منتظر معجزه نباشیم

زمانی که مجله تجارت فردا از من خواست وضعیت گردشگری ایران در سال آینده را پیش‌بینی کنم ابتدا این سوال برایم به وجود آمد که چه رویداد مهمی می‌تواند تاثیر بسزایی در این حوزه داشته باشد و به رشد گردشگری دامن بزند. برای پاسخ به این سوال مروری داشتم بر وضعیت گردشگری و صنوف مرتبط با آن همانند مراکز اقامتی، دفاتر مسافرتی، خطوط هوایی، ناوگان ریلی و جاده‌ای، راهنمایان گردشگری و در بخش‌های دیگر مردم، مسوولان و مراکز تصمیم‌گیری که توسعه این بخش می‌تواند اثرات بسزایی در زندگی آنان داشته باشد. متاسفانه طی چهار دهه گذشته با وجود داشتن ظرفیت‌های فراوان در گردشگری، این حوزه به دلایل مختلف مورد بی‌مهری دولتمردان قرار گرفته است، در صورتی که توجه و توسعه این صنعت علاوه بر درآمدزایی می‌تواند روح شادی و نشاط را نیز در جامعه افزایش دهد تا دیگر در نظرسنجی‌های انجام‌شده توسط سازمان‌های بین‌المللی از نظر رتبه شادی ما در رتبه یکی‌ مانده به آخر و در انتهای لیست قرار نداشته باشیم. اول نگاهی به رویدادهای گردشگری در سال 93 داشته باشیم. به دلیل تغییر دولت در سال 1392 و ایجاد جو روانی مثبت توسط رسانه‌ها از نیمه دوم سال 1392 با افزایش ورود 20 الی 25‌درصدی گردشگران مواجه شدیم؛ روندی که اگرچه شیب آن آهسته شده است اما همچنان ادامه دارد. به دلیل همین افزایش ورود گردشگران بین‌المللی با میزان اشغال 100‌درصدی اماکن اقامتی چهار و پنج ستاره در شهرهای توریست‌پذیر همانند: اصفهان، شیراز، یزد، کرمان و اهواز در فصول بهار و پاییز مواجه هستیم.
اما سوال اینجاست که آیا ظرفیت افزایش گردشگران بین‌المللی بیش از این را هم داریم، بدون شک پاسخ مثبت نیست زیرا امکان ارائه سرویس‌های مناسب به آنان وجود ندارد. در پایتخت کشورمان نزدیک به چهار ‌دهه است که هیچ هتل زنجیره‌ای احداث نشده و ساخت هتل چهار تا پنج ستاره در کلانشهرهای ایران نیازمند 500 تا 600 میلیارد تومان نقدینگی است که با وجود تورم و رکود اقتصادی تامین این سرمایه در داخل کشور در شرایط کنونی کار آسانی نیست، پس برای توسعه زیرساخت‌های این بخش نیازمند سرمایه‌گذاران خارجی هستیم که آن هم تشریفات خاص خود را دارد. طی دو سال گذشته نیز امکانات مراکز اقامتی، فرودگاهی، جاده‌ای و رستورانی ما در مقایسه با دو سال گذشته تفاوت قابل ملاحظه‌ای نداشته است. پس می‌توان پیش‌بینی کرد در سال آینده اتفاق خاصی برای گردشگری ایران نخواهد افتاد مگر آنکه در حوزه‌های سیاسی و اقتصادی با تغییرات قابل ملاحظه‌ای مواجه شویم. یکی از این تغییرات رفع تحریم‌های ایران در صنعت هواپیمایی است که نیازمند لغو تحریم‌های داماتو و هلمز برتون است که در دهه 90 میلادی توسط این دو سناتور آمریکایی اتخاذ شده و همچنان به قوت خود باقی است. لغو این تحریم‌ها به ایران امکان خرید هواپیماهای جدید و گسترش ناوگان هوایی را می‌دهد، موضوع مهمی که یکی از مشکلات اصلی در حوزه گردشگری است و به دلیل فرسوده بودن ناوگان هوایی ایران مشکلات قابل ملاحظه‌ای را از نظر ایمنی پرواز با هواپیمای ایرانی در اذهان جامعه بین‌المللی ایجاد کرده است. نکته مهم دیگر لغو تحریم‌های شدید اقتصادی و همچنین گشایش ارتباطات سیاسی با ایالات متحده آمریکاست. باید این واقعیت را پذیرفت که بر اساس اعلام سازمان جهانی گردشگری آمریکایی‌ها بهترین گردشگران جهان در هزینه کردن هستند، بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که گشایش فضای سیاسی و اقتصادی علاوه بر ورود گردشگران آمریکایی ورود سرمایه‌گذاران در حوزه صنعت توریسم را نیز می‌تواند به دنبال داشته باشد. اگر خواهان ورود گردشگران انبوه و استفاده از مزایای آنان همانند: ورود ارزهای خارجی و ایجاد اشتغال هستیم ابتدا باید زیرساخت‌های آن را فراهم کنیم و نسبت به توسعه ناوگان حمل و نقل زمینی، هوایی، جاده، مراکز اقامتی و آموزش راهنمایان تور توجه ویژه داشته باشیم و گرنه نمی‌توان منتظر وقوع معجزه برای این بخش در سال 1394 بود.