نگاه سوم

معین حسین‌پور: در اقتصاد، اتفاق مطلقاً خوب یا مطلقاً بد نداریم. این جمله‌ای است که علی دادپی، اقتصاددان و استاد دانشگاه سنت ادواردز تگزاس آمریکا در گفت‌وگو با بی‌بی‌سی در وصف شرایط فعلی بازار ارز به زبان آورد. صحبت‌هایی از این جنس، شنا در خلاف جریان غالب محسوب می‌شد و بیان آنها در رسانه‌ای مانند بی‌بی‌سی، باعث شد تا توجهات زیادی به آن جلب شود. در دورانی که همه از صدر تا ذیل، از کابوس‌های بحران ارزی سخن می‌گفتند، توجه به دریچه‌های جدید ایجادشده، لازم است. البته در داخل کشور کمتر مجالی پیدا شد تا کسی از فرصت‌های این رویداد سخن بگوید؛ در نگاه اول دسته‌ای از اقتصاددانان و کارشناسان اقتصادی در این مدت به پیش‌بینی‌های واهی و اغراق‌آمیز پرداختند و ماحصل آن، ایجاد التهاب بیشتر در فضای جامعه بود. در نگاه دوم نیز دسته دیگری از کارشناسان اقتصادی به ارائه راه‌حل‌های گوناگون برای پایان دادن به بحران ارزی پرداختند. اما دادپی، صالحی‌اصفهانی و طرفداران توجه به فرصت ایجادشده، شاید نگاه سومی را در این شرایط، پیش‌ روی دنبال‌کنندگان قرار دادند. البته که نگاه دوم، مقدمه و پیش‌نیاز نگاه سوم است و نمی‌توان بدون ایجاد ثبات در بازار، به سوی بهره‌برداری از ثمرات آن رفت.

بحران‌ها در بسیاری از کشورهای جهان اتفاق می‌افتد اما واکنش به این بحران‌هاست که تفاوت کشورها با یکدیگر را رقم می‌زند. توسعه گردشگری و فصل جدید صادرات، دو مورد از بهترین فرصت‌هایی است که در این زمان، کشورها از آن استفاده کرده‌اند. شرایط فعلی ایجاب می‌کند که موانع تحقق نگاه سوم را زیر ذره‌بین قرار داد، چراکه در شرایط تحریمی، کشور بیش از هر زمان دیگری به تقویت تولید داخل نیاز دارد، و حال که یک مزیت صادراتی ایجاد شده، چه فرصتی از این بهتر؟ اما این حقیقت از سوی تمامی بازیگران اقتصاد، به‌خصوص تصمیم‌گیران چندان جدی گرفته نمی‌شود و شاید مانع اول همین مساله باشد. به نظر راهی که تاکنون طی شده، شباهت زیادی به جهش ارزی قبلی در ابتدای دهه 90 دارد. سیاستگذار راه‌ها را بار دیگر اشتباه طی می‌کند و حتی نگاهی به گذشته برای تصحیح مسیر نمی‌کند. این یعنی بار دیگر در هدررفتن فرصت ایجادشده قدم نهاده‌ایم. کارشناسان معتقدند سیاست‌های به کار گرفته‌شده آتی نباید در خلاف جهت تولید باشد. هیچ‌گاه عوامل تولید نباید این پیام را دریافت کنند که سیاستگذار اقتصادی قصد دارد به هر قیمتی که شده، نرخ‌ها را به شرایط اولیه بازگرداند. شاید لازم باشد که نگاه سوم در کلام سیاستگذار منعکس شود و از فرصت‌های ایجادشده از سوی عالی‌ترین مقامات کشور سخن گفته شود تا ناامیدی و بدبینی مطلق شکل‌گرفته نیز رنگ و روی دیگری یابد. وقت آن است که حمایت از تولید، از بسته‌های حمایتی و پول‌پاشی به استفاده صحیح از ابزارهای مولد، همچون نرخ ارز واقعی تغییر شیفت دهد. اگر دولت فعلی و دولت‌های آینده همچنان نگران گزاره «تضعیف ارزش پول ملی» باشند و تمام ابزارها را تنها برای کاهش نرخ ارز به کار گیرند، فرصت‌های ایجادشده نیز همچون گذشته در این صفحات و گزارش‌های مجلات خواهند ماند و خاک خواهند خورد و پوپولیسم ارزی همچنان به یکه‌تازی خواهد پرداخت.