ابرقدرت آسیایی

دو سال از روی کار آمدن نارندرا مودی نخست‌وزیر فعلی کشور هند می‌گذرد. او با شعار اصلاحات اقتصادی در هند روی کار آمد و از زمانی که کارش را به عنوان نخست‌وزیر آغاز کرده است، معرفی و اجرای طرح‌های اصلاحاتی را آغاز کرده است. در این دو سال اغلب شاخص‌های اقتصادی در هند رشد کرد و زمینه برای ورود سرمایه‌های خارجی در بخش‌های مختلف اقتصادی فراهم شد. دولت هند با پشتوانه رشد اقتصادی و کاهش نرخ تورم در شرایطی که دیگر کشورهای دنیا هنوز نتوانسته‌اند از رکود خارج شوند تلاش کرد سرمایه‌گذاران خارجی بیشتری را جذب کند و با کمک این سرمایه‌ها هم صنایع پیشرفته‌تری به وجود آورد و هم فرصت‌های شغلی بیشتری در کشور ایجاد کند. دولت هند در اجرای برنامه‌های اصلاحاتی در هند موفقیت زیادی داشت. این موفقیت تا آنجا بود که اقتصاددانان رشد اقتصادی هند را به دلیل اجرای این طرح‌های اصلاحاتی می‌دانند.

طرح‌های اصلاحاتی دولت مودی
طرح‌های پیشنهادی دولت، طرح‌هایی همه‌جانبه است و به اصلاح تمامی بخش‌ها تاکید دارد. طرح‌های اصلاحاتی مودی را می‌توان به اصلاحات انجام‌شده در بخش کشاورزی، ارتباطات، صنایع دفاعی، انرژی و معدن، مالی، صنعت، زیرساخت‌ها، دسترسی به بازار، خرده‌فروشی و در نهایت بخش خدمات تقسیم کرد. برخی از طرح‌ها تکمیل شده است و برخی از طرح‌ها در مرحله پیگیری و اجراست. این طرح اصلاحاتی بالغ بر 30 بخش مجزا دارد که هر یک اصلاحات در یک بخش را هدف قرار داده است. مهم‌ترین بخش‌های طرح اصلاحاتی مودی عبارتند از:
1- ایجاد نظام ملی مالیات بر روی کالاها و خدمات: طبق این طرح نظام مالیاتی در کشور هند یکپارچه خواهد شد و زمینه برای فرار مالیاتی کم می‌شود. یکپارچه‌سازی نظام مالیاتی کشور را به سمت اقتصادی همه‌جانبه و توسعه‌یافته هدایت می‌کند و می‌تواند سطح درآمد بخش دولتی را نیز افزایش دهد. اجرای این طرح هنوز تکمیل نشده است.
2- حذف قانون حداقل قیمت وضع‌شده توسط دولت بر روی کالاهای کشاورزی: دولت هند برای حمایت از تولیدات کشاورزی اقدام به خرید محصولات با یک قیمت پایه می‌کند. اگر این قانون در هند حذف شود فشار مالی بر روی دولت کم می‌شود زیرا از بار یارانه‌های پرداخت‌شده توسط دولت کاسته می‌شود. در این شرایط است که تولید مازاد بر تقاضای محصولات کشاورزی در کشور از بین می‌رود زیرا کشاورزان می‌دانند اگر بیش از نیاز بازار تولید کنند، خریداری برای محصول آنها وجود ندارد. این مکانیسم می‌تواند به اصلاح شرایط بازار کمک کند. اجرای این طرح هنوز تکمیل نشده است.
3- آزادسازی قیمت کود شیمیایی: آزادسازی قیمت کود شیمیایی هم سبب می‌شود تا سطح یارانه‌های دولتی پرداخت‌شده در این بخش کم شود و به دنبال آن سرمایه‌گذاری خصوصی در کشور رشد کند. از طرف دیگر زمانی که کشاورزان برای خرید کود شیمیایی هزینه واقعی را بپردازند از استفاده بیش از حد از کود اجتناب می‌کنند و مصرف هم به سطح بهینه می‌رسد. بهینه‌سازی مصرف کود مانع از تخریب خاک می‌شود. اجرای این طرح هنوز تکمیل نشده است.
4- عدم اجبار بانک‌ها برای وام دادن به بخش‌هایی که اولویت اقتصادی دارند: تاکنون دولت هند به بانک‌ها اعلام کرده بود که ۴۰ درصد از منابع مالی خود را به صورت وام در اختیار بخش‌های اولویت‌دار اقتصاد قرار دهد. این بخش‌ها عبارت بودند از بخش کشاورزی، کسب و کارهای کوچک، آموزش و مسکن. در نتیجه این طرح منابع مالی اندکی در اختیار بخش‌هایی قرار می‌گرفت که بیشترین رشد را داشتند یا بیشترین سهم را در افزایش نرخ رشد اقتصادی کشور به خود اختصاص داده بودند. در این بخش دولت هند موفقیت‌هایی به دست آورده است، و هنوز برای تکمیل آن تلاش می‌کند.
5- کاهش محدودیت روی سرمایه‌گذاری خارجی در بخش خرده‌فروشی در یک برند خاص: از سپتامبر سال ۲۰۱۲ میلادی دولت هند اعلام کرد سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی می‌تواند در بخش خرده‌فروشی محصولات یک برند خاص انجام شود. البته طبق این طرح شرکت‌های خارجی موظف هستند ۳۰ درصد از آنچه می‌فروشند را از تولیدکنندگان داخلی هند تامین کنند. این طرح در هند در حال اجراست ولی هنوز تکمیل نشده است.
6- کاهش محدودیت روی سرمایه‌گذاری خارجی در بخش خرده‌فروشی چندبرندی: این طرح هم از سپتامبر سال ۲۰۱۲ میلادی اجرا شد ولی قوانینی که در زمینه جذب سرمایه‌های خارجی وجود دارد از قبیل حداقل میزان سرمایه‌گذاری، قوانین پایه سرمایه‌گذاری و مکان سرمایه‌گذاری مانع از اجرای کامل این طرح شد.
7- حذف مالیات بر سود سرمایه‌گذاران خارجی: پیش از این دولت می‌توانست بر درآمدهای کسب‌شده از خارج از مرزهای هند هم مالیات بگیرد. اجرای این طرح باعث شده بود سرمایه‌گذاران خارجی با بی‌ثباتی در فرآیند فعالیت اقتصادی خود روبه‌رو شوند. حال دولت در‌صدد لغو این قانون است.
8- روند اعلام ورشکستگی برای شرکت‌ها سریع‌تر و ساده‌تر شود: تاکنون قوانین هند مانع از اعلام رسمی ورشکستگی شرکت‌هایی می‌شد که ادامه کارشان از نظر اقتصادی مقرون به صرفه نبود. طولانی بودن روند اعلام ورشکستگی مانع از این می‌شد که مالکان سرمایه و دارایی اقدام به آغاز یک فعالیت اقتصادی کنند زیرا در صورت مواجهه با مشکل به سختی می‌توانستند از بازار خارج شوند. این طرح در هند تکمیل شده است و هم‌اکنون شرکت‌های ورشکسته با طی یک فرآیند قانونی کوتاه‌مدت رسماً اعلام ورشکستگی می‌کنند.
9- تسهیل شرایط آغاز کار در هند: بانک جهانی اعلام کرده است فرآیند آغاز کار در کشور هند 9 /12 مرحله دارد در حالی که در کشورهای جنوب آسیا به طور متوسط این فرآیند 9 /7 مرحله دارد. هند در نظر دارد مراحل مورد نیاز برای آغاز به کار را کم کند ولی هنوز این فرآیند تکمیل نشده است.
10- حصول اطمینان از اینکه صاحبان صنایع ظرف کمتر از ۱۰ روز اجازه‌های لازم را دریافت می‌کنند: هم‌اکنون مدت زمان لازم برای آغاز یک فعالیت تجاری و اقتصادی در هند ۲۹ روز است که دو برابر متوسط تعداد روزهای مورد نیاز در میان کشورهای جنوب آسیاست.
11- آزادسازی قیمت منابع انرژی از قبیل سوخت دیزل، گاز طبیعی، کروسن و...
12- اجازه ورود سرمایه‌های خارجی در بخش ریلی
13- اجازه ورود سرمایه‌های خارجی در بخش زیر‌ساخت و ساخت و ساز
14- افزایش سقف مجاز سرمایه‌گذاری خارجی در شرکت‌های تولیدی و صنعتی هند.

آیا این طرح‌های اصلاحی باعث رشد هند شد
با وجود اینکه اجرای این طرح‌های اصلاحاتی در اقتصاد هند تاثیر مثبتی در رشد اقتصادی این کشور داشت ولی نمی‌توان تمام موفقیت‌های اقتصادی هند را به دلیل اجرای این طرح‌های اصلاحاتی دانست. در سال‌های اخیر سرمایه‌گذاری در بخش‌های زیر‌ساختی در هند رشد زیادی داشته است، این مساله سبب شد تا اقتصاد این کشور آسیایی زیرساخت‌های مناسبی برای توسعه داشته باشد. از طرف دیگر ورود سرمایه‌های خارجی به کشور هند در سال‌های اخیر با رشد بالغ بر ۳۰‌درصدی همراه بود که سبب شد فرصت‌های بیشتری برای توسعه در کشور ایجاد شود. بنابراین شرایط اقتصادی هند خوب است و با استفاده از این زیرساخت‌های مناسب و جمعیت جوان و جویای کار می‌تواند این رشد را ادامه دهد. البته دلیل اینکه در سال‌های گذشته هند با این سرعت رشد نمی‌کرد را می‌توان ضعف‌های سیاستگذاری، ضعف‌های بوروکراتیک و در نهایت مشکلات قانونی دانست که هم‌اکنون برطرف شده است.
فایننشال اکسپرس در این زمینه می‌نویسد: اقتصاد هند در سالی رشد کرد که نرخ رشد اقتصادی دنیا کمتر از چهار درصد بود و اغلب کشورهای دنیا در رکود به سر می‌بردند. در این شرایط هند می‌تواند محلی برای کسب بالاترین سود از سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف صنعتی و تولیدی باشد.
در صورتی که اقتصاد هند با نرخ هشت درصد رشد کند هر سال یک هزار میلیارد دلار به ارزش اقتصادی کشور اضافه می‌شود. با ادامه این روند ظرف چند سال آینده ارزش تولید ناخالص هند به بالغ بر پنج هزار میلیارد دلار می‌رسد که سه هزار میلیارد دلار از ارزش فعلی آن بیشتر است و این رشد در نتیجه اجرای برنامه‌های اصلاحی است. اجرای این طرح‌های اصلاحی ضمن اینکه باعث افزایش نرخ رشد اقتصادی کشور می‌شود می‌تواند هند را از یک کشور در حال توسعه به یک اقتصاد صنعتی و توسعه‌یافته تبدیل کند.
البته رشد پایین اقتصاد دنیا می‌تواند مانعی در مسیر رشد اقتصادی هند باشد زیرا فرصت‌های تجاری و اقتصادی کمتری در اختیار هند قرار می‌دهد. در این شرایط ممکن است رشد اقتصادی در کشور هند کاهش یابد. البته با سیاستگذاری‌های اخیر دولت در جذب سرمایه‌های خارجی و ارائه انگیزه‌های مالی به سرمایه‌گذاران این اتفاق دور از انتظار است.

افت قیمت نفت چه اندازه اثرگذار بود
بسیاری از منتقدان مودی افت قیمت نفت را عامل اصلی رشد اقتصادی هند می‌دانند. آنها بر این باورند که کاهش قیمت نفت در بازار جهانی سبب می‌شود هزینه‌های وارداتی کم شود و به دنبال آن اقتصاد فرصت بیشتری برای رشد داشته باشد. اما نخست‌وزیر این نظریه را کاملاً رد می‌کند. نخست‌وزیر هند در پاسخ به این گروه از منتقدان می‌گوید: افت قیمت نفت باعث شد تا هزینه‌های وارداتی ما و تمامی کشورهای واردکننده نفت کم شود. ولی تمامی این کشورها موفق نشدند رشد اقتصادی را تجربه کنند. تنها هند بود که رشدی بالغ بر هفت درصد را تجربه کرد و این رشد به دلیل اصلاحات زیر‌ساختی اقتصاد حاصل شد.
او ادامه داد: ظرف یک سال اخیر هزینه‌های مصرفی مردم و میزان جذب سرمایه‌ خارجی و داخلی رشد کرد و دلیل این مساله افزایش سطح اعتماد به اقتصاد هند است. این کشور هر ساله میلیاردها دلار سرمایه‌ خارجی را در توسعه زیرساخت‌های صنعت ریلی و زیرساخت‌های ساختمانی و جاده‌ای جذب می‌کند.
او ادامه داد: رشد اقتصادی سبب شده است تا مردم به آینده امیدوارتر شوند و به جای پس‌انداز بخش بالایی از درآمدشان اقدام به خرید کالاهای مصرفی بکنند.
رشد هزینه‌های مصرفی می‌تواند افزایش گردش پول در اقتصاد و افزایش نرخ رشد اقتصادی را به همراه داشته باشد. ما انتظار داریم این روند مثبت اقتصادی تا 20 سال آینده وجود داشته باشد و در آن زمان است که هند از یک اقتصاد در حال توسعه به یک اقتصاد صنعتی تبدیل می‌شود و سرانه تولید ناخالص داخلی هم رشد می‌کند.

پتانسیل بالای رشد در هند
کوین لایل اقتصاددان ارشد موسسه اس‌اند‌پی‌گلوبال معتقد است هند بالاترین پتانسیل رشد اقتصادی را در تمام دنیا دارد. کوین لایل در این مورد می‌گوید: این کشور می‌تواند تا سال ۲۰۲۰ میلادی همچنان به رشد بالغ بر هشت‌درصدی اقتصادش ادامه دهد. از طرف دیگر از آنجا که هند اقتصادی توسعه‌نیافته است و سرانه تولید ناخالص داخلی در این کشور بسیار پایین است، راه زیادی برای تبدیل شدن به یک اقتصاد توسعه‌یافته دارد. هند می‌تواند ظرف 20 سال آینده رشدی بیش از هفت درصد داشته باشد به خصوص که از نظر جمعیت‌شناسی هم شرایط خوبی برای رشد دارد. این کشور جمعیت جوان و تحصیل‌کرده دارد و این افراد می‌توانند نیروی کار فعال صنایع مختلف را ایجاد کنند و بستر رشد را در اقتصاد به وجود آورند.
بانک توسعه آسیا هم در گزارش اخیر خود از هند به عنوان موتور رشد اقتصادی آسیا یاد کرده است. در این گزارش از بخش خدمات به عنوان یکی از مهم‌ترین بخش‌های اقتصادی هند نام برده شده است. بعد از بخش خدمات می‌توان به تولید و صنعت به عنوان اصلی‌ترین عوامل سازنده رشد اقتصادی در این کشور اشاره کرد. افزایش هزینه‌های دولتی در بخش زیر‌ساختی و کاهش یارانه‌های دولتی موجب شد اقتصاد هند ظرفیت رشد اقتصادی بالاتری داشته باشد. بانک توسعه آسیا تاکید کرد هند کشوری است که به دلیل نیروی کار فراوان و زیرساخت‌های توسعه‌یافته می‌تواند بار بزرگی از اقتصاد دنیا را به دوش بکشد.
مرکز مطالعات اقتصادی لندن هم، از هند به عنوان «فرصت طلایی» اقتصاد دنیا نام برده است. در گزارش منتشر‌شده توسط این مرکز آمده است: هند تمامی زیرساخت‌های لازم برای رشد را دارد و نیروی کار جوان و تحصیل‌کرده هم یکی از این زیرساخت‌های ضروری و مهم است. برنامه‌های اصلاحاتی که اجرای آن در هند آغاز شده است می‌تواند کمک بزرگی در راه تبدیل شدن هند به یک کشور صنعتی باشد.

هند یک ابر‌اقتصاد می‌شود
مرکز مطالعات اقتصادی آسیا و خاورمیانه در مطالعه اخیر خود از هند به عنوان ابر‌اقتصاد آینده دنیا یاد کرده است. اما چرا هند می‌تواند یک ابر‌اقتصاد شود؟ اولین مساله طول جاده‌های هند و سرمایه‌گذاری زیاد مقامات هندی در این زمینه است. جاده‌ها قدرت یک اقتصاد هستند و باعث افزایش سطح رفاه و رشد اقتصادی می‌شوند. توسعه شبکه جاده‌ها می‌تواند افزایش نرخ رشد اقتصادی را برای کشور به همراه داشته باشد. این تجربه‌ای است که در سال‌های بعد از رکود بزرگ اقتصادی در آمریکا هم مشاهده شد. در فاصله سال‌های ۱۹۳۵ میلادی تا ۱۹۴۳ میلادی سرمایه‌گذاری در ساخت جاده در آمریکا بسیار زیاد بود و کیفیت جاده‌های این کشور نسبت به دیگر کشورهای دنیا بسیار بالاتر بود. در نتیجه این مساله فرصت تجارت و برقراری رابطه اقتصادی بین مردم در شهرها و ایالت‌های مختلف بیشتر بود. بسیاری از تحلیلگران اقتصادی توسعه شبکه جاده‌ها را عامل اصلی رشد اقتصادی و تبدیل شدن آمریکا به یک ابر‌اقتصاد در دنیا می‌دانند و با استناد به همین مطالعه تاریخی هند را ابر‌اقتصاد آینده دنیا می‌دانند.
دومین عامل رشد در هند شبکه توسعه‌یافته حمل و نقل ریلی است. شبکه ریلی هم می‌تواند در جابه‌جایی کالا در هند کمک بزرگی باشد و اقتصاد را به سمت رونق بیشتر هدایت کند.
سومین عامل سیستم برق‌رسانی پیشرفته در کشور هند است. از طرف دیگر هند قراردادهای گسترده‌ای برای خرید نفت و گاز طبیعی از کشورهای دیگر از قبیل ایران و امارات متحده عربی امضا کرده است که کماکان تامین انرژی نسل‌های آینده را تضمین می‌کند. اصلاح نظام یارانه‌ها در هند نیز عامل دیگری است که می‌تواند رشد اقتصادی این کشور پر‌جمعیت آسیایی را در سال‌های آینده تضمین کند.
اصلاح نظام بوروکراتیک، اصلاح سیاست‌های خارجی و اصلاح شرایط اقتصادی در این کشور هم می‌تواند از هند که یک کشور نسبتاً فقیر آسیایی است یک ابرقدرت اقتصادی بسازد. ولی در این گزارش یکی از مهم‌ترین عواملی که می‌تواند رشد را برای این کشور تضمین کند تسهیل شرایط کسب و کار و سرمایه‌گذاری در هند و افزایش شمار استارت‌آپ‌ها در این کشور است. مطالعات نشان می‌دهد در فاصله سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۵ میلادی شمار استارت‌آپ‌ها در این کشور ۴۰ درصد نسبت به چهار سال اول قرن بیست و یکم میلادی رشد کرده است. انتظار می‌رود تا سال ۲۰۲۵ میلادی اقتصاد این کشور آسیایی به یکی از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین اقتصادهای دنیا تبدیل شود و نقش بزرگی در رشد اقتصادی دنیا داشته باشد.