جادوی آزادی

سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی همان‌گونه که از اسمش بر‌می‌آید به سرمایه‌گذاری مستقیم و بدون واسطه یک فرد یا شرکت در کشوری دیگر اطلاق می‌شود. ریشه‌های اولیه این نوع سرمایه‌گذاری به اوایل دهه 50 میلادی که موج افزایش جمعیت در دنیا به ویژه در کشورهای در حال توسعه شکل گرفت، بازمی‌گردد. از آنجا که نیروی کار یکی از عوامل مهم در تولید محسوب می‌شود، افزایش جمعیت به شدت تولید را افزایش داد و در نتیجه تولید به شکل چشمگیری زیاد شد به طوری که تولید ناخالص داخلی سرانه بسیاری از کشورها افزایش یافت. از این زمان برخی کشورها به فکر استفاده از سرمایه‌های خارجی افتاده‌اند تا بتوانند رشد اقتصادی خود را بیش از پیش افزایش دهند. کشورهایی که میزبان سرمایه‌گذاری خارجی هستند اغلب سعی دارند تا این سرمایه‌ها را در مجرایی به کار گیرند تا حداکثر بهروری از آنها حاصل شده و نهایتاً به توسعه اقتصادی بینجامد. در چند سال اخیر کشورهای بسیاری از سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی استفاده کرده و پیشرفت‌های چشمگیری به لحاظ اقتصادی و نیز تا حدی معیارهای توسعه داشته‌اند. یکی از معروف‌ترین و موفق‌ترین کشورها در این زمینه کشور چین بوده که همه جا از آن سخن گفته شده است. اما به جز چین کشورهای دیگری هم بوده‌اند که تجربه‌های موفقی در این زمینه داشته‌اند و به گونه‌ای ثابت کرده‌اند که استفاده از سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی به شرط فراهم کردن زیرساخت‌ها تا حد زیادی در رشد و توسعه اقتصادی کشور موثر است. در ادامه این مطلب به بررسی نمونه‌هایی از این دست می‌پردازیم.

مالایی‌ها

مالزی که از اقتصادهای نوظهور جنوب شرق آسیا محسوب می‌شود در سال‌های اخیر رشد اقتصادی بسیار خوبی داشته است. این کشور یکی از کاراترین اقتصادهای آسیا را با رکوردی جالب در اختیار دارد. بر اساس آمار‌های موجود، اقتصاد این کشور از سال 1957 تا 2005 به طور متوسط سالیانه 5/6 درصد رشد داشته است. در حال حاضر این کشور بیست و نهمین اقتصاد بزرگ دنیا محسوب می‌شود. البته باید گفت که بخش عمده این رشد و شتاب‌گیری آن به سال 1991 و آغاز نخست‌وزیری ماهاتیر محمد باز‌می‌گردد. او در این سال افقی 30‌ساله را برای اقتصاد مالزی ترسیم کرد بدین صورت که در سال 2020 مالزی کشوری به لحاظ صنعتی خودکفا باشد. در چارچوب این برنامه سیاست‌های مختلفی گنجانده شده بود که از جمله مهم‌ترین آنها می‌توان به بهبود تولید و افزایش بهره‌وری از طریق آموزش نیروی انسانی و نیز به کار گیری هر چه بیشتر سرمایه‌های خارجی اشاره کرد. یکی از مهم‌ترین اقدامات ماهاتیر محمد در این زمینه ارتقای قوانین مالکیت و نیز در نظر گرفتن معافیت‌های مالیاتی برای سرمایه‌گذاران خارجی بوده است. در واقع این اقدام محرک اقتصاد مالزی در دهه‌های اخیر بوده است. به استناد آمار‌های موجود میزان سرمایه‌گذاری خارجی در این کشور در سال 2011 نسبت به سال 2005 بیش از پنج برابر شده است و برآوردها حاکی از آن است که در حال حاضر سالیانه بیش از 10 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی در این کشور صورت می‌گیرد.

کوچک اما قابل توجه

قطر، یکی از کوچک‌ترین جزایر خلیج فارس برخلاف مساحت اندکش، چند سالی است که بالاترین نرخ رشد اقتصادی را در میان کشورهای جهان تجربه می‌کند. اگرچه در نگاه اول ممکن است دلیل این رشد اقتصادی بالا ذخایر عظیم نفت و گاز این کشور تلقی شود، اما با نگاهی دقیق‌تر در‌می‌یابیم که تمامی این پیشرفت به دلیل درآمدهای بالای نفتی نیست. چرا که رشد 5/13‌درصدی در پنج سال اخیر و نیز ثروتمندترین کشور جهان به لحاظ درآمد سرانه مواردی نیستند که صرفاً از طریق دلار‌های نفتی ایجاد شوند. در یک دهه اخیر فرآیند ورود شرکت‌های خارجی به ویژه در طرح‌های عمرانی و نیز سرمایه‌گذاران خارجی که به دنبال ایجاد چنین پروژه‌هایی به این کشور وارد شده‌اند، تاثیر بسزایی در بهبود شرایط رقابتی کسب‌و‌کار در قطر داشته‌اند تا آنجا که این کشور به مقصدی برای سرمایه‌گذاران خارجی بدل شده است.

امیر‌نشین‌ها

داستان این کشور شباهت زیادی به کشور قطر دارد. موقعیت مشابه جغرافیایی، جمعیت کم، درآمدهای نفتی و نیز ثروت‌های هنگفت امیران این شیخ‌نشین، عواملی است که امارات را به یکی از کشورهای ثروتمند تبدیل کرده است. البته فرآیند رشد و توسعه در این کشور اندکی قبل از همتای دیگرش یعنی در اوایل دهه 90 میلادی آغاز شد. در این زمان مقامات این کشور تصمیم گرفتند با استفاده از سرمایه خود و نیز جذب سرمایه‌های خارجی با هدف توسعه ساخت‌وساز و نیز ایجاد بازارهایی برای مسکن و خودرو‌های لوکس، به سوی رشد گام بردارند. گسترش خطوط هوایی و جاذبه‌های گردشگری مانند برج‌ها و هتل‌ها همگی از پیامدهای حضور فزاینده خارجی‌ها در این کشور بوده‌اند. این روند تا جایی ادامه پیدا کرد که دوبی به یکی از مهم‌ترین بنادر دنیا تبدیل و خطوط هوایی امارات چندین سال پیاپی به عنوان بهترین شرکت هواپیمایی انتخاب شد. به تبع این گسترش، سرمایه‌گذاری‌های مستقیم هم به شدت افزایش پیدا کرد به طوری که این کشور از بالاترین نرخ شاخص توسعه انسانی در آسیا برخوردار است. البته همچنان با رقبای جهانی خود فاصله بسیار زیادی دارد.

قاره سیاه

در دو سه سال اخیر، حجم سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در کشورهای قاره آفریقا به ویژه در غرب این قاره، به طور قابل توجهی افزایش یافته است. این میزان در سال 2012 نسبت به سال پیش از آن بیش از پنج برابر شده است و در سال گذشته نیز رشد قابل توجهی داشته است. در این میان نیجریه به عنوان مقصد اول سرمایه‌های خارجی در این قاره شناخته می‌شود. در سال گذشته این رقم بیش از هفت میلیارد دلار بوده است. اگر به ساختار اقتصاد نیجریه نگاهی بیندازیم متوجه خواهیم شد عمده اتکای این کشور به درآمد‌های نفتی و نیز منابع طبیعی‌اش است اما عاملی که باعث سرازیر شدن سرمایه‌های خارجی طی سالیان اخیر به اقتصاد این کشور شده است، وجود بازار‌های نوظهور مالی و فعالیت‌های بانکداری است که متخصصان حرفه‌ای در آن مشغول به کار هستند. از طرف دیگر وجود بازار‌های مخابراتی برای اپراتورهای مختلف نیز موردی است که در سال‌های اخیر سرمایه‌های زیادی را به سمت خود جذب کرده است. شروع این سرمایه‌گذاری‌ها به پایان شوک نفتی دهه 70 میلادی بازمی‌گردد که البته با شروع هزاره سوم رشد چشمگیری داشته است.