گردشگری در عربستان

به نوشته کتاب راهنمای Lonely Planet درباره پادشاهی عربستان سعودی «این کشور می‌تواند یکی از بزرگ‌ترین مقاصد گردشگری در خاورمیانه باشد». این کتاب برخی از جاذبه‌های این کشور را چنین برمی‌شمرد: سواحل خلوت دریای سرخ، بنای یادبود قوم صالح قبل از اسلام، کوه‌های سرسبز و بخش بزرگ خالی از سکنه کشور با تپه‌‌های شنی بی‌پایان. اما اولین و تنها نسخه این کتاب در سال 2004 چاپ شد. آیا مقامات سعودی می‌توانند ناشران را قانع سازند که اکنون نوبت چاپ نسخه‌ای دیگر فرا رسیده است؟
این اولین بار نیست که سعودی‌ها خواهان جذب بازدیدکنندگان بیشتر هستند. فشارها برای جذب گردشگر افزایش یافته است. هزاران دانشجوی دانشگاه‌ها به زودی فارغ‌التحصیل می‌شوند و باید برای آنها شغل ایجاد کرد. با وجود اینکه ذخایر مالی کشور می‌تواند تا چندین سال پاسخگوی سطح بالای هزینه‌های عمومی باشد، دولت عربستان باید منابع درآمدی دیگری غیر از نفت -که 80 درصد درآمدها را تامین می‌سازد- پیدا کند.
طبق گزارش بانک جهانی در سال 2012 حدود 3/14 میلیون نفر از عربستان بازدید کردند و این کشور از نظر تعداد بازدیدکنندگان در رتبه نوزدهم جهان قرار گرفت. اما تقریباً تمام آنها زائران خانه خدا بودند و تعداد اندکی هم برای تجارت به عربستان سفر کردند. نمایشگاه‌ها و کنفرانس‌های باشکوه به رویدادهایی معمولی تبدیل شده‌اند. اما بازدیدکنندگان این رویدادها فقط چند روز می‌مانند، پول اندکی خرج می‌کنند و در مناطق ثروتمند خاصی متمرکز می‌شوند.
نظریه تشکیل صنعت گردشگری در دیدگاه دولت محافظه‌کار و مذهبی عربستان از نظرها پنهان نمانده است. در ماه دسامبر دولت اعلام کرد برای اولین بار ویزای گردشگری صادر می‌کند اما این کار پس از سه ماه معلق ماند و دلیل آن هم نیاز به ایجاد زیرساختارهای لازم اعلام شد. در هر صورت امکان دعوت از آمریکایی‌ها و اروپاییان کمتر وجود دارد، چرا که حتی فکر قدم گذاشتن آنها بر خاک عربستان باعث رنجش خاطر وهابی‌های متعصبی می‌شود که مجلس سعود را تحت نفوذ خود دارند. به عقیده جان از موسسه سرمایه‌گذاری مازیک در ریاض «عربستان سعودی به صورت بالقوه صدها شرم‌الشیخ دارد». او به ساحل تفریحی در جنوب شبه‌جزیره سینا در مصر اشاره می‌کند که هر از گاهی مقصد گردشگران روسی و سوئدی است که در ساحل به تفریح و خوشگذرانی می‌پردازند. اما او ادامه می‌دهد «‌فرهنگ عربستان هیچ سنخیتی با آن ندارد».
شاهزاده محمد الفیصل که گروه بزرگ تجاری الفیصل در ریاض را اداره می‌کند، می‌گوید: «ما قصد داریم سعودی‌ها را تشویق کنیم به جای سفر به خارج، پول‌شان را همین جا خرج کنند. به عنوان مثال ما باید از خود بپرسیم چرا آنها تمایل دارند به امارات متحده عربی سفر کنند.» برخی منتقدان اشاره می‌کنند که دلیل سفر سعودی‌ها به خارج آن است که در کشورشان سینما و برخی تفریحات دیگر ممنوع است و زنان نیز دوست دارند فرصتی داشته باشند تا با آزادی بیشتر در محافل عمومی حضور یابند.
بهترین طرحی که از جانب مقامات مطرح شد، آن بود که در ماه می اعلام کردند زائران می‌توانند اقامت خود را به عنوان گردشگر تمدید کنند. شاهزاده محمد اعتقاد دارد بسیاری از زائران از این طرح استقبال می‌کنند و شرکت او در زمان حج می‌تواند محصولات الکترونیکی مصرفی بیشتری به فروش رساند. با وجود این، هنوز پادشاهی سعودی باید کارهای زیادی انجام دهد تا ثابت کند در جذب گردشگر عزمی جدی دارد. این در حالی است که محافظه‌کاران می‌توانند هر طرحی را با شکست مواجه سازند.