پیکره‌ نتراشیده تجارت

هرچه بیشتر به جلو می‌رویم، برگ دیگری از محدودیت‌ها در جغرافیای تجارت خارجی ایران ورق می‌خورد، به گونه‌ای که در این جغرافیای تجاری، پنج کشور جهان نزدیک به 80 درصد آن را اشغال کرده‌اند و 20 درصد باقی‌مانده از داد و ستدهای بازرگانی ایران به جز نفت، میان 185 کشور دیگر تقسیم شده است. در پیکره‌ای که در این سال‌ها از شرکای تجاری ایران تراشیده شده، چین «سر» را مال خود کرده، امارات «دست»‌ها را گرفته، هند به «پا»ها چسبیده و کره و عراق و افغانستان نیز «تن» را ساخته‌اند. دیگر نه از «آلمان» و «ایتالیا»ی سال‌های نه‌چندان دور خبری هست، نه از «ژاپن» نشانی مانده که در تجارت خارجی ایران مدعی بود.
تجارت خارجی ایران در دو دهه ابتدایی پس از انقلاب، اگرچه به تنوع شرکای تجاری که عمدتاً بزرگان صنعت و اقتصاد جهان بودند، عادت کرده بود اما طی سال‌های گذشته چرخش محسوسی از غرب به شرق را تجربه می‌کند که خوشایند نیز به نظر نمی‌رسد.
چین، هند، عراق، افغانستان و کره، پنج کشوری هستند که مراودات بازرگانی ایران را منحصر به خود کرده‌اند و سایر کشورها یا در این تجارت جایی ندارند یا آنکه ارقام دادوستد با آنها در برابر این پنج کشور چندان به چشم نمی‌آید.