اوراق قرضه بیماری‌های واگیردار

هنگامی که در سال 2014 بیماری ابولا در غرب آفریقا شیوع پیدا کرد، ماه‌ها طول کشید تا پول لازم برای مقابله با آن جمع‌آوری شود. نیکوکاران متعهد شدند بیش از هفت میلیارد دلار کمک کنند اما به گفته آقای تیم ایوانز، مدیر بخش بهداشت جهانی در بانک جهانی این پول‌ها بسیار دیر و به‌طور ناکارآمدی جمع‌آوری شد. زندگی‌هایی تباه شد که می‌توانستند نجات یابند. همچنین طبق برآورد بانک جهانی، تولید ناخالص داخلی در کشورهای گینه، لیبی و سیرالئون 8 /2 میلیارد دلار کاهش یافت.

احتمال بروز مجدد این نوع شیوع بیماری باز هم وجود دارد: در 30 سال گذشته و همگام با گسترش جابه‌جایی افراد، کالاها و مواد غذایی، تعداد و تنوع بیماری‌ها رو به افزایش بوده است و بانک جهانی می‌گوید احتمال زیادی وجود دارد که در 10 تا 15 سال آینده یک بیماری مسری دیگر بروز کند. به همین دلیل بانک جهانی 425 میلیون دلار اوراق قرضه بیماری‌های واگیردار منتشر کرد تا از برنامه تسهیلات مالی و اضطراری برای بیماری‌های فراگیر (PEF) حمایت کند. هدف از این برنامه آن است که منابع مالی به سمت کشورهایی سرازیر شود که به یک بیماری مرگبار دچار شده‌اند.

این اوراق قرضه شش ویروسی را پوشش می‌دهند که بیشترین احتمال شیوع را دارند و عبارتند از: ویروس جدید آنفلوآنزا، ویروس‌های قلبی- عروقی (مانند سارس و مرس)، ویروس‌های رشته‌ای (مانند ابولا)، تب لسا (Lassa)، تب دره ریفت (Valley Rift) و تب کریمه کنگو. اگر بر مبنای نرخ رشد، تعداد مرگ‌ومیرها و احتمال گسترش فرامرزی، شیوع یک ویروس از حد خاصی فراتر رود، سرمایه‌گذاران اوراق اصل پول خود را می‌بخشند. این تسهیلات 77 کشور فقیر دنیا را تحت پوشش قرار می‌دهد.

استفاده از اوراق قرضه برای تضمین مقابله با بحران امر تازه‌ای نیست. اوراق قرضه بلایای ناگهانی که بازاری 29 میلیارد دلاری دارند، برای پوشش گردبادها و زمین‌لرزه به کار می‌روند. مایکل بنت، مدیر بخش مشتقه‌ها و امور مالی ساختار‌یافته در بانک جهانی می‌گوید تقاضا برای این اوراق بسیار بالاست و معاملات آن تا 200 درصد پذیره‌نویسی شد. خریداران اوراق طیف وسیعی از سرمایه‌گذاران متخصص تا صندوق‌های بازنشستگی را در‌بر می‌گرفت. اما اگر همانند شیوع سارس در سال 2002 عامل بیماری ناشناخته باشد، چه باید کرد؟ بانک جهانی منبع تامین مالی دیگری برای آن در نظر گرفته است. این منبع که انعطاف‌پذیری بیشتری دارد به بازارهای اوراق قرضه متصل نیست بلکه به پول‌های نیکوکاران دو طرف وابسته است. هم‌اکنون آلمان 50 میلیون یورو برای شروع کار داده است.

چه این تسهیلات جدید بازاری برای بیمه در برابر بیماری‌های واگیردار ایجاد کنند چه خیر، به هر حال باعث می‌شوند دولت‌ها و سازمان‌های بین‌المللی در جست‌وجوی برنامه‌های پیشرفته‌تری باشند. این کار ضروری است. طبق گزارش بانک جهانی بیماری‌های واگیردار «نسبتاً شدید تا شدید» به‌طور متوسط سالانه 750 میلیارد دلار معادل 7 /0 درصد تولید ناخالص جهان هزینه دارند. برخی از این بیماری‌ها مانند آنفلوآنزای اسپانیایی سال 1918 می‌توانند هزینه‌ای معادل پنج درصد تولید ناخالص جهانی را تحمیل کنند.