برگ‌هایی از موفقیت

ویتنام داستان موفقیت‌آمیز توسعه است. اصلاحات سیاسی و اقتصادی در این کشور که از سال 1986 آغاز شد این کشور را از یکی از فقیرترین کشورهای دنیا به کشوری با درآمد متوسط پایین تغییر داده است. درآمد سرانه در ویتنام 100 دلار بود که در طول ربع قرن این نرخ به 2100 دلار در پایان سال 2015 رسید.
سرانه رشد تولید ناخالص داخلی ویتنام از سال 1990 در میان سریع‌ترین نرخ‌های رشد قرار می‌گیرد. میانگین سالانه سرانه رشد اقتصادی این کشور از سال 1990 معادل 5 /5 درصد و در دهه 2000 برابر با 4 /6 درصد است. اقتصاد ویتنام در سال 2015 نیز رشد خوبی معادل 7 /6 درصد را تجربه کرد.
پیامدهای اجتماعی این رشد نیز بسیار قابل توجه بوده است. با استفاده از خط برابری قدرت خرید 90 /1‌دلاری (آمریکا) در سال 2011 به این نتیجه می‌رسیم که گسترده 50‌درصدی محصور در فقر مطلق از کل جمعیت ویتنام اکنون به سه درصد کاهش یافته است. اکنون 15 درصد از جمعیت ویتنام در خطر فقر هستند که اغلب آنها جزو اقلیت‌های مذهبی هستند.
البته در ویتنام فقط درآمدها افزایش پیدا نکرده است. بلکه جمعیت این کشور اکنون از نظر تحصیلات و آموزش رشد بهتری دارد و امید به زندگی هم بالا رفته و با کشورهای هم‌سطح از نظر درآمد هم‌خوانی دارد. نرخ مرگ و میر در این کشور کاهش یافته و کمتر از حتی کشورهای متوسط بالا از نظر درآمد است. نرخ مرگ و میر کودکان زیر پنج سال به نصف کاهش یافته است و اندکی بالاتر از میانگین کشورهای مشابه است. دسترسی به زیرساخت‌های اساسی نیز به طور قابل توجهی بهبود یافته است. تقریباً در تمام مناطق مسکونی برق وجود دارد در حالی که در سال 1993 تقریباً نیمی از کشور از نیروی برق بهره‌مند بود. دسترسی به آب آشامیدنی سالم و بهداشت از کمتر از 50 درصد جمعیت به بالاتر از 75 درصد خانوارها رسیده است.
استراتژی توسعه اقتصادی-اجتماعی که برای دوره سال‌های 2011 تا 2020 تدوین شده بر پایه اصلاحات ساختاری، پایداری محیط زیست، برابری اجتماعی و ثبات اقتصاد کلان قرار گرفته است. در این برنامه سه حوزه مهم و اصلی ترسیم شده است: نخست بهبود توسعه انسانی و توسعه مهارت‌ها به ویژه مهارت‌های مورد نیاز در صنعت مدرن و نوآوری‌ها، دوم بهبود نهادهای بازار و سوم توسعه زیرساخت‌ها. علاوه بر این سه حوزه مهم و حیاتی که موفقیت در آن نزدیک ارزیابی می‌شود، برنامه توسعه اقتصادی-اجتماعی پنج‌ساله که در فاصله سال‌های 2011 تا 2015 اجرا شد بر سه حوزه اصلاح ساختار در نظام بانکی، بنگاه‌های دولتی و سرمایه‌گذاری عمومی قرار داشت که بسیار نزدیک به هدف نهایی حرکت کرد. تمرکز برای دستیابی سریع‌تر به اهداف تعیین‌شده در برنامه 10ساله کلی در برنامه دوم پنج‌ساله که از سال جاری تا سال 2020 اجرا می‌شود، مجدداً مورد تاکید قرار گرفته است تا به آن سرعت داده شود.
ویتنام همچنین با یک برنامه مدرن‌سازی اقتصاد و تغییر ساختاری جلو می‌رود. بخشی از این برنامه به حداکثرسازی بازدهی از تغییرات ساختاری در حال اجراست که به رشد اقتصادی بالای این کشور در دهه 2000 انجامید. در حال حاضر بیش از نیمی از نیروی کار این کشور در حوزه کشاورزی فعال هستند و هنوز بهره‌وری در حوزه صنعت و خدمات در این کشور پایین است. تغییر مالکیت در اقتصاد از دولتی به خصوصی هنوز پیشرفت چندانی در این کشور نداشته است. دولت همچنان اثرگذاری زیادی در تخصیص منابعی مانند زمین و سرمایه دارد که باعث عدم بهره‌وری بالا شده است. اگرچه این مساله یک نقطه‌ضعف در اقتصاد ویتنام به حساب می‌آید اما یک فرصت بسیار خوب در اختیار این کشور گذاشته تا با گذار از اقتصاد دولتی به یک اقتصاد آزاد و رقابتی با محوریت بخش خصوصی بتواند رشد بالایی را تجربه کند.
ویتنام به رشد سریع‌تر بهره‌وری نیاز دارد تا رشد اقتصادی خود را باثبات کند و به هدف قرار گرفتن در بین کشورهای متوسط بالا از نظر درآمد در چند دهه آتی دست پیدا کند.
ویتنام موفق شده است حضور خود در اقتصاد بین‌الملل را با ورود به توافق تجارت آزاد با اتحادیه اقتصادی اوراسیا، اتحادیه اروپا، جامعه اقتصادی آسه‌آن، کره جنوبی و مهم‌تر از همه پیمان همکاری ترنس پاسیفیک (TPP) پررنگ کند. جامعه اقتصادی آسه‌آن که در 31 دسامبر سال 2015 شکل گرفته است فرصت‌های بیشتری برای کشورهای حاضر در این جامعه از جمله ویتنام فراهم می‌کند تا دخالت بیشتری در اقتصاد منطقه و بین‌الملل داشته باشند.
با توجه به تغییراتی که در تیم رهبری این کشور در دوازدهمین کنگره حزب کمونیست ویتنام شکل گرفت، و تغییرات احتمالی در انتخابات ماه می 2016، این کشور بیشتر از قبل آماده توسعه و تسریع رشد اقتصادی است.
بر اساس آمار، نتایج به دست آمده از برنامه اصلاحات سیاسی و اقتصادی ویتنام را می‌توان به این صورت اعلام کرد:
1- برنامه بهبود وضعیت زندگی میلیون‌ها خانوار فقیر شهری در بسیاری از شهرهای ویتنام به اجرا درآمد و طی آن 95 هزار وام خرد به خانوارهایی که متوسط درآمدشان در 40 درصد پایین قرار می‌گرفت، اعطا شد. برنامه بهبود وضعیت زندگی شهری حدود 5 /7 میلیون نفر را منتفع کرد.
2- برنامه بهداشت شهری که همچنان یکی از اولویت‌های ویتنام است بیش از 2 /1 میلیون نفر را به طور مستقیم منتفع کرده است و شرایط بهداشتی خانوارها و آسیب‌پذیری آنان را در برابر سیل کاهش داده است.
3- جنگل‌کاری و حفظ جنگل‌ها در ویتنام نفع بزرگی برای جوامع محلی از نظر اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی داشته است. از سال 2005 تا 2015 بیش از 43 هزار خانوار در شش استان مرکزی ویتنام وام‌های خرد دریافت کردند تا با حمایت فناوری بتوانند حدود 76 هزار و 500 هکتار از اراضی جنگلی را کشت و مراقبت کنند.
4- دسترسی به منابع مالی در مناطق روستایی به طور قابل توجهی بهبود یافته است. طی یک دهه گذشته تعداد زیادی از خانوارهای روستایی به اعتبارات بانکی برای مقاصد کشاورزی و کسب و کارهای خرد دسترسی پیدا کرده‌اند. پروژه‌های اول، دوم و سوم وام روستایی به تقویت نهاد مالی روستا کمک شایانی کرده است. دو برنامه اخیر این پروژه 535 هزار پروژه کوچک را مورد حمایت مالی قرار داده است. در این پروژه‌ها معادل 23 /1 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری شده که باعث ایجاد اشتغال در این مناطق شده است. بیش از نیمی از وام‌گیرندگان در این طرح زنان بوده‌اند.
5- در حال حاضر 95 درصد از جمعیت ویتنام به برق دسترسی دارند. در 10 سال گذشته، روزانه 9 هزار نفر برای اولین بار به شبکه برق اتصال پیدا کرده‌اند. ویتنام ظرفیت تولید برق خود را از سال 2005 تا 2010 دو برابر کرد و از 12 هزار مگاوات به 25 هزار مگاوات رساند. طی این مدت 7 /2 میلیون نفر از مردم ساکن در فقیرترین مناطق این کشور از نعمت برق بهره‌مند شده‌اند.
6- حدود 99 درصد از کودکان ویتنامی می‌توانند در مدارس ثبت‌نام کنند و نرخ حضور در مدرسه بین پسران و دختران به طرز قابل‌توجهی افزایش یافته و برابر شده است. حدود 94 درصد از کودکانی که در مناطق محروم زندگی می‌کنند در مدارس ثبت‌نام کرده‌اند و نرخ ثبت‌نام دختران (78 درصد) در دبیرستان‌ها نسبت به پسران (77 درصد) افزایش یافته است.
7- وضعیت بهداشت و دسترسی به خدمات درمانی بسیار بهبود یافته است. به عنوان نمونه در منطقه دلتای رود مکونگ که شامل 12 استان است 16 میلیون نفر از خدمات بهداشتی بهره‌مند شده‌اند. این برنامه در حالی اجرا شده است که 10 هزار نفر از مردم منطقه با گذراندن دوره‌های بهداشتی لازم در این طرح مشارکت می‌کنند. همچنین برنامه پیشگیری از بیماری ایدز موفق شده است نرخ این بیماری را در ویتنام به کمتر از 3 /0 درصد جمعیت برساند.
8- حق زمینداری زنان افزایش یافته است. بر اساس یکی دو طرح موفقیت‌آمیز که با حمایت بانک جهانی در ویتنام اجرا شد از اوایل دهه 2000 دولت با تصویب یک قانون اجازه داد که زنان نیز بتوانند با مشارکت همسران خود صاحب زمین بشوند. این برنامه موفق شده است تا پایان سال 2013، پنج میلیون سند زمین به نام زنان با مشارکت همسران‌شان ثبت کند.
منبع: گزارش بانک جهانی