بورس در خواب زمستانی

هفته گذشته بورس تهران نفسی برای چاق کردن نداشت. ارزش معاملات هر روز کمتر و کمتر می‌شد و ما به ازای آن شاهد سنگین شدن صفوف فروش بودیم. از این‌رو سیاستگذار بورسی که از 25 بهمن‌ماه تصمیم گرفته بود با محدودتر کردن دامنه نوسان از 10 درصد به 8 درصد جو هیجانی بورس را آرام کند، نه‌تنها به این هدف خود نرسید بلکه نقدشوندگی بازار سهام را که یکی از مهم‌ترین مزیت‌های یک بازار کاراست با خطری جدی مواجه کرد. دلار و سکه نیز با وجود کاهش قیمت در میانه هفته با سیگنال مذاکرات انجام‌شده برای آزادسازی پول‌های بلوکه‌شده مجدداً صعودی شد.

ارزش معاملات رو به افول سهام

در حالی میانگین روزانه ارزش معاملات خرد سهام در بورس تهران از ابتدای سال تا 21 بهمن‌ماه در سطوح بالاتر از 10 هزار میلیارد تومان قرار داشت که حالا ارمغان اجرایی شدن دامنه نوسان نامتقارن چیزی جز کاهش این متغیر (به عنوان نشانه‌ای از درجه نقدشوندگی سهام) به سطوح کمتر از دو هزار میلیارد تومان نبوده است. در نظر گرفتن کف دودرصدی در کنار سقف شش‌درصدی برای نوسان سهام هر چند توانست در پنهان کردن میزان افت قیمت‌ها و انعکاس آن در شاخص کل موفق عمل کند اما صف‌های فروش را سنگین کرد. این وضعیت در هفته گذشته سبب شد تا صف فروش یک هزار میلیاردتومانی در ابتدای هفته در پایان کار تا پنج هزار میلیارد تومان نیز افزایش یابد. از این‌رو سهامداران از حق مسلم خود یعنی فروش سهم محروم شدند و هر روز از ثانیه‌های ابتدایی معاملات در انتظار فرصتی برای خروج از بازاری می‌نشینند که به واسطه قوانین خودساخته کارایی خود را از دست داده است و در پایان روز کاری ناکام و ناامید در انتظار روزی دیگر می‌مانند. شرایطی که در حال حاضر حدود 90درصد از سهام را درگیر کرده است و به نظر می‌رسد با اولین فرصت شاهد خروج نقدینگی هستیم که شاید دیگر اعتمادی برای بازگشت به این بازار نکند و راه خود را به سمت دیگر گزینه‌های سرمایه‌گذاری کج کند. بورس فرصتی بود که سیاستگذار نتوانست از آن بهره کافی ببرد و با دستکاری‌های خود حتی آن را به تهدیدی بزرگ تبدیل کرد. در مجموع معاملات هفته گذشته بورس تهران با کاهش 6 /2درصدی نماگر اصلی این بازار به پایان رسید.

شوخی به نام نقدشوندگی در بورس تهران

نسبت گردش پولی یا گردش معاملات (turnover ratio) یکی از معروف‌ترین نسبت‌های مزبور است. این نسبت را می‌توان از تقسیم جمع ارزش کل معاملات بر متوسط ارزش کل بازار آن در یک دوره زمانی خاص محاسبه کرد. تفسیر نسبت گردش نقدینگی از این قرار است که چنانچه این رقم ۱۰۰ درصد باشد، یعنی در بازه مشخص مورد بررسی، تمامی سهام معامله‌شده در بازار حداقل یک‌بار دست‌به‌دست شده‌اند. بررسی‌ها نشان می‌دهد نسبت گردش پولی در بورس تهران در دوره رونق این بازار یعنی از ابتدای سال تا 19 مردادماه، بیش از 58 درصد بود. اگر بازه زمانی را افزایش دهیم و این نسبت را از ابتدای سال تا 21 بهمن‌ماه یعنی قبل از اجرایی شدن دامنه نوسان نامتقارن، محاسبه کنیم، متوجه کاهش نسبی آن به دلیل ورود به فاز اصلاحی در شش ماه گذشته می‌شویم. از این‌رو نسبت گردش پولی بورس تهران در 218 روز کاری (ابتدای سال تا 21 بهمن 99) به 9 /44 درصد کاهش می‌یابد. اما فاجعه جایی است که نگاهی به این متغیر در روزهای اخیر یعنی درست پس از نامتقارن شدن دامنه نوسان از منفی دو تا مثبت شش بیندازیم.

بررسی‌ها نشان می‌دهد همزمان با کاهش ارزش دادوستدها به سطوح یک هزار میلیارد تومان در این مدت، نسبت گردش پولی نیز به 6 /23 درصد کاهش یافته است. به عبارتی سیاستگذار بورسی نه‌تنها نتوانست دردی از دردهای سهامداری که شش ماه به دلیل محدودیت دامنه نوسان و حجم مبنا درگیر اصلاحی است که نقطه پایانی نیز برای آن متصور نیست، دوا کند بلکه او را گرفتار دغدغه‌ای جدید کرد.

سهامداری که حالا از حق مسلم خود برای خرید و فروش نیز محروم شده است. پربیراه نیست اگر بگوییم تا سهامداری نتواند سهم‌های خود را به فروش برساند، خریداری نیز یافت نخواهد شد چراکه از ترس گیر افتادن در بازاری که درجه نقدشوندگی آن یک شوخی بیش نیست، ترجیح می‌دهد ریسکی بیشتر از آنی که باید متحمل نشود. بر اساس آخرین آمارهای موجود در سال 2019، میانگین جهانی نسبت گردش پولی با وجود کاهش به 88 درصد رسید اما این نسبت در بورس تهران یک‌چهارم میانگین جهانی است.

هراس دلار از شرق آسیا

آزادسازی منابع ارزی ایران در کره و ژاپن در هفته گذشته علامت‌هایی به بازار ارز مخابره کرد و سبب افزایش احتیاط بازیگران ارزی شد. روز دوشنبه رئیس‌کل بانک مرکزی پس از دیدار با سفرای ژاپن و کره جنوبی خبر داد توافقات اولیه به‌منظور استفاده از این دارایی‌ها به‌منظور خرید کالاهای اساسی، دارو و واکسن صورت گرفته است.

به گفته همتی، در دیدار با سفیر کره جنوبی، مذاکراتی در خصوص «میزان منابع مورد انتقال»، «نحوه استفاده بخشی از دارایی‌ها» و «بانک‌های مقصد» صورت گرفت. سفیر ژاپن نیز پیشنهاد استفاده از منابع برای خرید واکسن را مطرح کرد. منابع ایران در کره جنوبی هفت میلیارد دلار و ژاپن 5 /1 میلیارد دلار است. خبری که از سوی برخی از خبرگزاری‌های خارجی نیز مورد تایید قرار گرفت.

معامله‌گران ارزی که همواره به خبرهای مربوط به گشایش‌های اقتصادی واکنش منفی نشان می‌دادند، این بار نیز شاهد کاهش قیمت دلار در معاملات این روز بودند. دلار طی دادوستدهای روز دوشنبه تا میانه کانال 24 هزار تومان افت کرد. روندی که البته چندان دوام نیافت و در روز بعد جبران شد. به نظر می‌رسد تا زمانی که شاهد اتفاق عملی خاصی در حوزه سیاست خارجی نباشیم، دلار در محدوده 24 تا 25 هزار تومان نوسانات کم‌مقدار را ثبت کند.

سکه نیز به دنباله‌روی از دلار ادامه می‌دهد. در هفته گذشته با وجود کاهش نرخ سکه تمام به کانال 10 میلیون تومان بار دیگر شاهد بازگشت قیمت‌ها به یک کانال بالاتر بودیم.

پایان سال متفاوت مسکن

بازار مسکن همواره به‌طور سنتی در دو ماه پایان سال با یک تحرک نسبی در مسیر صعود همراه می‌شود اما امسال شرایط تا حدودی متفاوت است. برخی واسطه‌های ملکی فعال در مناطق مصرفی پایتخت با وجود اشاره به اینکه بازار طی حدود یک ماه گذشته با یک رونق نسبی مواجه شده، اما این تحرک را نسبت به ماه‌های پایانی سال‌های گذشته بسیار کمتر می‌دانند. کاهش انتظارات تورمی سبب شده تا شاهد انتظار صاحبان ملک برای فروش و متقاضیان برای خرید مسکن باشیم. ضمن آنکه جهش و شوک قیمتی در سال جاری به قدری بوده که سبب افزایش حباب مسکن شده است. برخی واسطه‌های ملکی فعال در مناطق مصرفی پایتخت با وجود اشاره به اینکه بازار طی حدود یک ماه گذشته با یک رونق نسبی مواجه شده، اما این تحرک را نسبت به ماه‌های پایانی سال‌های گذشته بسیار کمتر می‌دانند. البته در بازار مسکن نامعادله‌ای نیز ایجاد شده است و سطح قیمت میانگین آپارتمان به بیش از 38 برابر متوسط اجاره‌بهای سالانه در تهران رسیده است. بر اساس اطلاعات و داده‌های رسمی در خصوص تحولات قیمت و اجاره مسکن (P /R)، نسبت قیمت به اجاره‌بهای واحدهای مسکونی در پاییز امسال به عدد 6 /38 رسیده است. این نسبت در شرایط منطقی و معقول بازار مسکن معمولاً در بازه ۱۵ تا ۲۵ قرار دارد و در تابستان با رسیدن به عدد 31 شگفتی‌ساز شده بود و حالا 6 /38 واحد را نشان می‌دهد. حال باید دید چه زمانی تخلیه حباب مسکن به شکلی جدی آغاز می‌شود و این نسبت به سطح متعارف خود نزدیک می‌شود.

خودرو به دنبال دلار

کاهش انتظارات تورمی و ناامیدی فعالان ارزی از رشد نرخ دلار بازار خودرو را نیز بی‌نصیب نگذاشته است. از این‌رو به دنبال افزایش خوش‌بینی به آینده توافق هسته‌ای و برجام، بازار خودرو نیز پس از یک دوره کوتاه اوج‌گیری قیمتی، هفته جاری در مسیر نزولی قرار گرفت. به گفته فعالان بازار خودرو منحنی قیمت خودروهای داخلی تا بیش از چهار میلیون تومان نیز افت کرده و اگر روند نزولی نرخ ارز ادامه داشته باشد، قیمت‌ها پایین‌تر نیز خواهند آمد. نگاهی به وضعیت ماهانه قیمت‌ها در این بازار حکایت از رشد 10درصدی خودرو از بهمن‌ماه نسبت به ابتدای زمستان داشت اما اتفاقات پیش‌روی برجام در آینده قیمت خودرو نقش مهمی ایفا می‌کند. بر اساس آخرین اطلاعات موجود قیمت سمند ال ایکس به ۱۸۷ میلیون تومان رسیده و مدل سورن نیز ۲۳۷ میلیون تومان قیمت دارد. همچنین پژو ۲۰۶ تیپ پنج هم ۲۵۸ میلیون تومان قیمت دارد و تیپ دو این محصول نیز ۱۹۸ میلیون تومان قیمت خورده است. همچنین قیمت تیبای صندوقدار نیز به ۱۲۲ میلیون تومان رسیده و ساینا هم ۱۳۵ میلیون تومان به فروش می‌رسد.