چگونه از آسیب‌های دلار درس بگیریم؟

دلار هفته گذشته را نیز با تبعیت از روندی که در هفته‌های اخیر حول رقم سه هزار تومان تجربه کرده ادامه داد و به این ترتیب خط تعادلی سه هزار تومان میانگین قیمت این ارز در بازار محسوب می‌شود. بر این اساس در هفته گذشته قیمت دلار در میانه معاملات روزانه این ارز بارها به زیر سه هزار تومان رفت اما تا پایان معاملات قیمت به میانگین خود بازگشت. در هفته گذشته بیشترین قیمت دلار سه هزار و پنج تومان و کمترین رقم آن دو هزار و 990 تومان بود و به این ترتیب بالاترین دامنه قیمت در محدوده 10 تومان در نوسان بود.
اما در هفته گذشته در کنار موضوع نشست تکمیلی ایران و گروه موسوم به 1+5 که در روزهای آخر هفته در ژنو برگزار شد، هفته‌ای آرام از بعد سیاست‌های اقتصادی رقم خورد. شورای پول و اعتبار موضوعیت بررسی نرخ سود را «واقعاً» رها کرد و بررسی افزایش نرخ سود اوراق مشارکت در دستور کار قرار گرفت. با این حال همچنان تعیین نرخ ارز بر اساس تورم موضوع مهمی در اقتصاد ایران محسوب می‌شود. دکتر وحید عمران، استاد دانشگاه در این زمینه معتقد است نرخ ارز تناسب بین نرخ تورم و تورم انتظاری سال آینده را باید تعریف کند، این در حالی است که تجربه سال‌های اخیر اقتصاد کشور حکایت از آن دارد که هیچ‌گاه این تناسب مدنظر قرار نگرفته و حتی در شرایطی که نرخ ارز با افزایش روبه‌رو بوده افزایش آن بالاتر از تورم و بدون تبعیت از منطق اقتصادی آن صورت گرفته است. وی معتقد است نرخ دلار در فاصله یک سال گذشته تا 5/3 برابر افزایش یافته است (350 درصد رشد قیمت)، در حالی که تورم یک‌دهم این رقم (35 تا 40 درصد) است و این موضوع اگر با نرخ‌های تورم جهانی که کمتر از پنج درصد است، مقایسه شود عدم تناسب افزایش قیمت ارز را بیش از پیش روشن می‌سازد.
به عقیده این استاد دانشگاه، دولت در گذشته بین آنچه باید باشد و آنچه هست تفکیکی قائل نبوده و به این دلیل که هشت سال تفکر پوپولیستی بر جامعه حاکم بوده، دولت تمام تلاش خود را در زمینه تامین نیازهای داخلی از طریق واردات مبذول ساخته و همین امر نیز باعث شده است مانع از افزایش قیمت ارز شود؛ کما اینکه اگر تحریم نفت نبود، الان قیمت دلار در حدود دو هزار تومان و حتی کمتر بود. او به دولت یازدهم نیز توصیه کرد به شرایط کشور و منطق علم اقتصاد احترام گذاشته و مانع از تغییرات روند طبیعی بازار نشود، اما از حساسیت‌های لحظه‌ای نیز عبور کند.
دکتر عمران با اشاره به تجربه تزریق دلارهای نفتی به اقتصاد کشور در سال‌های گذشته گفت: باید از اتفاقات گذشته درس گرفت و زمان آن است با طی کردن روند معکوس در بازار از طریق تقویت بخش خصوصی صادرات‌محور، زمینه‌های جبران کسری تراز ارزی کشور را فراهم ساخته و بگذاریم اگر قرار است بازار ارز روند کاهشی داشته باشد، این روند با تقویت تولید و صادرات اتفاق بیفتد.
این صاحب‌نظر مسائل اقتصادی در عین حال به کسری بودجه بالای دولت اشاره کرد و گفت: کسری بودجه دولت همان رابطه ولخرجی‌های دولت دهم در بخش سیاست‌های مالی و بی‌انضباطی در بازار ارز است که منجر به افت بیش از 500 میلیارد دلار سرمایه ارزی در مدت پنج سال شد و میراث بد دولت پیشین است. به عقیده او، اگر دولت بتواند روزانه 5/2 میلیون بشکه نفت به قیمت 95 دلار صادر کند بیش از پنج سال زمان برای کسب 500 میلیارد دلار درآمد لازم است و این در حالی است که دولت گذشته در زمانی کمتر به این رقم دست یافت (به دلیل قیمت بالای 100 دلار نفت) و بسیار کوتاه‌تر از دست داد. در این بین اما فعالان بازار معتقدند تقاضا برای دلار فعلاً بازار گرمی ندارد و دولت در این شرایط قادر به تجهیز منابع ارزی خود است. یکی از فعالان بازار ارز در گفت‌وگو با تجارت فردا با اشاره به کاهش تقاضا در بازار اعلام کرد سیگنالی برای افزایش تقاضا وجود ندارد، مگر آنکه برای خریدهای انباری شب عید که غالباً به مواد اولیه و تجهیزات تولید اختصاص دارد، تقاضای بخش صنعتی تقویت شود که در این صورت می‌توان پیش‌بینی کرد در ماه‌های دی تا بهمن تقاضایی جدید در بازار رقم بخورد. به عقیده وی، البته بعد از نشست ژنو بازار به نقطه تعادلی خود نزدیک شده و نمی‌توان پایین بودن تقاضا را نتیجه انتظارها برای نتیجه نشست مذکور قلمداد کرد اما رکود صنایع تقاضای ارزی کشور را محدود به تقاضای مصرفی خرد کرده که چندان قابل توجه نیست. به گفته این فعال بازار ارز، انتظار نمی‌رود هفته پیش رو نیز هفته‌ای هیجانی در این بازار باشد.