واکنش محسوس

هنوز یک هفته از آغاز به کار نیروهای موسوم به گشت نامحسوس در پایتخت سپری نشده بود که از جنوبی‌ترین منطقه ایران، از بندرعباس خبر رسید، سه نفر با لباس شخصی و مسلح به یک قبضه اسلحه کلاشینکف با استفاده از تابلوی ایست و البته در پوشش قلابی پلیس نامحسوس از خودروهای عبوری در گذرگاهی فرعی مدارک خودرو و هویتی طلب کرده‌اند. این گروه در آخرین اقدام خود در بامداد روز یکشنبه یک دستگاه خودرو تویوتای دوکابین را متوقف کرده و در حال بردن دو سرنشین آن بودند که در طول مسیر، درگیری به وجود می‌آید و در جریان این درگیری یکی از سارقان در تیراندازی توسط همدست خود کشته می‌شود، یکی از سارقان دستگیر شده و دیگری می‌گریزد... این حادثه طی روزهای اخیر رخ داده و نگرانی‌هایی در سطح جامعه مطرح کرده است. اکنون از ایده‌پردازان گشت نامحسوس باید پرسید که آیا تضمین می‌کنند سوءاستفاده‌ای از این عنوان صورت نگیرد؟ به موجب ابتکاری که پلیس تهران بزرگ به خرج داده، قرار است هفت هزار نیرو به طور نامحسوس و بدون لباس فرم پلیس با چهار جرم و هنجارشکنی از جمله مزاحمت نوامیس، کشف حجاب، آلودگی صوتی و رفتارهای پرخطر به صورت ویژه برخورد کنند. انتشار خبر آغاز به کار گشت نامحسوس در روزهای گذشته واکنش‌های بسیاری در میان مقامات دولتی، قضایی و فعالان اجتماعی در پی داشته است؛ چنان که رئیس‌جمهوری در دو روز متوالی به انتقاد از این طرح پرداخت؛ او نخستین بار، در پایان سفر به سمنان در جمع اصحاب رسانه با ظرافت به انتقاد تلویحی از این طرح پرداخت: «کرامت انسانی را خدا به انسان‌ها داده و این کرامت مقدم بر دین است. کرامت همه باید حفظ شود.» اما دکتر روحانی، یک روز بعد و در جلسه هیات دولت در واکنش به طرح پلیس نامحسوس صراحت بیشتری نشان داد: «چنین نیست که هر کس یا نهاد و ارگانی بخواهد با اقداماتی به دنبال کنترل مردم باشد. آزادی مردم به غیر از قانون با هیچ چیز دیگری محدود نمی‌شود و حتی دولت و قوه قضائیه هم نمی‌توانند مردم را محدود کنند و فقط قانون می‌تواند چارچوب‌هایی در این زمینه داشته باشد.» دکتر روحانی در ادامه گفته است: «آزادی مردم با آیین‌نامه و سلیقه افراد و برخی دستگاه‌ها نمی‌تواند محدود شود وحق نداریم در زندگی خصوصی و عمومی مردم دخالت کنیم، جز در زمینه اجرای قانون.» عبدالرضا رحمانی فضلی وزیر کشور نیز در جریان یک برنامه تلویزیونی از ارجاع این طرح به شورای امنیت خبر داد.
صادق آملی‌لاریجانی، رئیس دستگاه قضا نیز اگرچه آشکارا واکنشی به اجرای این طرح نشان نداده است اما در جلسه‌ای با حضور مسوولان عالی قضایی بدون آنکه اشاره‌ای به عنوان «گشت نامحسوس» کرده باشد، چنین گفته است: «نیروی انتظامی در اصل مقابله با هنجارشکنی‌ها مسیر درستی را انتخاب کرده است و همه باید در انجام وظایف قانونی به آن کمک کنند و اگر برخی طرح‌ها و برنامه‌ها دارای اشکالاتی است باید دلسوزان و متدینان جامعه تذکر دهند که اصلاح شود و البته اصل مقابله با هنجارشکنی‌ها نباید در سایه امور فرعی و عرضی قرار گیرد.» در عین حال، غلامحسین محسنی‌اژه‌ای، سخنگوی قوه قضائیه هم چنین دیدگاهی درباره گشت نامحسوس دارد: «چرا این عنوان مطرح شده، به نظرم خوش‌سلیقگی پلیس نیست. این چه عنوانی است به قضیه داده‌اند؟» او در بخش دیگری از سخنانش می‌گوید: «البته ممکن است سوءاستفاده شود و پلیس باید مراقب تخلفات باشد و قاعدتاً این کار را می‌کنند. ما نیز تذکر می‌دهیم مراقبت کنند تا کسی از این مجرا سوءاستفاده نکند.» آن‌گونه که از اظهارنظرها استنباط می‌شود، به نظر می‌رسد، پلیس در راه‌اندازی این طرح نه تنها نظر متخصصان علوم اجتماعی و حقوقدانان را جویا نشده است، بلکه دستگاه قضا به عنوان نهادی که نیروی انتظامی نقش ضابط آن را ایفا می‌کند نیز از پدید آمدن آنچه به عنوان «گشت نامحسوس» نامیده می‌شود چندان مطلع نیست. با وجود ابهاماتی که نسبت به راه‌اندازی گشت نامحسوس مطرح شده، مقامات پلیس نیز تاکنون درصدد رفع این ابهامات برنیامده‌اند؛ ابهاماتی نظیر اینکه آیا این هفت هزار نیرو برای مواجهه با مردم تحت آموزش قرار گرفته‌اند؟ ابهام دیگر اینکه آیا گشت ارشاد ناموفق عمل کرده است؟ اگر پلیس این تعداد نیرو در اختیار دارد چرا با جرائم مشهودی چون سرقت، قاچاق و خشونت که آسایش شهروندان را به مخاطره انداخته است، برخورد همه‌جانبه‌تر و قاطع‌تری نمی‌کند؟