آهنربای جذب سپرده
آیا مکانیسمی برای جذب سپرده‌های بانکی وجود دارد؟
مجید حیدری: اگر آمارهای سال‌های 1392 تا 1396 را مرور کنیم، حتماً یکی از مطمئن‌ترین و پربازده‌ترین سرمایه‌گذاری‌های صورت‌گرفته، سپرده‌گذاری در بانک‌ها بوده است. در زمانی که نرخ تورم روند نزولی را طی می‌کرد، بانک‌ها با اعطای نرخ سود 20 درصد باعث می‌شدند که عمدتاً بازدهی واقعی بالای 10درصدی نصیب سپرده‌گذاران شود. حال آمارها نشان می‌دهد که دیگر بانک‌ها برای سرمایه‌گذاران جذاب نیستند و ترکیب سپرده‌ها عمدتاً به نفع سپرده‌های جاری تغییر کرده است. این موضوع به چه معنی است؟ بسیاری از کارشناسان معتقدند که در دو سال اخیر، بازدهی بازارهایی نظیر مسکن، ارز، طلا و بورس نسبت به بانک‌ها بیشتر بوده است. بنابراین هر کس در سال جاری سپرده‌های خود را تبدیل به سایر دارایی‌ها کرده است، در این دعوای سودگیری، برنده بیرون آمده یا حداقل بازنده نبوده است. اما با توجه به رشد بالای نقدینگی، که بر اساس آخرین آمارهای بانک مرکزی به بالاتر از 28 درصد رسیده است، می‌توان گفت که احتمال دارد هر یک از بازارها مقصد نقدینگی سرگردان شود. اما آیا امکان این وجود دارد در شرایطی که بازدهی بازارهای بورس و ارز به‌طور روزانه و ماهانه چند برابر سپرده‌های بانکی است، دوباره بانک‌ها برای سرمایه‌گذاران جذاب شود. پاسخ به این سوال دو جنبه مختلف دارد. یکی موضوع نرخ تورم است و دیگری نرخ سود بانکی.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که اگر سیاستگذار بتواند مانند سال‌های قبل، نرخ تورم را به یک حداقل مناسب برساند، در این صورت با مثبت شدن نرخ سود بانکی جذابیت سپرده‌گذاری در بانک‌ها بیشتر از قبل خواهد شد. این رخداد نیاز به کنترل انتظارات تورمی دارد. به این معنی که بانک مرکزی به فعالان اقتصادی و مردم این اطمینان را دهد که می‌تواند در سال آینده نرخ تورم را به سطح قابل توجهی کاهش دهد. در این شرایط، آرامش به سایر بازارهای موازی نیز بازخواهد گشت. نکته دیگر نیز این موضوع است که سیاستگذار برای جذاب شدن سپرده‌گذاری می‌تواند نرخ سود را افزایش دهد. این گزینه غیرمحتملی است و به نظر نمی‌رسد که بانک مرکزی از این گزینه در شرایط کنونی استقبال کند.
در هفته‌های گذشته رئیس کل بانک مرکزی نیز تاکید کرد که در ماه‌های گذشته بانک مرکزی هیچ‌وقت به بهانه کنترل ارز، با افزایش نرخ سود بانکی موافقت نکرده است. مجموع این شرایط نشان می‌دهد که نمی‌توان در بازه کوتاه‌مدت به جذاب شدن نرخ سود بانکی در بانک‌ها امیدوار شد. نکته آخر اینکه اگر این روال کاهش رشد سپرده‌های کوتاه‌مدت ادامه پیدا کند، پایداری منابع بانک‌ها به شدت کاهش پیدا می‌کند. در صورتی که اقتصاد کشور نیاز دارد که برای خروج از رکود، تامین مالی بخش تولیدی را حمایت کند و با توجه به بانک‌محور بودن این نوع تامین مالی، در نتیجه می‌توان گفت تهدیدی برای تسهیلات‌دهی بانک‌ها وجود خواهد داشت.
