آینه چون نقش تو بنمود راست*

  علی طهماسبی: امکان توسعه و پیشرفت صنایع کشور بدون حضور و حمایت بانک‌ها در کشور ما دور از تصور است. با لحاظ چنین جایگاه حساسی، هرگونه اختلالی در عملکرد بانک‌ها، در نهایت اقتصاد کشور را با مشکل روبه‌رو خواهد ساخت. کسب‌وکار بانکداری در ایران به دلیل شرایط خاص اقتصادی حاکم بر آن که برگرفته‌شده از قانون بانکداری بدون رباست، با سایر الگوهای مرسوم دنیا متفاوت است. اما منطقی است که این تفاوت نباید نافی مسیر حرکت بانک‌ها در راستای استانداردهای بین‌المللی بانکداری باشد. واقعیت اما، گویای مشکلات و نابسامانی‌های زیادی در نظام بانکی کشور بوده است. برخی ریشه آن را در سلسله تحریم‌های بانکی کشور در چند سال گذشته می‌دانند و برخی توسل صرف به تحریم‌ها را تنها مستمسکی برای غفلت از واقعیات و مسامحه و مدارا در باب سوءمدیریت‌ها تلقی می‌کنند. گرچه در این بین عدم اتکای بانک‌های ایرانی به منابع مالی خارجی و قطع ارتباط کارگزاری با دیگر بانک‌ها نیز رعایت استانداردهای بالادستی بانکداری را به زعم مدیران آنها چندان ضروری نساخته است. میزان انطباق با این استانداردها را که می‌توان در شش دسته استاندارد اصلی با عناوین ایزوهای بانکی (ISO)،  استانداردهای بازل (Basel)، استاندارد گزارشگری مالی (IFRS)، استانداردهای ارزیابی بخش مالی (FSAP)  و توصیه‌های مبارزه با پولشویی (AML) و تامین مالی تروریسم (CFT) قرار داد، اخیراً از سوی مرکز پژوهش‌های مجلس مورد بررسی قرار گرفته است. بررسی‌های این گزارش نشان می‌دهد جز در ایزوهای بانکی (آن هم به شکل ناقص) که مربوط به جنبه‌های فنی و زیرساختی است، وضعیت ایران در سایر استانداردهای سلامت بانکی مناسب نیست. این استانداردها به نوعی چارچوب‌های مراودات در فضای بین‌المللی را تعیین می‌کنند. به‌ عنوان مثال همان‌گونه که در ورزش نهادی به نام فیفا با همکاری دیگر مراجع بین‌المللی اقدام به تعیین استانداردهایی در بازی فوتبال می‌کند تا کشورها هم در بازی‌های داخلی آنها را به‌کار گیرند و هم در بازی‌های بین‌المللی، در آن چارچوب با یکدیگر به رقابت و تعامل بپردازند، نهادهای تخصصی بین‌المللی برای بانکداری نیز دست به تعیین قواعد و چارچوب‌هایی که به مراتب پیچیده‌تر از ورزش است، می‌زنند. ما تا زمانی که در زمین‌های محلی خود بازی می‌کردیم، می‌توانستیم آنچنان که باید به استانداردهای جهانی پایبند نباشیم. اما اگر خواهان همکاری و طی طریق به شیوه مرسوم دنیا هستیم، یادگیری و به‌کار بستن زبان تعامل با نظام بانکداری روز، که همان استانداردهای یادشده است، ضروری و اجتناب‌ناپذیر است. اصلاحات درونی نظام بانکی ضمن تضمین ثبات و سلامت نظام بانکی کشور، قادر است از ریسک همکاری‌های بین‌المللی این صنعت بکاهد تا به‌ نوعی صرف ریسک تعاملات مالی با ایران هم کاهش یابد. از این‌رو رفع کاستی‌های موجود در زمینه مجموع استانداردهای یادشده با هدف تامین سلامت و امنیت بخش بانکی و در پاسخ به یک ضرورت جهانی برای همکاری‌های متقابل ضروری است. اینک گزارش مرکز پژوهش‌ها نیز همگام با نظرات قاطبه کارشناسان در پسابرجام بر این ادعا مهر تایید زده است که عدم توسعه روابط بانکی بین‌المللی، صرفاً در گرو توقف یا رفع تحریم‌ها نبوده است، بلکه حتی در صورت برطرف شدن کامل تحریم‌ها، رفع موانعی همچنان فراروی روابط بانکی بین‌المللی ایران می‌تواند، آغازگر حضور بانک‌های ایرانی در اتمسفر بین‌المللی و سپس حضور موثر و فعالانه در آن باشد.