تاریخ انتشار:
نگاهی به آنچه «پایش» در دو سال گذشته پشت سر گذاشته است
هزار راه نرفته
«۹۰ اقتصادی»؛ این تعریفی است که دست اندرکاران برنامه «پایش» دوست دارند درباره برنامه‌شان بشنوند و بگویند؛ حتی اگر آن را به صراحت به زبان نیاورند. «۹۰» برنامه‌ای است بسیار پربیننده، با سابقه پخشی نزدیک به ۱۶ سال و بسیار تاثیرگذار و موج‌ساز در فضای فوتبال کشور.
«90 اقتصادی»؛ این تعریفی است که دست اندرکاران برنامه «پایش» دوست دارند درباره برنامه‌شان بشنوند و بگویند؛ حتی اگر آن را به صراحت به زبان نیاورند. «90» برنامه‌ای است بسیار پربیننده، با سابقه پخشی نزدیک به 16 سال و بسیار تاثیرگذار و موج‌ساز در فضای فوتبال کشور.
«پایش» اما بر خلاف «90» هنوز بسیار جوان است و هفته گذشته، دوسالگی‌اش را جشن گرفته است. شاید به همین دلیل هم هست که برای تاثیرگذاری در فضای اقتصادی و مدیریتی کشور از بنیه کافی برخوردار نیست. البته در میان 92 برنامه‌ای که طی دو سال گذشته، ساعات پایانی یکشنبه‌شب‌های شبکه یک را پر کرده، برنامه‌هایی وجود داشته که باعث ایجاد جریان‌های تازه در فضای اقتصادی کشور شده باشد؛ اما تاثیرگذاری این برنامه‌ها هم بیش از آنکه ناشی از خلاقیت و برنامه‌ریزی تهیه‌کنندگان «پایش» باشد، حاصل حضور میهمانانی بوده است که با صحبت‌ها و استدلال‌هایشان در حوزه‌های مختلف، تصمیمات و رفتارهای اقتصادی مسوولان را مورد کنکاش قرار داده‌اند.
جنجال آمار اشتغال
شاید مهم‌ترین و تاثیرگذارترین برنامه «پایش»، برنامه‌ای بود که 25 فروردین سال گذشته با حضور دکتر مسعود نیلی برگزار شد و واکنش‌های بسیاری را برانگیخت. این اقتصاددان سرشناس در آن برنامه با استناد به آمارهای منتج از سرشماری‌ها (که توسط مرکز آمار ایران منتشر شده بود) و چند نمودار ساده، نشان داد که نه‌تنها ادعای ایجاد میلیون‌ها شغل در دوره ریاست‌جمهوری محمود احمدی‌نژاد درست نیست، بلکه شش سال نخست دوران ریاست او، بدترین سال‌ها از حیث میزان اشتغال‌زایی بوده و خالص تعداد شغل‌هایی که در سال‌های 1385 تا 1390 در کشور ایجاد شده، سالانه 14 هزار و 200 مورد بوده است.
غیرقابل انکار بودن آمارهایی که در آن برنامه ارائه شد و نزدیک بودن انتخابات ریاست‌جمهوری در آن مقطع، دولت وقت را از برنامه یادشده بسیار ناخرسند کرد. وزارت کار دولت دهم بیانیه‌ای علیه این برنامه منتشر کرد و صحت آمارهای مرکز آمار ایران را هم زیر سوال برد. «پایش» از رئیس مرکز آمار ایران برای حضور در برنامه بعدی خود دعوت کرد، اما عادل آذر در این برنامه حاضر نشد. کار تا آنجا پیش رفت که گروهی تحت عنوان «جمعی از فعالان فرهنگی دانشگاه صنعتی شریف» به وزیر وقت علوم نامه نوشتند و خواستار تعطیلی «دانشکده مدیریت و اقتصاد» این دانشگاه شدند؛ دانشکده‌ای که مسعود نیلی یکی از اصلی‌ترین پایه‌های تاسیس و قوام آن بود. نویسندگان آن نامه معتقد بودند «آخرین خروجی این جریان (جریانی که به ادعای این گروه بر دانشکده مدیریت و اقتصاد شریف اعمال نفوذ می‌کرد) در برنامه پایش هفته گذشته در صداوسیما به نمایش گذاشته شد که در آن آقای دکتر نیلی با ارائه‌ای کاملاً مفصل و به ظاهر علمی، بی‌سابقه ترین تخریب‌ها را علیه تمام دستاوردهای اقتصادی هشت‌ساله دولت انجام داد».
البته دولت وقت نخواست یا نتوانست دانشکده مدیریت و اقتصاد شریف را تعطیل کند؛ با این حال، تاثیرات آن برنامه «پایش» تا مدت‌ها بر فضای اقتصادی و سیاسی کشور باقی ماند و در تبلیغات انتخابات ریاست‌جمهوری یازدهم نیز به یکی از کانون‌های انتقاد از عملکرد دولت محمود احمدی‌نژاد و هم‌مسلکان سیاسی‌اش بدل شد.
ماجراهای داغ دلار
یکی دیگر از برنامه‌های پرسروصدای «پایش» در ماه‌های نخست کار آن برگزار شد. وقتی در شهریورماه 91 اسدالله عسگراولادی به عنوان یک صادرکننده نمونه در این برنامه حاضر شد، بحث او و مجری برنامه به سمت نابسامانی بازار ارز کشیده شد و عسگراولادی با توجه به آشفتگی عمیق آن روزهای بازار ارز، سیاست‌های اشتباه دولت وقت را عامل افزایش قیمت دلار معرفی کرد. او درباره کفایت و لیاقت تیم اقتصادی دولت دهم گفت: «متاسفانه هیچ کدام از این مسوولان اقتصادی نمی‌توانند حتی یک کانتینر پسته کالا صادر کنند.»
عسگراولادی سخنان طعنه‌آمیز بسیاری هم به زبان آورد و از جمله گفت: «نرخ ارز ما را دوبی تعیین می‌کند، علتش هم این است که وقتی بانک مرکزی ساعت هشت صبح نمی‌تواند تصمیم بگیرد چه کاری باید انجام دهد، آنها ساعت یازده که تازه از خواب بیدار شده‌اند تصمیم می‌گیرند که نرخ دلار چقدر باید باشد.»
این حرف‌ها و یکی دو برنامه دیگر «پایش» در آن مقطع چنان به مذاق رئیس‌جمهور وقت تلخ آمد که در نزدیک‌ترین نشست مطبوعاتی خود (11 مهرماه 91) از کلیت صداوسیما انتقاد کرد و گفت: «کدام قانون، صداوسیما را ناظر بر دولت کرده که بر اساس آن یک نفر از کارمندان صداوسیما به عنوان مجری در برنامه زنده می‌گوید آقای رئیس‌جمهور گوشی را بردار و جوابگو باش؟»
راه طولانی تا «90 اقتصادی»
روشن است که نفس برگزاری این گفت‌وگوها و نوع میهمانانی که به «پایش» دعوت می‌شوند، تا حدودی با جنس دیگر برنامه‌های اقتصادی تلویزیون متفاوت است و از این منظر می‌توان «پایش» را صاحب روشی تازه دانست. اما سایر قسمت‌های این برنامه نتوانسته است آن‌گونه که از یک برنامه جدی و تخصصی انتظار می‌رود، وظایف رسانه‌ای خود را اجرا کند.
«پایش» همواره دو دسته میهمان دارد؛ یکی صاحبنظران، سیاستگذاران یا مسوولان اقتصادی، و دیگری کارآفرینان نمونه. دسته دوم در هنگام حضور در این برنامه، معمولاً به خاطره‌گویی می‌پردازند و تلاش می‌کنند با یادآوری پستی و بلندی‌های پشت سر نهاده در راه توسعه کسب‌وکارشان، تجربیات خود را به کارآفرینان جوان منتقل کنند. این بخش اگرچه طرفداران زیادی دارد، اما اغلب خالی از چالش است. آنچنان که در ماه‌های نخست پخش برنامه، برخی ناظران بیرونی را به این برداشت رهنمون می‌کرد که صداوسیما برای معرفی و مصاحبه با این افراد، از آنها پول می‌گیرد و عملاً «رپرتاژ» تهیه می‌کند. این شائبه در چند نوبت از سوی دست اندرکاران پایش رد شد؛ از جمله در جشن دوسالگی پایش که طی آن «مرتضی حیدری» گفت: این برنامه از جنس برنامه‌های «سفارشی» یا «مشارکتی» صداوسیما نیست و تمام بودجه‌اش توسط شبکه اول تلویزیون تامین می‌شود.
در جشن دوسالگی پایش، شماری از فعالان رسانه‌ای هم در این برنامه حاضر شدند و ملاحظات‌شان را با مجریان و مخاطبان پایش مطرح کردند؛ یکی به نقش رسانه‌ها در «گردش آزاد اطلاعات» اشاره کرد و با اشاره به رویکردهایی که در گذشته منجر به حبس آمارهای اقتصادی شده بود، خواستار نقش‌آفرینی جدی‌تر تلویزیون در این زمینه شد. دیگری ضعف «مطالبه‌گری» و پیگیری نشدن موضوعات یک برنامه در برنامه‌های بعدی پایش را مورد انتقاد قرار داد و در ادامه گفت: «یکی از ضعف‌های برنامه پایش این است که مسوولان به جای پاسخگویی برای بیان دستاوردهای خود در برنامه حاضر می‌شوند که این اصلاً خوب نیست.»
نفر سوم از تضعیف شدن اعتماد مخاطبان به مجری اصلی برنامه ابراز نگرانی و خطاب به مرتضی حیدری تصریح کرد: «متاسفانه وقتی شما در مصاحبه با رئیس‌جمهور سابق یکسری سوالات از پیش تعیین‌شده را از آقای احمدی‌نژاد می‌پرسیدید و وی به این سوالات مشخص جواب می‌داد، به چهره خود آسیب وارد کردید؛ بهتر است سایر اجراهای شما به‌گونه‌ای باشد که اعتماد مخاطبان را جلب کند تا آنها به پیگیری برنامه پایش بیشتر علاقه‌مند شوند.»
فارغ از برنامه هفته گذشته پایش و جشن دوسالگی آن، یکی دیگر از انتقاداتی که به پایش وارد شده، این است که آنچه تحت عنوان «گزارش خبری-تحلیلی» در این برنامه ارائه می‌شود، از ویژگی‌های تحلیلی واقعی و اطلاعات تازه و قابل اعتنا خالی است و در عمل چیزی جز چند خبر خام یا گزارش قیمت برخی اقلام نیست. گاهی نیز طی این گزارش‌ها، مجریان برنامه سعی می‌کنند با چند گوشه و کنایه خود را به عنوان منتقد وضع موجود معرفی کنند و برای برنامه محبوبیت بخرند؛ روشی که بعید است در بلندمدت کارساز باشد.
در هر حال، پایش تا هفته گذشته که دو‌ساله شد، 92 برنامه را پشت سر گذاشته است، اما به نظر می‌رسد برای «90» شدن، راه درازی در پیش داشته باشد.
دیدگاه تان را بنویسید