تاریخ انتشار:
پنی‌سیلین چینی پنجمین ایرانی را به کام مرگ فرستاد
نوشداروی سمی
پنی‌سیلین چینی باز هم قربانی گرفت. دکتر ایرج خسرونیا، رئیس جامعه متخصصین داخلی ایران می‌گوید بیمار ۴۰ساله‌ای که به پزشک مراجعه کرده است، «به دلیل استفاده از پنی‌سیلین وارداتی از چین، جان خود را از دست داده است».
پنی‌سیلین چینی باز هم قربانی گرفت. دکتر ایرج خسرونیا، رئیس جامعه متخصصین داخلی ایران می‌گوید بیمار 40ساله‌ای که به پزشک مراجعه کرده است، «به دلیل استفاده از پنی‌سیلین وارداتی از چین، جان خود را از دست داده است». سازمان پزشکی قانونی اعلام می‌کند مرگ‌های ناگهانی ناشی از تزریق پنی‌سیلین «افزایش نیافته است» و رئیس انجمن داروسازان به صراحت از عدم وجود پنی‌سیلین چینی در داروخانه‌ها سخن می‌گوید. در این میان، آمار رسمی واردات دارو از چین نشان می‌دهد سال گذشته 4/9میلیون دلار «6- آمینوپنی‌سیلانیک اسید» وارد کشور شده است؛ ماده‌ای که هسته اولیه یک آنتی‌بیوتیک معروف را تشکیل می‌دهد: پنی‌سیلین.
پنی‌سیلین ایرانی یا چینی؟
در مورد وجود یا عدم وجود پنی‌سیلین چینی در بازار داخلی، دو احتمال کلی، یعنی واردات دارو از گمرک و واردات به صورت قاچاق مطرح شده است. رهبر مژدهی‌آذر، رئیس انجمن داروسازان ایران، با اشاره به این مساله معتقد است اگر پنی‌سیلین‌های چینی «از گمرک آمده باشد و مجوز وزارت بهداشت را داشته باشد، وزارت بهداشت باید پاسخگو باشد، اما اگر قاچاق باشد به وزارت بهداشت مربوط نیست». به گفته مژدهی‌آذر، از آنجا که پنی‌سیلین‌های داخلی به میزان کافی در کشور وجود دارد، اصولاً نیازی به واردات از چین وجود ندارد. محمدرضا شانه‌ساز، معاون دارویی سازمان غذا و دارو نیز همین نظر را دارد: «تمام پنی‌سیلین مورد نیاز کشور توسط مراکز داخلی تولید و عرضه می‌شود. به همین دلیل لزومی به قاچاق در این زمینه نیست.» شانه‌ساز، واردات پنی‌سیلین از مبادی رسمی را نیز تکذیب می‌کند و می‌گوید وزارت بهداشت مجوزی برای این کار ابلاغ نکرده است. در نقطه مقابل این اظهارنظرها، برخی از واردات داروی چینی و به طور خاص پنی‌سیلین در ماه‌های اخیر خبر می‌دهند که سلامت مردم را به خطر انداخته است. از آن جمله مراد هاشم‌زهی، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس، اخیراً اعلام کرده
کیفیت داروهای وارداتی به ویژه داروهای چینی و هندی به مشکلات حوزه سلامت بیش از پیش دامن زده است. به گفته او، کیفیت این داروها «به طور حتم» از داروهای اروپایی پایین‌تر است. ایرج خسرونیا، رئیس جامعه متخصصین داخلی ایران نیز اعلام کرده است پرونده فردی که اخیراً جان باخته است «نشان می‌دهد پنی‌سیلین وارداتی که تازه وارد بازار شده به او تزریق شده و او جان خود را از دست داده است.» به گفته او، آمار مرگ‌ومیر به دلیل استفاده از داروهای چینی بالاست. در این میان، گزینه دیگری نیز وجود دارد: واردات ماده اولیه پنی‌سیلین از کشور چین.
مجبوریم از چین وارد کنیم
با وجود تکذیب ورود پنی‌سیلین چینی به کشور، کارشناسان از ورود مواد اولیه تولید پنی‌سیلین از کشور چین خبر می‌دهند. این مواد اولیه نه‌تنها در ایران، که در بسیاری کشورهای دیگر نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند. امیرحسین جمشیدی، مسوول بخش داروی ستاد اجرای فرمان حضرت امام، اواخر اسفند سال گذشته در این‌باره گفت: «حدود هزار تن ماده اولیه آنتی‌بیوتیک از چین وارد می‌شود به طوری که کشور چین نیاز دارویی80 درصد کشورها را تامین می‌کند. در تولید مواد اولیه کشورهای چین و هند بسیار موفق عمل کرده‌اند و در بازار دارویی پنی‌سیلینG حتی به آمریکا هم صادر می‌شود. کشور ما نیز از بازار چین در زمینه پنی‌سیلین استفاده می‌کند. واردکننده پنی‌سیلینG از این کشور هستیم که یک ماده اولیه دارویی و پایه ساخت 50 آنتی‌بیوتیک است... منبع تولیدی دیگری در دنیا وجود ندارد و ما مجبوریم از چین وارد کنیم.» او البته خبر داده است از اردیبهشت امسال، کشور به فناوری تولید این ماده اولیه دست می‌یابد و از چین بی‌نیاز خواهد شد.
با وجود این گفته‌ها، برخی مسوولان معتقدند نه‌تنها پنی‌سیلین چینی، بلکه ماده اولیه آن نیز از چین وارد نمی‌شود. اوایل اسفند سال قبل، و در روزهایی که خبر درگذشت دو شهروند یزدی بر اثر تزریق پنی‌سیلین چینی منتشر شد، سید‌جلیل میرمحمدی، رئیس دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد اعلام کرد: «ماده اولیه پنی‌سیلین در داخل کشور تولید می‌شود.» او در ادامه افزود: «مسائلی که در این زمینه در بین مردم شنیده می‌شود تنها شایعه است و من آن را 100درصد تکذیب می‌کنم.» چند روز قبل از این مقام مسوول، محمدرضا صابری، معاون غذا و داروی قطب 3 کشور گفته بود:« ماده اولیه 45درصد از داروها در داخل کشور تولید می‌شود و پنی‌سیلین جزو این داروها به شمار می‌رود.»
به نظر می‌رسد نگاهی به آمار واردات از کشور چین، ارزیابی دقیق‌تری از صحت و سقم گفته‌ها مبنی بر ورود یا عدم ورود داروی چینی به کشور به دست می‌دهد. بر اساس آمار تعرفه‌های وارداتی سال 1391 کشور منتشر‌شده توسط گمرک کشور، در سال گذشته برخی آنتی‌بیوتیک‌ها از جمله «سفازولین سدیم»، «سایر پنی‌سیلین‌ها و مشتقات آنها دارای ساختار اسید پنی‌سیلانیک؛ املاح مربوطه غیر از آمپی‌سیلین تری‌هیدرات، آموکسی‌سیلین تری‌هیدرات، 6- آمینو پنی‌سیلانیک‌اسید، سدیم استریل»، «کلرامفنیکل و مشتقات آنها؛ املاح مربوطه»، «6-آمینوپنی‌سیلانیک اسید» و «سایرآنتی‌بیوتیک‌ها غیرمذکور در جای دیگر» از چین وارد شده است. این آمار مربوط به برخی از داروهای وارداتی از کشور چین است و بسیاری داروها و آنتی‌بیوتیک‌های دیگر، و همچنین محصولات بهداشتی (مثل سرنگ و سرم) را در‌بر نمی‌گیرد. بسیاری از تعرفه‌های وارداتی مندرج در جدول 1، از آنتی‌بیوتیک‌های معروف هستند. اما به نظر می‌رسد تعرفه وارداتی ردیف 4، یعنی «6-آمینوپنی‌سیلانیک اسید»، همان ماده‌ای باشد که برخی مقامات معتقدند در داخل تولید می‌شود؛ یعنی ماده اولیه تولید پنی‌سیلین. بر این اساس، در سال گذشته بیش از 4/9
میلیون دلار، معادل حدود 5/17 میلیارد تومان «6- آمینوپنی‌سیلانیک اسید» وارد کشور شده است. این ماده هسته اصلی پنی‌سیلین است و با استفاده از آن، پنی‌سیلین‌های نیمه‌صناعی تولید می‌شود. در سال گذشته، «6-آمینوپنی‌سیلانیک اسید» به جز چین، از سه کشور دیگر نیز وارد شده است که آمار آن در جدول شماره 2 آمده است. با یک بررسی ساده مشخص می‌شود ارزش «6-آمینوپنی‌سیلانیک اسید» وارد‌شده به کشور در سال گذشته، بیش از 5/12 میلیون دلار، معادل 3/21 میلیارد تومان بوده است. بیش از 75 درصد این ماده (به لحاظ ارزش دلاری) از کشور چین وارد شده است. علاوه بر کشور چین، کشور هند نیز از جمله کشورهایی است که در جهان به عنوان مبداء داروهای تقلبی و بی‌کیفیت مطرح می‌شود. چنان‌که بر اساس برخی گزارش‌ها از جمله گزارش کمیسیون اروپا در سال 2005، منشاء حدود 75 درصد از داروهای تقلبی، کشور هند است. هند، مبداء ورود حدود چهار درصد ماده تهیه پنی‌سیلین بوده است.
تعرفه صفر برای ماده چینی
دو سال قبل، هیات وزیران تصویب کرد سود بازرگانی 13 قلم از کالاهای مشمول ردیف‌های تعرفه تغییر کند. در ردیف اول این تصویب‌نامه به شماره 156170/ت 47332 ک مورخ 7/8/1390 که در روزنامه رسمی دهم آبان سال 1390 منتشر شده است، نام «6- آمینوپنی‌سیلانیک اسید» با شماره تعرفه 29411030 به چشم می‌خورد. سود بازرگانی این ماده در زمان تصویب 36 بوده است و به منظور «تامین نیاز داخلی» پیشنهاد شده است به صفر کاهش یابد. پیش از سال 1390 نیز به منظور کاهش قیمت تمام‌شده، تعرفه این ماده کاهش یافته و از 41 به 36 رسیده بود. البته باید توجه داشته علاوه بر تعرفه، نرخ ارز نیز بر قیمت داروی نهایی مورد نیاز مصرف‌کننده موثر بوده است.
سایه همیشگی تحریم و نرخ ارز
دارو، در اولویت‌بندی ده‌گانه واردات کالا دارای اولویت دوم است. در سال گذشته و با سیستم سه‌نرخی ارز (شامل ارز مرجع، مبادله‌ای و آزاد) به دارو ارز مرجع تعلق می‌گرفت. با این وجود گزارش‌های متعددی از کمیابی و گرانی دارو منتشر می‌شد.
26 فروردین امسال، بانک مرکزی به صورت رسمی ارز مرجع برخی کالاها از جمله دارو را حذف کرد تا از این پس این کالاها، با ارز مبادله‌ای وارد شوند. البته بنا بر گفته حمید صافدل، رئیس کل سازمان توسعه تجارت، دارو و کالاهای اساسی کماکان از اولویت در استفاده از ارز مبادله‌ای برخوردارند.
همچنین مبلغ 2200 میلیارد تومان برای جبران مابه‌التفاوت افزایش قیمت ارز اختصاص داده شده است که گفته می‌شود حدود 600 میلیارد تومان از آن مربوط به دارو است. به نظر می‌رسد افزایش قیمت ارز، دارای تاثیرات متعددی خواهد بود. از سویی احمد شیبانی، رئیس سابق سازمان غذا و داروی وزارت بهداشت معتقد است حذف ارز مرجع «می‌تواند از قاچاق دارو، استفاده تجاری و تجویز بی‌رویه دارو توسط پزشکان جلوگیری کند.»
کاهش قاچاق داروها و از جمله پنی‌سیلین، در شرایطی که گفته می‌شود واردات این دارو از گمرک صورت نگرفته است و در صورت وجود احتمالاً به صورت قاچاق وارد شده است، موجب افزایش امنیت دارویی خواهد شد. از سوی دیگر به نظر می‌رسد تاثیر این حذف ارز مرجع، بر متوسط قیمت داروهای مصرفی نیز اندک باشد. چرا که به گفته شیبانی، «حدود 97 درصد داروهای ساخته‌شده و حدود 45 درصد مواد اولیه دارویی» در داخل کشور تولید می‌شوند. با این وجود، احتمالاً بیماران خاصی که اقلامی از جمله سه درصد داروی وارد‌شده از خارج را مصرف می‌کنند، با مشکل افزایش قیمت مواجه خواهند شد. این مساله شامل بسیاری دیگر از داروها که مواد اولیه‌شان از خارج وارد می‌شود، یعنی حدود 55 درصد داروها، نیز می‌شود. به عنوان مثال، در سال گذشته ماده اولیه تولید پنی‌سیلین نیز از خارج وارد شده است. در این میان گفته می‌شود با افزایش قیمت داروها، امکان گرایش به سمت داروهای ارزان‌قیمت چینی نیز وجود دارد.
امری که در سال گذشته نیز شاهد آن بودیم و به عنوان مثال، اخباری از استفاده برخی جانبازان شیمیایی از داروهای بی‌کیفیت و ارزان‌قیمت چینی و هندی منتشر شده بود. مدیر کل نظارت بر دارو و مواد مخدر سازمان غذا و دارو در آن زمان علت این امر را تامین نشدن به موقع ارز و وجود مشکلات متعدد بر سر انتقال ارز در اثر تحریم دانسته و گفته بود: «در چنین شرایطی که ورود به موقع دارو با سلامت مردم در ارتباط است، وزارت بهداشت داروهای چینی و هندی را جایگزین داروهای اروپایی کرده است». با این حساب به نظر می‌رسد با افزایش قیمت دارو، داروهای چینی بیشتر از قبل وارد بازار ایران شوند.
دیدگاه تان را بنویسید