفت: صدای شنیده‌شده ناشی از رعدوبرق بوده و حادثه خاصی رخ نداده است. سید‌مجید میراحمدی درباره شنیده شدن صدای مهیب در استان همدان، گفت: با بررسی دستگاه‌های امنیتی و انتظامی مشخص شد که صدای شنیده‌شده ناشی از رعدوبرق بوده و حادثه خاصی رخ نداده است.
دولت رئیسی فراگیر است
جلسه اخیر سید‌ابراهیم رئیسی با شخصیت‌هایی از جمله علی لاریجانی، کمال خرازی، علی‌اکبر ولایتی و سعید جلیلی اذهان را به این سمت برد که شاید قرار است رئیسی دستِ‌کم در حوزه سیاست خارجی از نیروهایی با تفکرات مختلف استفاده کند. پرسش مهم در پی این خبر آن است که رئیسی از زمان شروع دولتش تاکنون در تحقق این شعار و البته دولت فراگیر چقدر موفق بوده است؟ و آیا کسب نظر از نخبگان سیاسی صرفاً در حوزه سیاست خارجی خواهد بود یا بنای دولت کسب مشورت از تمام نیروهای سیاسی در تمام حوزه‌ها از جمله سیاست داخلی و اقتصاد نیز هست یا خیر؟ آن‌گونه که شرق گزارش داده است، پاسخ به این پرسش گرچه ناظر به مشاهده رخدادها و تصمیم‌گیری‌های آینده است اما با نگاه به چند ماه گذشته هم می‌توان پاسخی نسبی به این موضوع داد. رئیسی در ایام پیش از انتخابات گفت که وابسته به هیچ‌یک از جناح‌های سیاسی نیست و در ادامه شعار دولت فراگیر را مطرح کرد تا براساس این شعار از همه ظرفیت‌های سیاسی استفاده کند. بعد از پیروزی‌اش در انتخابات هم از دفترش با فعالان سیاسی اصلاح‌طلب و اصولگرا تماس گرفته شد، به آنها گفته شد که در ادامه مسیر دولت نظرات خود را بیان کنید. در میان آن افراد حتی نام اصلاح‌طلبانی به چشم می‌خورد که به‌زعم اصولگرایان نیروهای رادیکالی در جریان اصلاحات محسوب می‌شدند. اصلاح‌طلبان از این رویکرد استقبال کردند و گرچه هیچ‌کس انتظار نداشت که برای مثال رئیسی وزیری اصلاح‌طلب در دولتش قرار دهد اما این انتظار به وجود آمد که صدای منتقدان شنیده شود. واقعیت این است که رئیسی تاکنون هیچ برخورد تندی با منتقدان نداشته است و حتی شاهد بوده‌ایم که چندی پیش برای دومین‌بار میزبان مدیران رسانه‌های اصلاح‌طلب بود که از نظر شکلی با رقبای سیاسی خود محترمانه برخورد کرده، اما مساله آن است که چنین رویکردی در مقام عمل مشاهده نمی‌شود؛ یعنی استفاده دولت از نظرات نخبگان بروز و ظهور عینی و اجرایی نیافته است. کمااینکه با مشاهده ترکیب دولت و مدیرانش می‌توان گفت که رئیسی نه‌تنها از نیروهای میانه‌روی اصلاحات بلکه از اصولگرای میانه‌رو و سنتی نیز استفاده نکرده است. شاهد مثال آن ترکیب تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای است. رئیسی گرچه از افرادی چون لاریجانی و کمال خرازی برای نشستی مشترک دعوت می‌کند اما در عمل دستگاه دیپلماسی او و مشخصاً تیم مذاکره‌کننده‌اش با نیروهایی نزدیک به سعید جلیلی بسته می‌شود یا حضور نیروهای دو دولت احمدی‌نژاد در کابینه دولت سیزدهم کاملاً مشهود و محسوس است.
♦♦♦
ایلنا: جواد امام، فعال سیاسی اصلاح‌طلب گفت: موضوع دیدارهای اخیر روسای جمهور دوران اصلاحات و تدبیر و امید و ناطق‌نوری تبادل نظر درباره مشکلات و تجربیات گذشته است و ارتباطی با بازسازی جبهه اصلاحات و انتخابات ندارد.
مهر: غلام‌حسین محسنی‌اژه‌ای، رئیس قوه قضائیه گفت: اعمال اغماض یا سختگیری بلاوجه در رسیدگی به پرونده‌ها از مصادیق ترک فعل محسوب می‌شود.
برنا: حمیدرضا حاجی‌بابایی، رئیس کمیسیون تلفیق مجلس با انتقاد از نحوه به‌کارگیری نیروهای شرکتی، قراردادی، ساعت کاری در دستگاه‌های اجرایی، گفت: واقعاً ما در کشور برده‌داری نوین داریم!
ایلنا: احمد حکیمی‌پور، دبیرکل حزب اراده ملت گفت: ما هیچ‌وقت با صندوق رأی قهر نخواهیم کرد اما باید رویه موجود در انتخابات که انگیزه‌کش و مشارکت‌گریزان بوده تغییر کرده تا در یک فضای عادلانه انتخابات رقابتی پرشوری برگزار شود.
ایسنا: حسین سبحانی‌نیا، نماینده سابق مجلس گفت: نمایندگان مجلس باید در تصویب بودجه به نحوی عمل کنند که قشر آسیب‌پذیر جامعه بیش از این تحت فشار قرار نگیرد و حتی فشارها بر این قشر کاسته شود تا بودجه سال آینده برای مردم تحمل‌پذیر باشد.
خانه ملت: روابط عمومی مجلس شورای اسلامی، اعلام کرد: برخی مدعی شدند که رئیس مجلس شورای اسلامی استیضاح وزرا را به صلاح ندانسته و گفته تا فرارسیدن سال جدید هیچ استیضاحی را اعلام وصول نمی‌کنم. روابط عمومی مجلس شورای اسلامی ضمن تکذیب چنین نقل‌قولی از محمدباقر قالیباف به استحضار می‌رساند مواضع رسمی رئیس مجلس تنها از تریبون‌های عمومی و حساب‌های کاربری رسمی ایشان، منتشر می‌شود.
ایلنا: احمد علیرضابیگی نماینده مجلس، در رابطه با آخرین وضعیت طرح «ساماندهی تجمعات» گفت: این طرح در ماه گذشته به من ارجاع شد، یک کار ناقصی از دوره قبل مانده بود و یک رفت‌و‌برگشتی را این طرح تجربه کرده است و الان دارد مرحله بررسی در کارگروه را طی می‌کند. به نظرم دو، سه جلسه در کارگروه بررسی آن زمان خواهد برد و بعد از آن به کمیسیون می‌آید و پس از آن به صحن مجلس خواهد آمد.
ایسنا: محمدحسن ابوترابی، امام جمعه موقت تهران گفت: در صورت موافقت ستاد ملی مقابله با کرونا و با رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی و فاصله‌گذاری اجتماعی شاهد برگزاری راهپیمایی ۲۲ بهمن خواهیم بود.
فارس: محمدرضا میرتاج‌الدینی نماینده مجلس، با اشاره به نشست کمیسیون تلفیق گفت: اعضای کمیسیون تلفیق با رای مثبت خود با واردات خودرو به کشور موافقت کردند.
♦♦♦
شرق خواهان توافق ایران با غرب
اعتماد نوشت: احمد زیدآبادی گفت: برخی محافل طیفِ اصولگرا ضمن استقبال مشتاقانه از توسعه روابط جمهوری اسلامی با روسیه و چین، انگیزه خود را از این حرکت، بی‌نیاز شدن از احیای توافقنامه برجام و پرهیز از مذاکره بر سرِ موضوعات منطقه‌ای می‌دانند. این اما در حالی است که روسیه و چین نه‌فقط بر لزوم احیای برجام اصرار می‌ورزند بلکه خواهان مذاکره بین ایران و کشورهای منطقه به منظور کاهش تشنج بین آنها هستند. در همین‌باره، سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، در کنفرانس خبری اخیر خود، ضمن فراخواندن جمهوری اسلامی به «واقع‌بینی» در موضوع برجام، از «نگرانی مربوط به مسائل موشکی و منطقه‌ای» سخن به میان آورد و تاکید کرد این نوع نگرانی‌ها «بهتر است در نشست‌های امنیتی از جمله کنفرانس امنیتی خلیج فارس بررسی شوند».
بیش‌فعالی اصلاح‌طلبان
شرق نوشت: تحرکات انتخاباتی اصلاح‌طلبان از همیشه زودتر آغاز شده و برخلاف گذشته که تا واپسین روزهای انتخابات همه فعالان سیاسی می‌گفتند فعلاً برای ورود به انتخابات زود است، اکنون مشاهده می‌کنیم که جبهه اصلاحات ایران وارد برنامه‌ریزی انتخاباتی شده است. برای مثال، اخیراً علی شکوری‌راد، سخنگوی جبهه اصلاحات، گفته است: «یکی از کارهای جبهه اصلاحات، دادن بیانیه است که همه از آن مطلع می‌شوند. یکی دیگر، کارگروه‌های جبهه است که کارهایشان را انجام می‌دهند. کمیته اطلاع‌رسانی جبهه اصلاحات نسبت به قبل فعال‌تر شده است. علی‌محمد نمازی نیز با تاکید بر برنامه‌های حزب کارگزاران گفته است: «حزب برای انتخابات ۱۴۰۲ برنامه دارد، ولی نحوه ورود به انتخابات به سیاست‌های حاکم بستگی خواهد داشت.»
بیم اجرایی نشدن دستورها
ایران نوشت: چه نجیب مردمانی داریم ما، با امید حل کردن مساله به سراغ دولت می‌آیند و وقتی ناتوانی یا بدن بی‌موی دولت را می‌بینند، به رویشان نمی‌آورند که دولت هم هیبتی داشت و... حضور دولت در استان‌ها خونی تازه در رگ‌های دستگاه اداری و دیوانسالار فرتوت، تنبل و ناکارآمد استانی است. هم مشاهده نحوه کار مدیران مرکزنشین (اگر کارآمد باشند) و هم ترس ناشی از نظارت مقامات بالاتر. این امیدها اما بیم بزرگی هم دارد؛ بیم اجرا نشدن دستورها، حل نشدن مساله‌ها و اثرات ویرانگر ناشی از آن. اگر می‌خواهیم سفرهای استانی و دیدارهای مردمی نتیجه‌بخش باشد و ثمر داشته باشد، حتی به بهای اتلاف بخشی از منابع، باید برای «اجرا شدن فوری، قطعی و کوتاه‌مدت» درخواست‌های مردمی، برنامه عملیاتی، اعتباری و نظارتی ویژه داشته باشیم.
نشانه‌های بد شیوع انواع مهاجرت
جمهوری اسلامی نوشت: آمارها نشان‌دهنده رو به افزایش بودن مهاجرت‌ها هستند و این نشانه خوبی برای نظام جمهوری اسلامی نیست. طبق گزارش‌های رسمی، جمعیت دانشجویان ایرانی خارج از کشور در 20 سال اخیر 5 /3 برابر شده هرچند در سال‌های اخیر به دلایل مختلف ازجمله شیوع کرونا دچار کندی شده است. نوع جدیدی از مهاجرت نیز ساکن شدن در یکی از کشورهای همجوار یا خرید خانه در این کشورهاست. گزارش مرکز آمار اقتصادی ترکیه می‌گوید در شهریور 1400 ایرانی‌ها 1300 خانه در ترکیه خریدند که 5 /2 برابر بیشتر از میانگین ماهانه پنج سال گذشته است. یکی از بدترین مهاجرت‌ها که اکنون کشور ما دچار آن است، مهاجرت پزشکان و پرستاران است. سال گذشته 1250 پرستار درخواست مهاجرت کردند. درحالی‌که کشور ما اکنون 100 هزار پرستار کم دارد.