دفاع از مظنون همیشگی

دفاع تمام‌قد عادل آذر از سازمانی که ریاست آن را بر عهده دارد، این بار بیش از تمام اظهارات ماه‌ها و سال‌های اخیر خبرساز شد. آذر، رئیس مرکز آمار ایران با اشاره به سابقه 50 سال کار آمارگیری این مرکز و وجود نیروهای مجرب و متخصص گفت: «به هیچ عنوان با هیچ‌کسی درباره آمارهای اعلامی وارد مناظره نخواهیم شد، زیرا این مرکز برای این دولت یا دولت‌های گذشته نیست و متعلق به نظام است.» او در همایش بزرگداشت روز آمار و برنامه‌ریزی درباره انتقادات اخیر از مرکز آمار ایران گفت: «متاسفانه برخورد برخی رسانه‌ها و مسوولان ما را دچار دلتنگی و ناراحتی می‌کند، ضمن اینکه در هیچ کجای دنیا آمارهای مرکز آمار را زیر سوال نمی‌برند.» آذر همچنان تاکید کرد: «ما سوگند خورده‌ایم و باید استقلال حرفه‌ای خود را حفظ کنیم. با اینکه بسیاری از انتقادات بی‌پایه و بی‌اساس بوده و ما برای پاسخگویی به آن اسناد کافی داریم، اما برای حفظ اصل بی‌طرفی به هیچ عنوان با هیچ‌کسی وارد مناظره نخواهیم شد، زیرا مرکز آمار برای این دولت یا دولت‌های گذشته نیست و متعلق به نظام است.» این اظهارات پس از عبور از سال‌هایی که در آن ارقام و اعداد و آمارها دستمایه جوسازی و فضاسازی دولتی و غیردولتی شده است، سر و صدای بسیاری به پا کرد. عادل آذر از سال 1389 که به ریاست سازمان آمار منصوب شد اگرچه بارها به اطلاع‌رسانی در زمینه آمارهای اقتصادی، اجتماعی یا حوزه سلامتی و سایر موارد پرداخته است، اما کمتر به یاد می‌آوریم که چنین نگران و ناراحت موضع‌گیری کند و در مقام پاسخگویی وارد شود.

نام عادل آذر (۱۳۴۵) پیش از ورود به مرکز آمار و انتصاب در سمت ریاست کمتر شناخته شده بود و شاید اولین آشنایی‌ها به آن دوره بازگردد که او در دوره هفتم مجلس شورای اسلامی از حوزه انتخابیه دهلران، دره‌شهر و آبدانان به بهارستان راه یافت و عضو کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات بود. البته آذر پیش از آن به دلیل سوابق علمی در حوزه مدیریت چهره سرشناسی به شمار می‌آمد. آذر در سال 1363 در رشته مدیریت صنعتی در دانشگاه علامه طباطبایی قبول شد و دوره کارشناسی ارشد را از سال 1367 در دانشگاه تربیت مدرس گذراند. پس از آن مدرک دکترا را از دانشگاه تهران، در رشته مدیریت با گرایش پژوهش عملیاتی (OR) کسب کرد.

اگر بخواهیم به سوابق فعالیتی آذر نگاهی داشته باشیم بیش از آنکه بتوانیم نقش او را در پست‌های اجرایی کشور برشمریم، جایگاه و فعالیت او را در فعالیت علمی تحقیقاتی می‌یابیم. به عبارتی پیش از حضور در مجلس شورای اسلامی و پیش از ریاست مرکز آمار، نقش‌آفرینی او را در دانشگاه‌ها باید جست‌وجو کرد. او در این سال‌ها، رئیس دانشکده علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس، رئیس مرکز مطالعات مدیریت و بهره‌وری ایران، عضو هیات امنای دانشگاه تربیت مدرس، عضو کمیته برنامه‌ریزی مدیریت علوم اداری و بازرگانی، عضو کمیسیون علمی، راهبردی تحقق چشم‌انداز مجمع تشخیص مصلحت نظام، عضو شورای حمایتی جوانان وزارت رفاه و تامین اجتماعی، عضو شورای برنامه‌ریزی راهبردی در آموزش عالی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری بوده است. در حوزه نشر هم علاوه بر انتشار کتب و مقالات علمی، عضو هیات تحریریه پژوهشنامه علوم انسانی و اجتماعی دانشگاه مازندران و سردبیر مجله پژوهش‌های مدیریت در ایران نیز بود.

با وجود این سبقه علمی، تحقیقاتی، آذر از زمانی نام‌آشنای حوزه مدیریت کلان شد که در سال 1389، با حکم ابراهیم عزیزی، معاون برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی محمود احمدی‌نژاد رئیس دولت وقت، رئیس مرکز آمار ایران و جایگزین محمد مدد شد. البته آذر در طول یک دوره حضور در مجلس نیز به ویژه در زمینه بودجه‌نویسی گهگاه سروصدا داشته است. او همواره منتقد بودجه‌نویسی به سبک و سیاق فعلی بوده است و در گفت‌وگوهایش بارها بر این نکته تاکید کرده بود که بودجه‌ریزی کشور سنتی و بر پایه چانه‌زنی و انتظارات مدیران و نیازهای سازمان‌ها از بعد هزینه‌ای است. چنانچه در گفت‌وگویی که در سال 1386 انجام داده بود با اعلام اینکه تعداد متخصصان در مورد بودجه‌ریزی عملیاتی و شیوه‌های نوین آن انگشت‌شمار است، تاکید کرد: «در واقع در این نوع بودجه‌ریزی بودجه به هزینه تعلق می‌گیرد نه به خدمات و محصولات ارائه شده که این مساله در سایر کشورها به هیچ‌وجه قابل قبول نیست.»

با روی کار آمدن آذر به عنوان رئیس مرکز آمار موج حملاتی که تا پیش از آن محمد مدد را نشانه رفته بود به او ارث رسید. معمولاً در دو دولت گذشته آماری منتشر می‌شد که صحت آن، اگر نگوییم مردود اما به راحتی می‌توان صفت مشکوک را به آن نسبت داد. بر همین اساس، از سال 1389 بارها آذر در زمینه اختلاف آماری میان آنچه مرکز آمار منتشر کرده است با آنچه بانک مرکزی یا سایر سازمان‌ها اطلاع‌رسانی کرده، سخن گفته است. شاید یکی از این دفاعیات که خبرساز هم شد، دفاع آذر از نرخ بیکاری اعلام‌شده مرکز آمار در سال 1392 بود. او در مورد تغییر یکباره نرخ بیکاری از 4/12 درصد در زمستان سال 13۹۱ به 6/10 درصد در بهار ۹۲ اظهار کرد: «با توجه به اینکه سال پیش از نظر رشد اقتصادی جزو بدترین سال‌ها بود و به منفی 5/4 درصد کاهش یافت بنابراین توقع بر این بود که نرخ بیکاری نامناسبی در حدود ۱۲ درصد نیز در آن زمان رقم خورده باشد.» او تاکید کرد: «با بهبود وضعیت رشد اقتصادی از یک سال به سال دیگر، کاهش نرخ بیکاری نیز طبیعی بوده و اختلاف یک تا دو درصدی جای چانه‌زنی نیست.» آذر همچنین در مورد اینکه با وجود اعلام نرخ بیکاری ۱۰‌درصدی از سوی مرکز آمار در سال جاری پیش‌بینی دولت برای کاهش بیکاری در سال آینده حدود بیش از ۱۱ درصد اعلام شده است، با ابراز بی‌اطلاعی از این پیش‌بینی تصریح کرد:‌ «دولت معمولاً اعداد و ارقام مرکز آمار را مبنای محاسبات خود قرار می‌دهد چرا که نرخ بیکاری واقعی و رسمی کشور همان عددی است که ما اعلام می‌کنیم.» البته این اختلافات در همین جا به پایان نرسید. با اظهارات افراد موجه و مقبول در عرصه اقتصادی همچون مسعود نیلی که خبر از اشتغال‌زایی بسیار اندک و در حدود 112 هزار شغل در دولت نهم و دهم می‌داد، جو منفی علیه مرکز آمار بیش از پیش شد زیرا در برابر، آمار و ارقام مرکز آمار چیزی متفاوت از این اظهارات را نشان می‌داد. چنانچه آذر در بهمن 92 بار دیگر به دفاع از مرکز آمار پرداخت و گفت: «مرکز آمار ایران همان مرکزی است که زمانی که رئیس دولت اعلام کرد دو میلیون و 500 هزار شغل ایجاد کرده، اعلام کرد فقط یک میلیون و 200 هزار شغل ایجاد شده است.» آذر به طور رسمی تایید کرد که در دولت قبل حداقل 2/1 میلیون شغل ایجاد شده است. این درگیری طی چند سال اخیر بارها و بارها تکرار شد و تا همین حالا شاید با وجود تلاش‌های صورت گرفته در مرکز آمار کمتر کسی با اطمینان به ارقام و اعداد آنها و با استناد به آن به برنامه‌ریزی و اظهارنظر بپردازد. این اختلافات چنان گسترده شده است که وظیفه اطلاع‌رسانی مرکز آمار ایران بیش از اعلام آمار توضیح و شرح تفاوت‌هاست. اظهارات اخیر آذر نیز مهر تاییدی بر همین اختلافات است که با حل آن قطعاً گام موثری در برنامه‌ریزی و مدیریت برخواهیم داشت.