آرامش قبل از سال نو

یک هفته معاملاتی دیگر در بازارهای دارایی به پایان رسید، دلار این روزها پس از 65 روز معاملاتی وارد کانال 49 هزار تومان شده است. آرامش حاکم بر صحنه معاملات ارز سبب شده تا قیمت‌ها در بازار طلا و سکه نیز از ثبات برخوردار باشند. بورس تهران نیز پس از فروکش کردن هیجان تزریقی منتج از اخبار تجدید ارزیابی شرکت‌ها، در مدار نزولی قرار گرفته است. قیمت نفت نیز مجدداً کانال 80دلاری را فتح کرده است.

بازار سهام

بورس تهران نیز در دو هفته اخیر و پس از فروکش کردن هیجان تزریقی مثبت ناشی از تجدید ارزیابی شرکت‌ها در مدار نزولی قرار گرفته است و دیری نپایید که مجدداً شاخص کل بورس تهران سطح دو میلیون و 200 هزارواحدی را از دست داد. اندکی تامل پیرامون رفتار سرمایه‌گذاران خرد بازار سهام، نکات جالبی را در این زمینه به سرمایه‌گذاران مخابره می‌کند. طبیعتاً در هر بازاری، زمانی که انتظاری برای رشد قیمت‌ها وجود داشته باشد، تحرک فعالان آن بازار زیاد می‌شود، مثلاً در بازار مسکن شهر تهران در هر زمان که انتظارات تورمی شعله‌ور می‌شود و انتظاری برای رشد قیمت‌ها در ماه‌های آتی وجود دارد، تعداد معاملات ثبت‌شده در پایتخت در هر ماه از ۱۰ هزار معامله فراتر می‌رود. در بورس اوراق بهادار تهران نیز همین‌گونه است، هر زمان که انتظاری برای رشد قیمت‌ها در بطن بازار سهام وجود داشته باشد، ارزش معاملات خرد بازار سهام در مسیر افزایشی قرار می‌گیرد و این افزایش ارزش معاملات تا زمانی ادامه دارد که روند صعودی در بازار سهام به اتمام برسد. برای مثال در روند صعودی که اخیراً در بازار سهام تجربه شد، ارزش معاملات خرد در این بازار در سطوح نازلی قرار داشت اما به یکباره شاهد افزایش ارزش معاملات خرد بازار به سطوح بیش از هفت‌ هزار میلیارد تومان بودیم. دلیل افت ارزش معاملات از سقف هفت هزارمیلیاردتومانی کوتاه‌مدت خود، چرخش روند بازار سهام بود. عاملی که سبب می‌شود یک بازار از رونق برخوردار باشد و ارزش معاملات بالایی در آن ثبت شود، انتظار برای رشد قیمت‌ها در روزهای آتی است. بعد از افزایش ممتد قیمت‌ها در بورس تهران در یک بازه کوتاه که به خاطر اخبار مثبت منتج از تجدید ارزیابی شرکت‌ها بود، سرمایه‌گذاران حاضر در بازار سهام چشم‌انتظار اجرایی شدن و پیگیری جدی مساله تجدید ارزیابی شرکت‌ها بودند، اما این مهم محقق نشد تا سرمایه‌گذاران نیز از شدت تقاضای خود در بازار سهام بکاهند. طبیعتاً وقتی در روزهای بعد محرک‌هایی در متن بازار سهام پدیدار نشد که انتظاری برای رشد قیمت‌ها در بازار سهام ایجاد کند، خریداران از صحنه معاملات عقب‌نشینی می‌کنند و تا زمانی که عرصه را مناسب نبینند، از خرید سهام اجتناب می‌کنند. چه عواملی در مقطع کنونی سبب شده که ارزش معاملات در سطح پایینی قرار داشته باشد؟ پاسخ به این سوال را می‌توان در دو پرده متفاوت بررسی کرد که یکی از آنها عامل درون‌بازاری و دیگری عامل بیرون از بازار است. همان‌طور که بالاتر هم گفته شد، یکی از دلایل افت ارزش معاملات خرد بازار سهام در مقطع کنونی، نبود چشم‌انداز رشد در این بازار است؛ در واقع در برهه فعلی، محرکی در سپهر بورس تهران موجود نیست که در روزها و ماه‌های پیش‌رو، آتش قیمت‌ها را شعله‌ورتر ساخته و به سمت ایستگاه‌های جدید هدایت کند. مطمئناً زمانی شاهد چرخش در نمودار ارزش معاملات بازار خواهیم بود که بازار با تغییر روند مواجه شود، روند غالب چند وقت اخیر در بورس تهران، نزولی بوده است و طبیعتاً در این اثنی که هر روز ارتفاع قیمت سهام موجود در بازار، نسبت به روزهای قبل کم می‌شود و هیچ چشم‌انداز رشدی نیز در بازار وجود ندارد، کسی به خرید سهام که متعاقباً افزایش ارزش معاملات را در پی خواهد داشت، اشتغال نخواهد داشت. موضوع دومی که بیرون از بازار سبب شده تا در بورس تهران، کاهش ارزش معاملات را شاهد باشیم، فروکش کردن نسبی انتظارات تورمی در اقتصاد کشور است که سبب شده اکثر بازارها در رکودی‌ترین حالات ممکن خود به سر ببرند و روند صعودی خاصی درون آنها شکل نگیرد؛ در واقع در ماه‌های اخیر دلار در بازار آزاد از ثبات برخوردار بوده و آرامش حاکم بر معاملات ارز سبب شده تا اکثر بازارها از ثبات نسبی برخوردار باشند. طبیعتاً در چنین شرایطی که انتظارات تورمی تا حدودی تعدیل شده و فعلاً قدرت نیروهای منفی تاثیرگذار بر بازار سهام، آنقدری نیست که قیمت‌ها را با افزایش قابل ‌توجهی همراه کند، عده‌ای ترجیح می‌دهند پول خود را در اوراق بهادار با درآمد ثابت سرمایه‌گذاری کنند تا از سود اندک این نوع از کلاس دارایی بهره‌مند شوند. خالص مثبت ورود پول به صندوق‌های با درآمد ثابت از ابتدای تابستان سال جاری تا همین اواخر، گواه و موید محکمی بر این ادعاست که در ماه‌های اخیر ثبت شده است. در وصف بیشتر این عامل می‌توان این‌چنین استنباط کرد که زمانی که انتظارات تورمی در بستر اقتصاد بنا به دلایل مختلف به نهایت خود می‌رسد، مردم افزایش قیمت در بازارهای دارایی را در ماه‌های پیش‌رو پیش‌بینی می‌کنند و از این‌رو اقدام به تبدیل سپرده‌های بلندمدت به کوتاه‌مدت و سپس تبدیل این سپرده‌ها و پول نقد به دارایی می‌کنند تا در ماه‌های آتی از گزند تورم در امان بمانند. طبیعی است که این امر به ایجاد تلاطم و التهاب قیمتی در بازارها دامن می‌زند. در همین راستا، اگر چشم‌انداز رشدی در بازارهای دارایی موجود نباشد، از التهاب بازارها کاسته می‌شود و بازارها ثبات و آرامش نسبی را در بطن خود تجربه می‌کنند که این امر با کاهش ارزش و تعداد معاملات در بازارها خود را نشان می‌دهد و این چرخه در بازه‌های زمانی مختلف تکرار می‌شود.

بازار ارز

نوسانات اسکناس آمریکایی در حوالی کانال 50 هزار تومان همچنان ادامه‌دار است و در این اثنی شاخص ارزی در روزهای اخیر و پس از مدت‌ها به کانال 49 هزار تومان بازگشته است. گفتنی است که آخرین‌باری که دلار در کانال 49 هزار تومان قرار داشت به دوازدهم مهرماه سال جاری بازمی‌گردد. بهای شاخص ارزی از اواسط مهرماه در نتیجه کشمکش نظامی صورت‌گرفته در خاورمیانه میان رژیم اشغالگر قدس و فلسطین در مدار صعودی قرار گرفت و تا سطح 53 هزار و 650 تومان نیز پیشروی داشت. اما هرچه صفحات تقویم رو به جلو ورق خورد، خبری از دخالت ایران در این قضایا نبود و سرایت آتش جنگ و کشمکش نظامی به داخل مرزهای ایران امری دور از انتظار تصور شد. همین موضوع موجبات عقب‌نشینی قیمت دلار از سقف کوتاه‌مدت خود را فراهم کرد و دلار آهسته و پیوسته به سمت میانگین میان‌مدت خود عقب‌نشینی کرد تا اینکه در بیست و نهمین روز از آذرماه و پس از 65 روز معاملاتی، مجدداً شاهد نزول قیمت اسکناس آمریکایی به کانال 49 هزار تومان بودیم. رصد تحرکات بهای شاخص ارزی در جریان معاملات بازار آزاد بیانگر این نکته است که دلار از محرک لازم و کافی برای رشد برخوردار نیست. فروکش کردن شعله انتظارات تورمی یکی از اصلی‌ترین دلایلی است که سبب شده تا این روند آرام و فرسایشی در بازار ارز شکل بگیرد. یعنی کاهش تب التهابات تورمی تقاضای سفته‌بازانه را به‌طور کامل از مدار خارج کرده است و در سمت مقابل نیز فراغ بالی که بانک مرکزی در موضوع ذخایر ارزی دارد، سبب شده تا بازارساز با آرامش و طمأنینه خاصی افسار بازار ارز را در اختیار بگیرد و مانع از نوسانات افسارگسیخته در این بازار شود.

بازار طلا و سکه

در بازار طلا و سکه نیز همچنان خبری از نوسانات قابل توجه نیست و علت این موضوع نیز به آرامش حاکم بر صحنه معاملات بازار ارز بازمی‌گردد. به‌رغم صعود قیمت اونس جهانی به کانال 2000دلاری، ثبات در قیمت دلار سبب شده تا قیمت‌ها در بازار طلا و سکه نیز دچار نوسان مشهودی نشوند. گفتنی است که قیمت‌ها در بازار طلا و سکه در بازار داخلی از سه عامل پیروی می‌کند. اولین عامل، نوسانات قیمت دلار در بازار آزاد است که به نوعی این فاکتور را می‌توان مهم‌ترین عامل تاثیرگذار بر روند قیمت‌ها در بازار طلا و سکه به حساب آورد. دومین آیتم، نوسانات قیمت اونس جهانی است که این پارامتر نیز به نوبه خود در تعیین جهت قیمت‌ها در بازار طلا و سکه در داخل کشور تاثیرگذار است، اما چون دامنه نوسانات قیمت اونس جهانی با قیمت دلار قابل مقایسه نیست (نوسانات محدودتر اونس نسبت به قیمت دلار)، این متغیر اثر کمتری بر روند معاملات طلا و سکه دارد. سومین عامل نیز تقاضای سفته‌بازانه و مصرفی در بازار است که قیمت‌ها را متاثر می‌کند. تقاضای مصرفی همواره در بازار وجود دارد، اما تقاضای سفته‌بازانه و سرمایه‌گذاری در مواقعی که انتظارات تورمی در اقتصاد کشور ظهور پیدا می‌کند، در بازار نمایان می‌شود و موجبات افروخته‌تر شدن آتش‌بازی در این بازار را فراهم می‌کند. در جریان معاملات روز چهارشنبه، سکه رفاه در بورس کالا در قیمت 29 میلیون و 400 هزار تومان میان خریداران و فروشندگان دست به دست شد. هر گرم طلای 18 عیار نیز دو میلیون و 476 هزار تومان قیمت‌گذاری شد. به علاوه، نیم‌سکه بهار آزادی و ربع‌سکه نیز به ترتیب در قیمت‌های 15 میلیون و 500 و 10 میلیون و 450 هزار تومان در بازار دادوستد شدند. به نظر می‌رسد تا زمانی که بازار ارز در آرامش به سر ببرد، بازار طلا و سکه نیز از نوسان قابل توجهی برخوردار نباشد.

بازار نفت

قیمت نفت در روز چهارشنبه تغییر چندانی نداشت، زیرا سرمایه‌گذاران تحولات دریای سرخ را زیر نظر دارند و برخی از کشتیرانان بزرگ با وجود حملات مداوم و تنش‌های گسترده‌تر در خاورمیانه، عبور از این منطقه را از سر گرفتند. بهای معاملات آتی نفت برنت با پنج سنت کاهش به 81 دلار در هر بشکه رسید، در حالی که نفت خام وست تگزاس اینترمدییت آمریکا ۱۲ سنت کاهش یافت و به 75 دلار در هر بشکه رسید. نفت در جلسه معاملاتی قبل بیش از دو درصد افزایش یافت، زیرا حملات بیشتر به کشتی‌ها در دریای سرخ، ترس از اختلال در حمل‌ونقل را برانگیخت، به‌علاوه امیدها به کاهش نرخ بهره آمریکا که می‌تواند رشد اقتصادی و تقاضای سوخت را افزایش دهد بیشتر شد. با وجود حملات شبه‌نظامیان حوثی، شرکت‌های بزرگ کشتیرانی مانند مرسک و CMA CGM فرانسه در پی استقرار یک گروه ضربت چندملیتی به منطقه، عبور از دریای سرخ را از سر گرفتند. پریانکا ساچدوا، تحلیلگر ارشد بازار در فیلیپ نوا، گفت: به‌‌رغم بسته شدن کانال‌های حمل‌ونقل و مسیریابی مجدد کشتی‌ها، میزان تاثیرگذاری بر عرضه جهانی هنوز قابل بحث است، انتظار می‌رود شرکت هاپاگ لوید آلمان روز چهارشنبه تصمیم بگیرد که آیا حمل‌ونقل از طریق دریای سرخ را از سر بگیرد یا خیر. دورنمای عملیات نظامی طولانی‌مدت اسرائیل در غزه نیز محرک اصلی احساسات بازار است. هرزی هالوی، رئیس ستاد ارتش اسرائیل روز سه‌شنبه به خبرنگاران گفت که جنگ غزه ماه‌ها ادامه خواهد داشت. کاهش قیمت نفت نیز در روز چهارشنبه محدود شد زیرا بازارها همچنان با گمانه‌زنی‌ها مبنی بر اینکه فدرال‌رزرو شروع به کاهش نرخ‌های بهره در سال 2024 خواهد کرد، حمایت می‌شود. نرخ‌های بهره پایین‌تر هزینه‌های وام را کاهش می‌دهد که می‌تواند رشد اقتصادی و تقاضای نفت بیشتر را تحریک کند.