تغییر اولویت‌های سیاست خارجی

سیدعلی سقاییان، سفیر پیشین ایران در جمهوری ارمنستان گفت: اگر بخواهیم کارنامه دوساله سیاست خارجی دولت سیزدهم را ارزیابی کنیم، بهتر است که عملکرد این دولت را با دولت پیشین مقایسه کنیم. دولت‌های یازدهم و دوازدهم به ریاست حسن روحانی و وزارت امور خارجه محمدجواد ظریف، تمرکز خود را بر توافق برجام، توسعه و تقویت روابط با غرب و اروپا قرار داده بود. آن‌گونه که هم‌میهن گزارش داده: به دلایلی که نمی‌خواهم وارد جزئیاتش شوم، دولت قبل کمتر در رسیدن به اهدافش موفق بود، البته دستاوردهای مثبتی هم در این دولت وجود داشت و نمی‌توان گفت که سیاست خارجی دولت قبل کاملاً با شکست مواجه شد. امر توسعه روابط با همسایگان و کشورهای شرقی کمتر در دستور کار دولت قبلی بود. من شخصاً پیش از این به‌عنوان دیپلمات در قفقاز خدمت کرده‌ام و معتقدم که در دولت قبل تحرک‌های کمتری در حوزه قفقاز جنوبی اتفاق افتاد. در دولت سیزدهم، اولویت سیاست خارجی نگاه به شرق و توسعه روابط با همسایگان است. برخلاف دولت گذشته، مذاکرات برجام در اولویت دستور کار دولت قرار نداشت، هرچند این مذاکرات هم با تاخیر آغاز شد و علی باقری، معاون وزیر امورخارجه، به‌عنوان مامور برای انجام این مذاکرات انتخاب شد و یک‌سال‌ونیم این مذاکرات را هدایت کرد. اما اولویت اصلی دولت توسعه روابط با کشورهای منطقه، توسعه همکاری‌ها با کشورهای آفریقا و آمریکای لاتین بود. شاید یکی از دستاوردهای این دولت تکمیل عضویت در سازمان همکاری شانگهای بود که البته فرآیند آن از دولت قبل آغاز شده بود. ارتقای سطح روابط با مسکو یکی دیگر از دستاوردهای این دولت بود که روابط با روسیه را به سمت راهبردی نزدیک کرد. اما نقدهایی هم به عملکرد سیاست خارجی دولت سیزدهم وارد است. روابط ما با اروپا خیلی در این دوره افت کرده است. هرچند بعد از خروج آمریکا از برجام، مراودات اقتصادی ایران و اروپا به شکل چشمگیری کاهش پیدا کرده بود و محمدجواد ظریف هم بارها از اروپا به دلیل عدم رعایت تعهداتش در برجام انتقاد کرده بود. اما بعد از اتفاق‌های پاییز سال گذشته، نگاه اروپا به تهران خصمانه‌تر شد و روابط دو کشور نسبت به گذشته بسیار سردتر شد. البته در این مدت وزیر امورخارجه کشورمان سفرهایی برای شرکت در اجلاس‌های چندجانبه به اروپا داشتند، اما سفر دوجانبه‌ای به اروپا انجام نشد. این یکی از نقاط قابل انتقاد از عملکرد سیاست خارجی دولت سیزدهم است. البته نباید فراموش کنیم که دشمنان ما هم به‌شدت برای تخریب روابط تهران و اروپا تلاش کردند، وقایع سال گذشته تاثیر بسزایی در این زمینه داشت و رژیم صهیونیستی هم نقش زیادی در خرابکاری در سیاست خارجی ما ایفا کرده است.

اخیراً آرمن گریگوریان، دبیر شورای امنیت ملی ارمنستان با مهدی سبحانی، سفیر جدید ایران در ایروان دیدار کرد. طرفین درباره برخی موضوعات در دستور کار روابط دوجانبه ایران و ارمنستان گفت‌وگو کرده و به بحث درباره وضعیت امنیت منطقه پرداختند. آنگونه که ایسنا گزارش داده: در این چارچوب، دبیر شورای عالی امنیت ملی ارمنستان مواضع ایروان درباره «بحران فعلی منطقه قره‌باغ را که بیش از هفت ماه است در نتیجه محاصره کریدور لاچین ایجاد شده است» تشریح کرد. گذرگاه لاچین تنها راه ارتباطی ارمنستان با قره‌باغ است که در ۱۲ دسامبر ۲۰۲۲ گروهی از مردم جمهوری آذربایجان که خود را «کارشناس محیط زیست» نامیدند، آن را مسدود کردند. باکو گفته قصد ندارد هیچ راهی را مسدود کند و خودروها می‌توانند آزادانه در هر دو سوی این گذرگاه حرکت کنند. 

نقش‌آفرینی عمان

ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت خارجه، درباره سفر باقری به مسقط گفت: این سفر به منظور گفت‌وگوهای دوجانبه درباره روابط دوجانبه و مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی انجام شد. موضوعات مهمی را با نقش‌آفرینی عمان در زمینه‌های سیاسی، اقتصادی و کنسولی در دست پیگیری داریم و این موضوعات با توجه به اهمیت نیازمند مشورت و تبادل نظر است. آنگونه که ایلنا گزارش داده: سفرهای متقابل بین ایران و عمان در سطوح مختلف انجام می‌شود و مقامات عمانی در این زمینه‌ها نقش‌آفرینی خوبی دارند و هماهنگی‌ها بین دو کشور وجود دارد. سفر باقری در چارچوب پویایی دیپلماتیک با تمرکز بر موضوعات دوجانبه، منطقه‌ای و بین‌المللی انجام شده است و این رایزنی‌ها ادامه دارد. وی درباره حضور نظامی آمریکا در تنگه هرمز نیز گفت: معتقدیم تامین امنیت آبراه‌ها و کشتیرانی ایمن در خلیج‌فارس و دریای عمان جزو اولویت‌های ایران و موضوعی است که باید در چارچوب همکاری مشترک کشورهای ساحلی حوزه خلیج‌فارس و دریای عمان انجام شود. معتقدیم این کشورها این ظرفیت را دارند که بدون هیچ‌گونه مداخله خارجی و نیروهای فرامنطقه‌ای به تامین امنیت مشترک در منطقه اقدام کنند و منافع مشترک و امنیت کشتیرانی در این پهنه بزرگ آبی راهبردی منطقه را تامین کنند. کنعانی ادامه داد: دخالت کشورهای فرامنطقه‌ای با شعار امنیت که یک شعار دروغین است با هدف تامین منافع خودخواهانه این کشورها از جمله دولت آمریکا انجام می‌شود. حضور نظامی آمریکا در منطقه هیچ‌گاه امنیت‌ساز و امنیت‌آفرین نبوده است و حضور آنها باعث شده به ناامنی و بی‌ثباتی در منطقه دامن بزنند. عمیقاً معتقدیم کشورهای منطقه خلیج‌فارس قادر به تامین امنیت خود هستند و می‌توانند نسبت به طراحی الگوی امنیت دسته‌جمعی منطقه‌ای مبادرت کنند و هیچ ضرورتی به حضور نیروهای بیگانه وجود ندارد.

نمایندگان مخالف از استیضاح وزیر کشور کوتاه نمی‌آیند

به‌‌رغم رایزنی‌های معاون پارلمانی رئیس‌جمهوری، نمایندگان نزدیک به طیف قالیباف همچنان نسبت به استیضاح وحیدی اصرار دارند و حاضر به کوتاه آمدن از خواسته‌های خود نیستند. آنگونه که اعتماد گزارش داده: سخنگوی کمیسیون امور داخلی کشور در مجلس از بررسی طرح استیضاح احمد وحیدی در جلسه این کمیسیون خبر داد که طی آن نمایندگان استیضاح‌کننده محورهای استیضاح را مطرح کرده و وزیر کشور نیز در این زمینه توضیحاتی را ارائه کرد. همچنین حسین جلالی، نماینده مردم رفسنجان در مجلس یازدهم و یکی از چهره‌های نزدیک به جبهه پایداری در مجلس، ضمن اشاره به تلاش نمایندگان برای استیضاح وزیر کشور اعلام کرد بعید است چنین استیضاحی به سرانجام برسد. اظهارات جلالی برخلاف دیدگاه‌های اعضای کمیسیون شوراها و امور داخلی است. ولی‌الله بیاتی گفت: این جلسه با حضور تعدادی از نمایندگان استیضاح‌کننده وزیر کشور تشکیل شد و نمایندگان نظرات خود را درباره محورهای استیضاح مطرح کردند و وزیر نیز توضیحاتی را درباره این موضوعات ارائه داد. نماینده مردم تفرش، آشتیان و فراهان در مجلس یازدهم در ادامه با اشاره به برخی مسائل مطرح‌شده دیگر در این جلسه، افزود: موضوعاتی همچون کشف حجاب و نحوه پیگیری وزارت کشور، عملکرد ضعیف برخی استانداران و فرمانداران، به‌کارگیری افراد بدون سابقه مدیریتی یا حتی کارمندی، گرانی قیمت نان و برخی اقلام اساسی دیگر و عدم توانایی برخی مدیران در برگزاری انتخابات، مسمومیت در مدارس قم و سایر استان‌ها از جمله دغدغه‌ها و مسائل مورد انتقاد نمایندگان بود که در این جلسه مطرح شد.

همکاری پادمانی ایران با آژانس انرژی اتمی

 محسن نذیری سفیر و نماینده دائم جمهوری اسلامی ایران نزد سازمان ملل با تاکید بر تعهد قوی ایران به اهداف معاهده منع اشاعه هسته‌ای که مبتنی بر مبانی عقلی، قانونی و شرعی است و همچنین تاکید بر نقش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در نظارت بر تعهدات مربوطه تحت NPT، افزود: ما بر تعهد خود به اجرای موافقتنامه جامع پادمان با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بر اساس ماده سوم معاهده ثابت‌قدم می‌مانیم و بر اساس آخرین گزارش اجرای پادمان، همکاری ایران با آژانس در زمینه پادمان مثال‌زدنی بوده است. آن‌گونه که ایرنا گزارش داده: وی با اشاره به اینکه ایران به خاطر ارائه این سطح از همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی شایسته تقدیر است، تاکید کرد: ضروری است آژانس فعالیت‌های راستی‌آزمایی خود را بدون تبعیض، بی‌طرفانه و مستقل انجام دهد تا اعتبار خود را که بزرگ‌ترین دارایی‌اش است، حفظ کرده و در برابر فشارهای خارجی برای دستکاری در دستور کار خود مقاومت کند. نماینده کشورمان در مورد برجام اظهار داشت: در حالی که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ۱۵ گزارش متوالی خود تایید کرد که ایران به‌طور کامل به تعهدات خود در چارچوب برجام عمل می‌کند، آمریکا به‌طور یک‌جانبه و بدون هیچ توجیهی از این توافق خارج شد و پس از آن تمام تحریم‌های غیرقانونی خود علیه ایران را مجدداً اعمال کرد.

چه کسی رابرت مالی را فروخت؟

بحث‌های مربوط به کنار گذاشتن ناگهانی و غیرمتعارف رابرت مالی، نماینده آمریکا در امور ایران همچنان محل سوال است. ابتدا گفته شد که وی به مرخصی رفته و بعدها معلوم شد که دولت بایدن، رابرت مالی را از امور مربوط به ایران و مذاکرات برکنار کرده است. به گفته مقامات آمریکایی، دپارتمان امنیت دیپلماتیک، مجوز صلاحیت امنیتی وی را تعلیق کرده است. آنچه تاکنون به صورت عمومی منتشر شده، مبهم و ناقص بوده است. آن‌گونه که سازندگی گزارش داده: منابع آمریکایی می‌گویند این دیپلمات ۶۰ساله در حفاظت از اطلاعات طبق قانون عمل نکرده است. البته بنا به اطلاعات منتشرشده، هنوز مشخص نیست این سهل‌انگاری عمدی یا سهوی بوده است. البته مالی اولین دیپلماتی نیست که صلاحیت امنیتی او تعلیق می‌شود و پیش از این نیز چنین موردی سابقه داشته است. اینکه منابع امنیتی متوجه درز اطلاعات امنیتی از اشخاص می‌شوند نکته تازه‌ای نیست اما موضوع برکناری رابرت مالی و نحوه برکناری وی بسیار متفاوت است. از ابتدای کار رابرت مالی، امیدواری‌هایی در ایران وجود داشت که نگاه مثبت وی به مذاکرات و حل مسائل ایران از طریق دیپلماسی می‌تواند روزنه امیدی برای احیای مذاکرات باشد. اگرچه تیم تازه‌کار در دولت جدید نتوانست مذاکرات وین را که همه چیز آن آماده بود به سرانجام برساند و دولت بایدن نیز مذاکرات هسته‌ای را از اولویت خارج کرد. مدت‌ها پس از این تحولات با میانجی‌گری برخی از کشورهای منطقه توافقاتی بر سر آزادی برخی شهروندان آمریکایی زندانی در ایران در ازای برخی امتیازات مطرح شد و در هنگامه مذاکرات در عمان خبر رسید که مک گورک از شورای امنیت ملی و نزدیک به جیک سالیوان، هدایت مذاکرات را به جای رابرت مالی بر عهده خواهد داشت. تحولی که اگرچه آمریکا آن را تحولی مثبت و رو‌به‌جلو نامید اما واقعیت پنهان دیگری دربر داشت و آن حذف مذاکره‌کننده‌ای بود که برخی آن را افشا کرده بودند که اطلاعات مذاکرات و نتایج را از پیش در اختیار تهران می‌گذارد. در واقع برگ برنده تهران در مذاکرات سوخته بود. حال بعد از مدت‌ها از این واقعه دم خروس بیرون زده و به‌زعم برخی از سیاسیون بیش از گذشته نقش کاسبان تحریم داخلی در این ماجرا هویدا شده است. 

♦♦♦

ایسنا: احمد صادقی، سفیر جمهوری اسلامی ایران در استرالیا، با محمود زاید همتای مصری خود در این کشور دیدار و در مورد مسائل دوجانبه گفت‌وگو کردند.

ایلنا: سرگئی ریابکوف، معاون وزیر امور خارجه روسیه، گفت: همکاری‌های نظامی ایران و روسیه مشروع و اصولی است و این موضوع برخلاف خواسته دشمنان دو کشور ادامه خواهد یافت.

ایسنا: حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، درباره تبادل زندانیان میان ایران و آمریکا گفت: ما به موضوع تبادل زندانیان نگاه انسانی داریم و هیچ پیش‌شرطی در این زمینه نداریم.

ایرنا: یک منبع آگاه در وزارت امور خارجه به خبرنگار ایرنا گفت: سفارت پادشاهی سعودی در جمهوری اسلامی ایران از ۱۵ مردادماه به‌طور رسمی فعالیت خود را در کشورمان آغاز کرده است.

ایسنا: متیو میلر، سخنگوی وزارت امورخارجه آمریکا، در تلاش برای توجیه اقدام تحریک‌آمیز واشنگتن با استقرار نیروهای نظامی بیشتر در منطقه مدعی شد که کشورش متعهد به محافظت از آزادی دریانوردی و کشتیرانی  است.

ایرنا: ممتاز زهرا، سخنگوی وزارت امور خارجه پاکستان، با اشاره به سفر اخیر وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران به آن کشور گفت: تهران و اسلام‌آباد برای تقویت همکاری‌های چندوجهی به ویژه در بخش تجاری و اقتصادی به توافق رسیدند.

ایسنا: سفارت جمهوری اسلامی ایران در جمهوری آذربایجان اعلام کرد: در سفر معاون دادستان کل کشور به باکو ابعاد حقوقی و قضایی حادثه تاسف‌بار سفارت جمهوری آذربایجان در تهران مورد بررسی و تبادل نظر قرار گرفت.

ایلنا: مهدی صفری، معاون اقتصادی وزیر امور خارجه، در افتتاحیه اجلاس ایران و بریکس گفت: کشورهای عضو بریکس و ایران اشتراکات زیادی دارند. ما با هر پنج عضو گروه بریکس از روابط سیاسی عالی برخورداریم. از نظر اقتصادی، روابط ما دلگرم‌کننده بوده و ایران و کشورهای عضو بریکس از افزایش پتانسیل همکاری در سطوح دوجانبه و چندجانبه برخوردار هستند.

ایرنا: علی باقری، معاون سیاسی وزیر امور خارجه، بالکان را به مثابه قطب‌نمای امنیت در اروپا دانست و گفت: سیاست ایران در قبال این منطقه راهبردی همکاری با کشورهای منطقه با هدف تحکیم ثبات و امنیت است.

♦♦♦

دست‌های خالی در سیاست خارجی

هم‌میهن نوشت: منتقدان دولت معتقدند که دولت رئیسی هیچ دستاوردی در سیاست خارجی نداشته است و برای پر جلوه دادن دست‌های خالی در روابط خارجی مجبور به دستاوردسازی است. آنها می‌گویند که اقداماتی مانند عادی‌سازی روابط با عربستان سعودی یا پذیرش عضویت در سازمان همکاری شانگهای و امضای توافق تجارت آزاد با اتحادیه گمرکی اوراسیا، محصول عملکرد دولت پیشین است که در دولت کنونی میوه‌های آن چیده می‌شود. منتقدان دولت سیزدهم به ناتوانی دستگاه دیپلماسی دولت رئیسی در توافق با دولت‌های غربی برای احیای برجام و تشدید تنش در روابط ایران و اروپا اشاره می‌کنند.

نقدهای جدی به قانون جدید انتخابات

اعتماد نوشت: اسماعیل گرامی‌مقدم، فعال سیاسی اصلاح‌طلب، گفت: با توجه به اینکه پیش‌ثبت‌نام‌های انتخاباتی آغاز می‌شود، اصلاح‌طلبان در بیانیه‌ای نقدهای جدی به قانون جدید انتخابات وارد کردند؛ قانونی که ایرادات جدی هم در محتوا و هم در اجرا دارد. قانونی که پیش‌ثبت‌نام انتخاباتی دارد، هرگز نباید پرونده ثبت‌نام نهایی‌اش را ببندد. این با اصول قانونگذاری بین‌المللی در مغایرت است. از نظر عقلی زمانی پیش‌ثبت‌نام گذاشته می‌شود که ثبت‌نام نهایی وجود داشته باشد. اما زمانی که پرونده ثبت‌نام‌ها با پیش‌ثبت‌نام‌ها بسته می‌شود، عملاً مسیر به روی افراد و جریاناتی که هنوز تصمیم نهایی نگرفته‌اند، بسته می‌شود.

فسادی که گریبانگیر جامعه است

جمهوری اسلامی نوشت: قرار بود فسادی که از عملکرد انحرافی دولت‌های نهم و دهم گریبان‌گیر جامعه ما به ویژه در دستگاه‌های دولتی و شبه‌دولتی شده بود، در دولت سیزدهم طبق وعده‌ای که دولتمردان کنونی دادند ریشه‌کن شود. اگر چنین اتفاقی می‌افتاد، جا داشت آحاد ملت، سجده شکر بگزارند و خدای متعال را بر این نعمت بزرگ سپاسگزار باشند. متاسفانه چنین اتفاقی نیفتاد و هر روز اخبار متعددی از فسادهای گوناگون اقتصادی، سیاسی، اخلاقی و فرهنگی از دستگاه‌های مختلف به گوش می‌رسد. وجود فساد، عمدتاً از بحران اقتصادی ناشی می‌شود. دولت‌ها برای مقابله با فساد قبل از هر چیز باید بیماری اقتصادی را معالجه کنند.

کم‌کاری رهبران اصلاحات

سازندگی نوشت: محمد عطریانفر، عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران سازندگی ایران، در گفت‌وگویی برای اولین بار رهبران جریان اصلاحات را مورد انتقاد قرار داده و آنها را به کم‌کاری متهم کرده و تاکید کرده که آنها نتوانستند یا نخواستند، نقش تاریخی خود را ایفا کنند، به همین دلیل نیز بدنه جریان اصلاحات سرخورده و دچار ریزش شد. او معتقد است که کنشگران اصلی جبهه اصلاحات واقعاً کم‌کاری کردند و رهبران اصلاحات حاضر به دادن هزینه در مقیاس مطالبات مورد انتظار و در تراز روند اصلاحات نبودند و از طرفی دستاوردها و میراث گذشته خود را نادیده گرفتند.