هدایت موسیقیدانان جوان به ناکجا

محمد سریر/مدیرعامل خانه موسیقی

درآمد حاصل از فعالیت‌ها و تولیدات موسیقی در مقایسه با دهه‌های گذشته افزایش پیدا کرده است اما ترکیب نوع فعالیت فرهنگی در حوزه موسیقی و درآمدزایی حاصل از آن، منجر به پیشرفت این محصولات نشده است. فعالیت فرهنگی به تازگی در ایران وجهی تفننی یافته که البته در کشورهای دیگر هم رایج است. طی طریق در این راه حاصل نوعی توجه به زندگی مادی است که در چارچوب آن موسیقی به صورت مقطعی مورد توجه قرار می‌گیرد. وجوه معنوی و اندیشه‌ورزی باید در موسیقی به عنوان هنر محفوظ باشد و این مولفه خود می‌تواند خالق این سوال باشد؛ راهی که آغاز شده تا کجا می‌تواند ادامه یابد؟ هزینه موسیقی مورد پسند جوانان از سبد هزینه‌ای خانوار پرداخت می‌شود؛ جوانان در چنین جایگاهی مولد نیستند و این فرضیه می‌تواند زمینه پیدایش دو سوال دیگر باشد؛ صرف چنین هزینه‌ای تا چه اندازه می‌تواند ادامه داشته باشد؟ این هزینه‌کرد می‌تواند به رشد کیفی محصولات موسیقی کمک کند؟ به نظر می‌رسد در آینده‌ای نه‌چندان دور، تولید آن بخش از محصولاتی که مربوط به حوزه فرهنگی موسیقی و بخشی از هویت ملی است کمرنگ‌تر شود و در پی آن نسل‌های آینده متحمل خسارات بزرگی شوند. لطمه در وهله اول به حلقه اتصال معنوی و حسی جامعه و فرد و سپس به رشد اندیشه او در حوزه هنر نمود پیدا می‌کند. در نتیجه این دو عامل، اساس وظایف متولیان فرهنگی را شامل می‌شود که باید برنامه‌های بلند‌مدتی در نظر بگیرند. در این مرحله درآمدهای اقتصادی نباید مورد توجه قرار بگیرند چون حاصل درآمدهای حاصل از تولیدات موسیقی در بطن جامعه معنا می‌شوند و در چنین شرایطی است که جامعه از نظر فرهنگی رشد می‌کند، می‌تواند مولد و صاحب اندیشه باشد و در بهبود اوضاع اقتصادی نقش موثر ایفا کند. ضعف قانون «کپی‌رایت» یا «حفظ حقوق مولفان با مصنفین» به عنوان یکی از معضلات حوزه فرهنگ نیز خود مزید بر علت شده و بر رغبت خالق اثر برای تولید اثر ماندگار تاثیر منفی می‌گذارد. در این زمینه خلاء محسوس احساس می‌شود که باید پر شود. خالق اثر هنری علاقه‌مند است اثری که به وجود آورده در طولانی‌مدت سودآور باشد. پیوند این خلاء قانونی با لطمات اقتصادی آنجا ظهور و بروز می‌کند که سودآوری نصیب خالق اثر نشده و بهره‌برداری از «سود اثر» به افرادی اختصاص پیدا می‌کند که در تولید اثر کمترین دخالتی نداشته‌اند. از طرفی سیستم فعالیت هنری در کشور، الگو‌برداری از نمونه‌های غربی است که بر اساس آن بخش‌هایی هستند که مردم را به سالن‌های کنسرت می‌کشانند و هزینه بالایی دریافت می‌کنند. جوانان هیجان را در این سالن‌ها تجربه می‌کنند و هزینه این هیجان را پرداخت می‌کنند. البته برخی از گروه‌های موسیقی که امروز مجوز فعالیت رسمی دارند در گذشته فعالیت غیر‌رسمی و غیر‌مجاز را تجربه کرده‌اند. این گروه‌های «غیر‌مجاز» به خاطر ضعف فنی نمی‌توانند به سرعت وارد فعالیت رسمی شوند و از وزارت ارشاد مجوز بگیرند. عده‌ای هم هستند که می‌خواهند در حوزه شعر و کلام نوآوری‌هایی داشته باشند که منجر به واکنش‌های اجتماعی خواهد شد و برای آن محدودیت‌هایی اعمال خواهند کرد. در هر حال گروه «غیر‌مجاز» که در ایران به اصطلاح گروه «زیرزمینی» گفته می‌شود کار مخفی و غیرقانونی نمی‌کند. در ایران هر گروهی که امکان دریافت مجوز نداشته باشد از طریق اینترنت برنامه‌هایی را ضبط می‌کند و با این وصف زیر‌زمینی نخواهد بود. در غرب گروه‌هایی هستند که می‌خواهند این‌طور معرفی شوند اما در ایران متفاوت است. برخی از این گروه‌ها توانایی و امکانات خوبی دارند و خودشان نمی‌خواهند مجوز دریافت کنند اما گروه‌هایی که هم‌اکنون در ایران مشغول فعالیت هستند در گذشته تحت عنوان گروه‌های زیرزمینی فعالیت می‌کردند و به واسطه کسب تجربه و دیده شدن در عرصه اجتماعی سبک فعالیت خود را تغییر دادند. به عنوان مثال گروه «سگ‌های زرد» که به تازگی توسط یکی از اعضای خود کشته شدند، از دسته گروه‌هایی به شمار می‌آمدند که توانایی و امکانات خوبی داشتند و به عنوان گروه موسیقی که در حوزه سینما نیز فعالیت کرده، قصد دریافت مجوز نداشتند. البته آنچه بر این گروه حادث شد حاصل شرایط اجتماعی است که در آن شاخص «هدایت جوانان» کمتر دیده شده است.