به نام پدر

یکی از اصلی‌ترین وزنه‌هایی که باعث برجسته شدن «اقتصاد اسلامی» شد، محمود طالقانی بود. او که نقش پدری برای بسیاری از انقلابیون داشت اگرچه اقتصاددان نبود اما در مورد فلسفه اقتصاد صاحب‌نظر بود و یکی از مهم‌ترین کتاب‌هایش با نام اسلام و مالکیت در مذمت سرمایه‌داری و سوسیالیسم و پیشنهاددهنده یک راه سوم با عنوان اقتصاد اسلامی بود که در آن اصل بر خدامالکی است و مالکیت همه چیز از آن خداست و به انسان تفویض می‌شود.

طالقانی در مقایسه نظام‌های اقتصادی غرب و شرق و با برشمردن معایب هر دو نظام در نهایت نظام اقتصادی مطلوب را اقتصاد اسلامی معرفی می‌کند که در آن مالکیت فردی نه مانند سرمایه‌داری نامحدود است و نه مانند سوسیالیسم به طور کامل منتفی و همه چیز در اختیار دولت است. او می‌گوید مالکیت در نظام‌های اقتصادی سرمایه‌داری و سوسیالیستی باعث از بین رفتن تعادل و توازن و جنگ طبقات شده و آرامش و آسایش را از بشر سلب کرده است اما در اقتصاد اسلامی «مال مال الله است و انسان خلیفه‌الله و بنده اوست». به این ترتیب «مالکیت محدود، مقید، عاریتی و تفویضی است». طالقانی نظام بانکی را مبتنی بر ربا می‌دانست و در مورد کنز به عنوان مال‌اندوزی موضعی بسیار تند و تیز داشت و می‌گفت خطرناک‌ترین و منفورترین اعمال جمع و ذخیره و تمرکز ثروت به‌خصوص سیم و زر است. او اگرچه مدت زیادی بعد از انقلاب در قید حیات نبود اما می‌توان تاثیر اندیشه‌های او را بر مهمترین تصمیم‌های شورای انقلاب مانند مالکیت اراضی و برخی از اصول قانون اساسی دید. طالقانی اگرچه اقتصاد سوسیالیستی را نقد می‌کرد اما این باور او که «یک فرد مسلمان حق ندارد بیش از رفع احتیاج مال اندوزد» در واقع همان اصول بود و نتیجه‌اش نیز تفاوتی با آنچه در یک اقتصاد سوسیالیستی رخ می‌دهد، نداشت.