کمربند و جاده در ده‌سالگی
ابتکار کمربند و جاده غرب را می‌آزماید
ده سال پیش در چنین هفته‌هایی شی جین پینگ رهبر چین سنگ‌چینی مسیری را آغاز کرد که امضای او در سیاست خارجی محسوب می‌شود. او پیشنهادهای مبهمی درباره احیای جاده ابریشم ارائه داد که یک شبکه تجاری باستانی بود و چین را به آسیای مرکزی، خاورمیانه، آفریقا و اروپا متصل می‌کرد. وقتی به این طرح نام رسمی «یک کمربند، یک جاده» داده شد این پیام را القا می‌کرد که چین خود را به مرکز جهان بازمی‌گرداند. بعدها برای آرامش خاطر مخاطبان غربی نام آن به «ابتکار کمربند و جاده» تغییر یافت. آقای شی آن را «پروژه قرن» نامید. ابتکار کمربند و جاده از بسیاری جهات شوروهیجان زیادی به‌پا کرد. بیش از 150 کشور با حدود 75 درصد جمعیت جهان و بیش از نیمی از تولید ناخالص داخلی آن به این طرح پیوستند. چین صدها میلیارد دلار به شکل وام و کمک‌های مالی برای راه‌آهن، جاده و دیگر زیرساختارهایی اختصاص داد که خارج از این طرح از منابع محروم می‌ماندند. پروژه‌های آن کل کره زمین از برزیل تا کنیا تا لائوس را پوشش می‌داد. چین در طول دهه گذشته به بزرگ‌ترین بستانکار و منبع اصلی سرمایه‌گذاری در بسیاری از کشورهای در حال توسعه تبدیل شد. بسیاری از این اقدامات سودمند بودند چون کشورهای زیادی به شدت به جاده‌های بهتر نیاز داشتند. اما گذشت زمان نارسایی‌های ابتکار کمربند و جاده و همچنین منفعت‌طلبی چین را آشکار کرد. تعدادی از کشورهای دریافت‌کننده وام در بازپرداخت آن با مشکل مواجه شدند. در زمان تهیه این گزارش، چین در حال تعدیل پروژه‌ها و به دنبال بازگشت سرمایه بهتر بود و یک طرح اقتصادی را به طرحی هنجاری تبدیل می‌کرد. اما با وجود توقف برخی پروژه‌ها هنوز این ابتکار چالش بزرگی برای غرب محسوب می‌شود. مشکلات ابتکار کمربند و جاده بر کسی پوشیده نیست. سال‌ها بود که بانک‌های چین با استفاده از معیارهای ابهام‌آلود به رژیم‌های ناشایست وام می‌دادند. تعجبی ندارد که بسیاری از پروژه‌های زیرساختاری که تامین مالی آنها بر عهده این بانک‌ها بود به موفقیت نرسید. برخی پروژه‌ها تکمیل شده اما به‌درد‌نخور و برخی دیگر نیمه‌کاره هستند. چندین کشور زیر فشار بار سنگین بدهی‌ها (که لزوماً به ابتکار کمربند و جاده مربوط نمی‌شوند) در آستانه نکول قرار گرفته‌اند. چین با روی برگرداندن از بانک‌ها و دیگر موسسات چندجانبه و انجام مذاکرات دوجانبه درباره بدهی‌ها آن هم در خفا و با سخت‌گیری‌های لجوجانه اوضاع را وخیم‌تر کرد. به نظر می‌رسد چین از برخی جهات درس‌هایی آموخته باشد. بانک‌های آن رویه‌های خود را تغییر داده‌اند. وام‌دهی‌ها هدفمندتر شده‌اند؛ حداقل به این دلیل که ضعف اقتصادی باعث شد عموم مردم شور و اشتیاق خود را نسبت به ابتکار کمربند و جاده از دست بدهند. آقای شی از سرمایه‌گذاران چینی می‌خواهد تا بر پروژه‌های «کوچک اما زیبا» تمرکز کنند که استاندارد بالاتر و بازگشت سرمایه بهتری دارند. صحبت‌های زیادی پیرامون جاده ابریشم دیجیتال مطرح می‌شود که بر صنایعی مانند مخابرات و رایانش ابری تاکید دارد. اما مشکلات پابرجا هستند. چین نشانه‌ای از شفاف‌تر شدن بروز نمی‌دهد. از لجبازی‌هایش نیز دست برنمی‌دارد. این کشور برای تجدید ساختار وام‌های زامبی با دیگر کشورهای بستانکار همکاری می‌کند اما حاضر به تخفیف دادن نیست. علاوه بر این از ابتکار کمربند و جاده برای هدف بازسازی نظم مبتنی بر قانون بهره می‌برد. حزب کمونیست همیشه تلاش کرده است از این طرح برای تقویت چهره و افزایش وزن خود در تعاملات جهانی استفاده کند. همزمان تلاش می‌کند با این روش جهان جنوب را به سمت الگوی توسعه عاری از دموکراسی بکشاند. دریافت‌کنندگان وام‌های سخاوتمندانه چین از سخت‌گیری‌های سبک غربی مربوط به حقوق بشر یا فساد به دور هستند. بنادر و نیروگاه‌ها با برچسب پروژه‌های تحت حمایت چین ساخته می‌شوند. مردم بومی از خود می‌پرسند که موعظه‌گران غربی چه چیزی می‌توانند ارائه دهند که با این خدمات قابل قیاس باشد؟
کمربندها را محکم کنید
غرب باید با ارائه جایگزین بهتری برای ابتکار کمربند و جاده با آن به مقابله برخیزد. جو بایدن در اجلاس گروه 20 به تقویت نقش بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول در کمک به کشورهای فقیر اشاره کرد. دموکراسی‌های ثروتمند گروه هفت سال گذشته از برنامه‌ای 600 میلیارددلاری برای تقویت سرمایه‌گذاری در زیرساختارهای کشورهای دارای درآمد کم و متوسط رونمایی کردند. اکنون آنها باید به تعهداتشان پایبند بمانند. چنین وعده‌هایی در گذشته به هیچ جا نمی‌رسید. دلایلی برای بدبینی وجود دارد. غربی‌ها با مشکلات اقتصادی خودشان دست‌وپنجه نرم می‌کنند. اما اشتباه است که چنین اقدامی را صدقه بدانند، بلکه این یک سرمایه‌گذاری در نظم مبتنی بر قانون یا در شکل بهتر بخشی از کارزار مقابله با چین است. همانند یک دهه قبل، کشورهای فقیر با کمبود منابع برای ساخت‌وساز روبه‌رو هستند. اگر چین و دوستانش تنها کسانی باشند که پیشنهاد کمک می‌دهند می‌توانند آینده را شکل دهند.
