حرکت بر لب تیغ

پاسخ رئیس ساختمان کمال‌الملک نمایندگان را آچمز کرد. اگر تا دیروز وزیر ارشاد ترجیح می‌داد با نمایندگان تعامل داشته باشد تا تقابل اما پاسخ اخیرش به درخواست کمیسیون فرهنگی برای عدم اکران هشت فیلم نشان داد که قرار نیست دولت همواره از در مسامحه وارد شده و از مواضع خود عقب‌نشینی کند.

بیان این موضع که قرار نیست «هر کسی بیاید و تعیین تکلیف کند که کدام فیلم را نمایش دهیم یا ندهیم» نشان داد تصور مجلس مبنی بر ترسیدن علی جنتی وزیر ارشاد از کارت زرد مجدد و احتمال استیضاح کاملاً نادرست بوده و علی جنتی بنا دارد تا به وعده‌های داده‌شده در عرصه فرهنگ، جامه عمل بپوشاند.

تقابلی دوباره

تقابل اقلیت مجلس با رئیس ساختمان کمال‌الملک به فرازهای حساس خود رسیده است اگر تا چندی پیش به خاطر پدر، مراعات پسر را می‌کردند امروز دیگر از موافقت اقلیت مجلس با علی جنتی خبری نیست همچنان که زمزمه‌های درگوشی شنیده می‌شود که به زودی طرح استیضاح وزیر ارشاد تقدیم هیات رئیسه می‌شود. همان زمانی که وزیر ارشاد نامه هشدارآمیز کمیسیون فرهنگی را دریافت کرد بدون تعلل پاسخ را ارسال کرد. پاسخی که نه‌تنها زخم آنها را مرهم نبخشید بلکه موجب شد جبهه پایداری که به دلیل کامیابی در رای عدم اعتماد به فرجی‌دانا به خود مغرور شده بود این سخن را رسانه‌ای کند که علی جنتی در مسیر فرجی‌دانا حرکت می‌کند و رای عدم اعتماد سرنوشت محتوم رئیس ساختمان کمال‌الملک است که به دغدغه‌های مجلسیان توجهی نکرده است. مجلسیان تنها به نامه اکتفا نکردند بلکه لیست بلند‌بالایی از اهرم‌های فشار را برای وزیر ارشاد ردیف کردند که بر آن اساس مجلس می‌تواند بر رویکرد سازمان سینمایی کشور نظارت داشته باشد و مانع اکران فیلم‌هایی شود که با ارزش‌های جامعه همخوانی ندارد. بیان همین جمله کافی بود تا حجت‌الله ایوبی رئیس سازمان سینمایی بر این نکته تاکید کند که برای اکران آمده است نه توقیف. البته مجلسیان امیدوار بودند که وزیر، سخنان مشاور عالی خود را نقض کند اما نه‌تنها این جملات تکذیب نشد بلکه وزیر ۶۵‌ساله در اقدامی غیرقابل پیش‌بینی حجت را بر مجلسیان تمام کرد و ضمن تایید مواضع رئیس سازمان سینمایی، آب پاکی را بر روی دست نمایندگان اقلیت ریخت.

نمایندگان مجلس انتظار نداشتند وزیر ارشاد این گونه سخن بگوید و بر روی ضرورت تحقق مطالبات مردمی تاکید کند. به همان اندازه‌ای که مجلسیان از این رفتار وزیر دلخور شدند فعالان عرصه فرهنگ این رفتار را به فال نیک گرفتند و احتمالاً از پیش‌داوری خود در روز ۱۳ مرداد سال ۹۲ ابراز تاسف کردند. زمانی که نام علی جنتی به عنوان وزیر پیشنهادی از تریبون مجلس اعلام شد بسیاری علی جنتی را فردی دانستند که نمی‌تواند کف مطالبات مردمی را محقق کند چه برسد به اینکه بخواهد سقف انتظارات را برآورده کند. مهم‌ترین دلیل این ابراز نگرانی این بود که مبادا وی نتواند کوهی از مطالبات معوق‌مانده فعالان عرصه فرهنگ را نمایندگی کند. گذشت نزدیک به ۱۵ ماه نشان داد که علی جنتی توانسته رضایت نسبی را در این عرصه فراهم کند. اگر در دولت پیشین خانه سینما به نماد مقاومت مدیران دولت احمدی‌نژاد تبدیل شده بود و فعالان فرهنگی خون دل خوردند این علی جنتی بود که توانست خانه سینما را بعد از دو سال بازگشایی کند. البته مزیت علی جنتی نسبت به سایر وزرای ارشاد این بود که علاوه بر رابطه نسبی با دبیر شورای نگهبان، رابطه خوبی با حوزه علمیه قم داشت و همین موجب شده که تا حدی بتواند پل‌های خراب‌شده توسط مدیران احمدی‌نژاد را ترمیم کند. علی جنتی را باید در زمره مدیرانی دانست که با وجود رابطه پدر و فرزندی با دبیر شورای نگهبان همواره تلاش داشته است تا شخصیت مستقلی داشته باشد. همین رویکرد موجب شده پدر و پسر در دو جبهه متفاوت قرار بگیرند به گونه‌ای که پدر در خطبه‌های نمازجمعه به صراحت از پسر انتقاد کرد.

اشتباه در قضاوت

تنها نمایندگان مجلس نبودند که احساس می‌کردند وزیر ارشاد به دغدغه‌های آنان توجه ندارد، احمدی‌نژاد نیز از جمله افرادی بود که احساس می‌کرد می‌تواند به علی جنتی در پست معاونت سیاسی وزارت کشور اعتماد کند اما گذشت مدت زمانی کوتاه نشان داد فارغ‌التحصیل مدرسه حقانی فرد مناسبی برای نمایندگی مطالبات سیاسی شخص احمدی‌نژاد نیست. به همین دلیل خیلی محترمانه به عنوان سفیر به کویت بازگردانده شد همچنان که قبل از اینکه در سمت معاونت سیاسی قرار بگیرد، از کویت فراخوانده شده بود. اگر اقلیت مجلس و احمدی‌نژاد مروری کوتاه بر زندگی و رفتار سیاسی وی داشتند به راحتی این نکته را درک می‌کردند که علی جنتی از چه شخصیت مستقلی برخوردار است. نگه داشتن عکس سید‌محمد خاتمی و هاشمی بر روی دیوار سفارت با وجود آنکه با قدرت خداحافظی کرده بودند نشان می‌داد وی فردی از آن طیف نیست. همین ویژگی‌ها موجب شد حسن روحانی که روزگاری با علی جنتی در شورای نظارت بر صدا و سیما همکاری داشت، وی را به عنوان گزینه وزارت ارشاد به مجلس معرفی کند. مجلسیان هم با توجه به این کلیشه، رای قاطعی به وزیر ارشاد دادند همچنان که در مجلس تنها ۳۶ نفر رای مخالف و ۱۲ نفر رای ممتنع دادند و بدین ترتیب با رای قاطع، سکاندار وزارت ارشاد انتخاب شد. مجلس در حالی به وزیر چنین رایی داد که وی در دفاع از آزادی رسانه و انتقاد از فیلترینگ سنگ تمام گذاشته بود. با وجود این یار شهید محمد منتظری به محض استقرار در یک تابو‌شکنی عکس عطاالله مهاجرانی و سید‌محمد خاتمی را به عنوان وزرای ارشاد سابق به جای خود بازگرداند و در عین حال ابراز امیدواری کرد راه سید‌محمد خاتمی را ادامه دهد. همین اقدام موجب شد منتقدان وی را بدتر از مهاجرانی بدانند. جنتی با انتخاب مدیران کارآمد تلاش کرد گشایشی در فضای فرهنگ به وجود بیاورد همچنان که اکران بسیاری از فیلم‌ها، مجوز گرفتن کتاب‌های توقیف‌شده و نادیده گرفتن لیست سیاه دریافت مجوز نشان می‌دهد که وزیر به هیچ عنوان وارد بده‌بستان‌های سیاسی برای باقی ماندن در پست وزارت نشده است. بی‌اعتنایی علی جنتی به انتظارات نمایندگان مجلس موجب شد آنها در اقدامی ضمن متهم کردن وزیر ارشاد به اباحه‌گری به وی کارت زرد بدهند اما دادن کارت زرد هم رفتار وزیر را تغییر نداد گواینکه وی ضمن انتقاد از توقیف روزنامه بهار و آسمان خواستار دسترسی آزاد به فیس‌بوک و رفع پارازیت‌ها شد.

سخن آخر

کارشناسان عرصه سیاست بر این باورند که اگر وزیر با همین رویکرد به کار خود ادامه دهد می‌تواند مطالبات عرصه فرهنگ را محقق کند هرچند مهم‌ترین انتظار از وزیر ارشاد این است که وضعیت مطبوعات هم سر و سامانی پیدا کند. دو شرط مهم برای دستیابی به آرمان‌های علی جنتی و دولت روحانی وجود دارد. مهم‌ترین شرط این است که دولت همچنان از وزیر به صورت قاطع حمایت کند و در عین حال اکثریت مجلس بتواند تدابیری را در نظر بگیرد تا اقلیت کارساز مجلس نتوانند در به سرانجام رساندن طرح استیضاح وزیر ارشاد موفق شوند و به وی همچون رضا فرجی‌دانا رای عدم اعتماد بدهند. اگر این دو شرط محقق شود می‌توان انتظار داشت که وزیر آرمان‌های دولت را محقق کند در غیر این صورت وی نمی‌تواند راه خاتمی را ادامه بدهد و ناچار باید راه فرجی‌دانا را بپیماید.