فرصت‌سوزی یا فرصت‌سازی

  زهرا اکبری: ایران در یکی از حساس‌ترین موقعیت‌های ژئوپولیتیک جهان قرارگرفته، به‌گونه‌ای که مناطق ژئوپولیتیک فعالی با کارکردهای گسترده و متعدد گرداگرد آن را فراگرفته و آن را به‌ صورت کانون جاذبه دیپلماسی منطقه‌ای و جهانی درآورده است. این موقعیت خاص باعث تاثیرگذاری، تاثیرپذیری و همچنین ایجاد فرصت‌هایی برای ایران در روند تحولات جهانی و منطقه‌ای شده است. اما ایران همواره در طول تاریخ فرصت‌های به‌دست‌آمده را ازدست‌داده و بازیچه رقابت قدرت‌های بزرگ ‌شده است. نمونه بارز این امر جنگ جهانی اول و دوم بود. با آغاز جنگ جهانی دوم و درگیر شدن ابرقدرت‌ها با یکدیگر در نزاعی خانمان‌سوز، دولت وقت ایران تصمیم گرفت استراتژی بی‌طرفی را در قبال آنها اتخاذ کند؛ سیاستی که مسبوق به سابقه بود و در جنگ جهانی اول نیز از سوی دولت وقت ایران در پیش گرفته ‌شده و در نهایت نیز به نتیجه‌ای منجر نشده بود. سیاستی که در مورد ایران محلی از اعراب نداشت و ایران به‌واسطه موقعیت ژئوپولیتیک و ژئواستراتژیک خود نمی‌توانست سیاست بی‌طرفی را در پیش گیرد. در واقع ایران هر چند با اروپا که کانون اصلی جنگ بود فاصله داشت، اما روسیه که یکی از اضلاع جنگ در شمال ایران و انگلیس ضلع دیگر جنگ در جنوب ایران و در حاشیه خلیج‌فارس حضور داشتند و همین امر دور ماندن از صحنه جنگ را برای ایران به امری غیرممکن تبدیل کرده بود.

در مواجهه با بحران اوکراین نیز ایران فرصت‌هایی دارد که با موضع‌گیری درست می‌تواند از آنها بهره ببرد. ایران به‌عنوان دومین کشور دارنده ذخایر گاز طبیعی در جهان، می‌تواند به عنوان جایگزین صادرات گاز و نفت روسیه برای اروپا مطرح شود. بنابراین، ایران نباید تمام تخم ‌مرغ‌ها را در سبد روسیه بگذارد، چراکه در صورت ورود ایران به بلوک موردنظر روسیه، ایران هم در مذاکرات هسته‌ای و هم در تبعات بحران اوکراین به‌طور حتم مورد آسیب قرار خواهد گرفت. اگر چه همسویی ایران با روسیه در بحران اوکراین، می‌تواند سبب حمایت مسکو از ایران در جریان مذاکرات برجام شود، اما از نظر برخی کارشناسان، روسیه مانع از توافق برجام قبل از حمله به اوکراین شده است، چراکه از جایگزین‌شدن ایران نگران بوده و از نهایی‌شدن مذاکرات به نوعی ممانعت کرده است. این یک چالش اساسی برای ایران محسوب می‌شود. بنابراین ایران باید از شرایط موجود که در پی حمله نظامی روسیه به اوکراین به وجود آمده بهره‌برداری کند و روابطی متعادل و عادی با اروپا و امریکا داشته باشد. اگر ایران با اصرار بر نگاه به شرق نتواند مساله برجام و بازسازی روابط با غرب را به نتیجه برساند فرصت‌های به‌دست‌آمده را از دست خواهد داد.