وقفه اضطراری

«به رم رسیدیم، ساعت 21 و 30 دقیقه به وقت رم وارد فرودگاه شدیم. پس از تشریفات مرسوم، به سمت هتل محل اقامت حرکت کردیم. در طول پرواز، گفت‌وگو زیاد داشتیم. دکتر سیف (رئیس کل بانک مرکزی) محور اصلی این گفت‌وگوها بود و در طول پرواز به پرسش‌های زیادی پاسخ داد.» «مجموعه اتفاقاتی که در سفر رئیس‌جمهور روحانی به رم رخ داده، بسیار مهم و حائز اهمیت است. من هم مثل آدمی هستم که از بطن یک حادثه دارم برای شما گزارش می‌نویسم. یک حادثه بزرگ که قطعاً نفع آن برای کشور خواهد بود.» «آغاز نشست‌های پاریس. سفر ایتالیا تمام شد. از دقایقی دیگر باید با فرانسوی‌ها وارد مذاکره شویم. منتظر خبرهای خوب باشید.» اینها همه تنها بخش‌هایی از اخبار تلگرامی رئیس اتاق بازرگانی ایران از مهم‌ترین وقایع خارجی‌ای بود که کمتر رسانه‌ای امکان انتشار جزییات آن را داشت. محسن جلال‌پور با وجود حضور فعال در تعدادی از نشست‌ها و مذاکرات خارجی معمولاً از مهم‌ترین لحظات این دیدارها گزارش مکتوب یا تصویری تهیه و در کانال تلگرام خود منتشر می‌کرد.

او حتی در مهم‌ترین نشست‌های داخلی و مجامع تصمیم‌گیرنده نیز از اولین منابع خبری بود که تصمیم‌های مهم را منتشر می‌کرد: «سلام. در نشست امشب شورای پول و اعتبار، نرخ سود سپرده‌های یک‌ساله به 18 درصد، نرخ سود تسهیلات عقود مبادله‌ای به 20 درصد و عقود مشارکتی به 22 درصد کاهش یافت.» «در راستای برنامه‌ریزی برای افزایش ۱۰میلیارددلاری صادرات غیرنفتی، در نشستی که امشب در صندوق توسعه ملی با حضور آقایان صفدر حسینی، رضا ویسه، سیدحمید پورمحمدی، ولی‌الله افخمی‌راد، علی اشرف‌افخمی، علی صالح‌آبادی و من برگزار شد، دو تصمیم گرفتیم. اول: اختصاص دو هزار میلیارد تومان تسهیلات صادراتی با نرخ ۱۶ درصد و بازپرداخت یک‌ساله. دوم: اختصاص یک میلیارد دلار تسهیلات صادراتی با نرخ شش درصد به صادرکنندگان خدمات فنی مهندسی و همچنین اعتبار خرید به خریداران کالای ایرانی.» این هم خبری بود که تازه فردای آن روز در رسانه‌ها منتشر شد.

در همین حال در کنار ارتباط مستمر با بیش از پنج هزار مخاطب و انتشار اخبار لحظه‌ای از تصمیم‌های مهم اقتصادی در کانال تلگرام خود، او به اتفاق‌های غیراقتصادی مانند سانحه اخیر اتوبوس سربازان، ازجان‌گذشتگی یک آتش‌نشان که در حین ماموریت جان خود را از دست داد، فروش قابل توجه سریال شهرزاد و موارد مشابه دیگر نیز واکنش‌هایی را از خود بروز می‌داد. اما در هیاهوی این اخبار و واکنش‌های جلال‌پور به اتفاق‌های مهم بیش از یک هفته کانال او به‌روز نشد. شاید همین وقفه در انتشار اخبار خودش حاوی پیامی برای فعالان بخش خصوصی بود. مرد پرجنب‌وجوشی که آرام و قرار نداشت و از این جلسه به جلسه دیگر و از این دیدار به آن دیدار می‌رفت و حتی گزارش کار خود را لحظه‌ای منتشر می‌کرد ناگهان آرام شده است. آرام شدنش را هم جلال‌پور خودش تایید کرد و پس از دو هفته در کانال تلگرام خود از علت این آرامش سخن گفت.

وی در نامه کناره‌گیری خود از سمت ریاست اتاق ایران به بیماری‌ای اشاره کرد که دو‌هفته‌ای می‌شود وی را گرفتار کرده است. وی در این مورد در نامه خود نوشت: «بامداد چهارشنبه دو هفته قبل (30 تیر ماه) پس از بازگشت از سفر کردستان آنچه پزشکان پیش‌بینی می‌کردند پیش آمد. مرگ را به چشم دیدم. تجربه‌ای است خنک و تسلی بخش.» جلال‌پور در ادامه این استعفای خود نوشته است: «حال در بستر بیماری افتاده‌ام. رمقی نمانده. پزشکان صریحاً مرا از اشتغالات سنگین و تنش‌زا تا پایان عمر نهی می‌کنند. می‌دانم در بحبوحه کارزار سخت شما زنان و مردان کارآفرین ایرانی، برای نجات اقتصاد ملی نمی‌توان پذیرفت سخنگوی بخش خصوصی، ناقص و نیمه‌کاره در خدمت‌تان باشد. علیهذا امروز اقتضای خدمت به شما، استعفا از ریاست اتاق ایران است.» جلال‌پور در این نامه علت کناره‌گیری از ریاست اتاق ایران را منع شدن انجام کارهای پرتنش از سوی پزشکان عنوان و مطرح کرد: «قلب من سابقه بیماری داشت اما گمان داشتم اشتیاق روحی خدمت به ایران عزیز این عضو بیمار را نیز همراه خواهد کرد.» اما این استعفا چه پیام‌هایی در پی داشت؟

پیام‌های یک استعفا

نامه کناره‌گیری محسن جلال‌پور از ریاست اتاق ایران حاوی چند پیام بود. از مشکلات خاص اقتصاد ایران گرفته تا پرتنش و سخت بودن مسوولیت ریاست اتاق ایران. جلال‌پور در همان ابتدای نامه خود وقتی به روز برگزیده شدنش در اتاق بازرگانی ایران اشاره کرده مشکلات متعدد اقتصادی کشور را چنین لیست می‌کند: «آن زمان تحریم‌های چندلایه، انباشت عظیم بیکاران و رکود مزمن کشور را تهدید می‌کرد. نبرد سنگین با تورم در جریان بود. بنگاه‌ها از نفس افتاده و حال اقتصاد اصلاً خوب نبود.» از آن زمان تاکنون هرچند میزان تحریم‌ها در کشور نسبت به گذشته تغییر کرده و تورم نیز طبق اعلام مرکز آمار و بانک مرکزی تک‌رقمی شده اما همچنان اقتصاد ایران بر اساس سخنان فعالان بخش خصوصی در رکود به سر می‌برد و نرخ بیکاری کشور نیز طبق اعلام مرکز آمار ایران (در آخرین نرخ سالانه) 11 درصد و تعداد بیکاران کشور بیش از 7 /2 میلیون نفر است. اخبار متعدد از تعطیلی کارخانه‌های مختلف از ارج گرفته تا واحدهای دیگر در بخش‌های مختلف منتشر می‌شود و از نگاه مقاماتی چون وزیر اقتصاد، اقتصاد ایران روزهای سخت‌تری را در پیش دارد و باید خود را برای پذیرش بیش از هشت میلیون فارغ‌التحصیل دانشگاهی متقاضی شغل آماده کند. شاید با کنار هم قرار دادن چنین مواردی است که می‌توان پذیرفت اقتصاد ایران همچنان درگیر مسائل و مشکلاتی است که بخش خصوصی را می‌تواند تحت تاثیر قرار دهد. در نامه جلال‌پور هم اشاره شده که وی این چنین تحت تاثیر قرار گرفته است: «هنگامی که زانوزدن فعالان اقتصادی را ناظر بودم، آن‌گاه که در هرجا و هر سفر صدها جوان لایق ایرانی از من تقاضای شغل داشتند چگونه می‌توانستم رنج نبرم؟!» موضوع قابل توجه دیگر، به‌کارگیری این جمله جلال‌پور پس از اشاره به مشکلات اقتصادی است: «مسوولیت سنگینی پذیرفته بودم.» به نظر می‌رسد که بخش خصوصی از همان 24 خرداد‌ماه در کنار اذعان به مشکلات اقتصادی کشور، خود را مسوول بخشی از این مشکلات دانسته بود. مسوولیتی که باعث شده بود جلال‌پور در کنار عضویت در شوراهای عالی مختلف و تلاش برای برگزاری نشست‌های مختلف بخش خصوصی با مقامات مختلف دولتی، در سفرهای خارجی رئیس‌جمهور نیز کوشش کند که بخش خصوصی همراه آنها برای بهبود روابط خارجی کشور اما از جنس اقتصادی تلاش کند. شاید به واسطه همین‌ها هم بوده که رئیس اتاق ایران اکنون در نامه کناره‌گیری خود چنین اذعان کند: «پزشکان کار سنگین و پرتنش را اکیداً ممنوع کردند اما نمی‌توانستم کار را وانهم. به خود گفتم باز می‌کوشم اما اجازه نخواهم داد تنش کار مرا بیازارد. اما نشد.» با این حال به نظر می‌رسد حس مسوولیت‌پذیری این رئیس اتاق ایران به حدی بوده که وی نوشته است: «هر شب به خود نهیب می‌زدم که تو ضامن همه آنچه که می‌گذرد نیستی.» اما پس از این، جمله «رمقی نمانده» جلال‌پور شاید از ناامیدکننده‌ترین عبارات این نامه بوده است. وی در مصاحبه اخیر خود با هفته‌نامه تجارت‌فردا نیز از حسرت فرصت‌هایی سخن گفته و تاکید کرده بود که دیگر فرصت بهره‌مندی از اجرای برجام وجود ندارد. سخنی که شاید کمتر کسی انتظار بیان آن را از جلال‌پوری داشت که معمولاً به خوش‌بین بودن در میان مقامات بخش خصوصی معروف است.

واکنش‌های یک استعفا

انتظار خوش‌بینی از جلال‌پور را در واکنش‌های پس از انتشار استعفای او می‌شد مشاهده کرد. پس از انتشار نامه جلال‌پور در صفحه شخصی اینستاگرام و تلگرامش هم مخاطبان عامه و هم مخاطبان بخش خصوصی واکنش‌های قابل توجهی داشتند. عده‌ای از اینکه این مدیر پرجنب‌وجوش ناگهان دچار چنین وضعیتی شده ابراز تاسف کرده‌اند و عده‌ای دیگر نیز از او خواسته‌اند به کار خود ادامه دهد. «با سلام و آرزوی سلامتی برای شما و خانواده محترم. شما چهار سال کار و تلاش را در یک سال به ثمر رساندید که بسیار به ندرت چنین تلاشی در بدنه بخش خصوصی و دولت دیده شده است. امید است مسوولان کشور از مشاورت، نظرات و پیشنهادهای کارشناسی‌شده شما استفاده کنند.» «کورسوی امید ما جوانان رو خاموش نکنید.» اینها دو نمونه از پیام‌های مخاطبان صفحه جلال‌پور است. در کنار چنین پیام‌هایی مخاطبانی هم که خود را فعال بخش خصوصی معرفی کرده‌اند چنین واکنشی نشان داده‌اند: «جناب آقای جلال‌پور عرض سلام و ارادت دارم. خبر امروز صبح شوک بسیار بزرگی بود. سلامتی و بهبود شما آرزوی قلبی ماست اما در این برهه و در این زمان وانفسا، نبود شما خسران بسیار بزرگ برای اقتصاد کشور خواهد بود. در این ۱۲ سال که در خدمت شما بودم و از نزدیک شاهد تمام فعالیت‌های دلسوزانه شما بودم الان نبود شما را نمی‌توانم تصور کنم. با شناختی که از شما دارم از شما از صمیم قلب تقاضا دارم با تمام سختی‌های موجود راهتان را ادامه دهید تا خود شما شاهد شکوفایی نهال‌هایی باشید که از سالیان دور آنها را کاشته‌اید. شما راهی را برای شکوفایی اقتصاد کشور هموار کرده‌اید که بدون شما ادامه راه غیر‌ممکن خواهد بود. سلامتی شما از همه چیز واجب‌تر اما همان‌طور که خود شما همیشه می‌گفتید شما خودتان را وقف خدمت به سربلندی این مملکت کرده‌اید پس لطفاً زانو نزنید. از شما خواهش می‌کنم بلند شوید و با قدرت و صلابت راه سبزتان را ادامه دهید که خانواده‌های بی‌شماری چشم امیدشان پس از خدای متعال به شماست.»

اما در کنار این پیام‌ها، برخی هم از نبود مدیرانی با ویژگی مشابه جلال‌پور در اتاق ایران گلایه کرده و حتی بابت این موضوع جلال‌پور را هم چنین نقد کرده‌اند: «سلام و آرزوی شفای عاجل. قطعاً اگر مدیران توانمند و لایق‌تری انتخاب می‌کردید که مثل شما به فکر اقتصاد و مملکت باشند این‌گونه فشار کار تحمیل نمی‌شد. به امید سلامتی شما و تجدید نظر در مجموعه همکارانتان.» چنین نقدی از سوی برخی مخاطبان به نظر می‌رسد چندان غیرقابل پذیرش برای دیگر مقامات اتاق بازرگانی ایران هم نباشد. شاید برای همین هم بوده که هیات رئیسه اتاق بازرگانی ایران پذیرفته پس از بهبود حال جلال‌پور برای ادامه کار تصمیمات جدیدی را اعمال کند تا دامنه مسوولیت‌های رئیس اتاق ایران کمی متفاوت از گذشته شود. این خبر را پدرام سلطانی، نایب رئیس اتاق ایران داده و در اطلاعیه هیات رئیسه اتاق ایران نیز چنین آمده است: «هیات‌رئیسه اتاق ایران ضمن قدردانی از تلاش‌های ریاست محترم، استعفای ایشان را به رسم امانت تا بهبودی و سلامت کامل محفوظ نگه خواهد داشت و در این مدت عهده‌دار وظایف اتاق خواهند بود. ان‌شاءالله با حضور مجدد جناب آقای جلال‌پور در هیات نمایندگان و تشریک مساعی با ایشان تصمیم نهایی اتخاذ می‌گردد. امید است اتاق ایران همچنان از وجود ایشان بهره‌مند گردد.»

اتاق پس از استعفای جلال‌پور

پس از اعلام کناره‌گیری محسن جلال‌پور از ریاست اتاق ایران ممکن است دو اتفاق رخ دهد. آن‌طور که تاکنون مقامات اتاق بازرگانی ایران اعلام کرده‌اند در صورت ادامه همکاری جلال‌پور تغییراتی در برخی امور رخ خواهد داد که بار مسوولیت‌های رئیس اتاق ایران کاهش یابد. اما این وعده با توجه به برخی قوانین چندان امکان‌پذیر به نظر نمی‌رسد. بر اساس تعدادی از قوانین تنها رئیس اتاق ایران است که عضو مجامع تصمیم‌گیرنده است و به همین دلیل به نظر می‌رسد هیات رئیسه اتاق ایران به دنبال این باشد که برخی مسوولیت‌های رئیس اتاق ایران در امور این نهاد را بتواند به افراد دیگر بسپارد. اما باید دید با توجه به نقدهایی که از سوی برخی نسبت به برخی مدیران سطوح پایین‌تر اتاق بازرگانی مطرح می‌شود هیات رئیسه این ریسک را می‌پذیرد که اموری را به آنها بسپارد؟ تا پیش از این جلال‌پور در بخش‌هایی از جمله اطلاع‌رسانی امور اتاق و مدیریت جلسات نشست هیات نمایندگان به نظر می‌رسید که از دیگر مدیران اتاق در این بخش‌ها تلاش بیشتری می‌کند اما آیا در ادامه وی می‌تواند چنین اموری را به مدیران اتاقی واگذار کند؟ اما سناریوی دیگر پذیرش استعفای محسن جلال‌پور است. اگر این اتفاق بیفتد باید دید یادگاری‌های رئیس اتاق ایران در این نهاد چه سرنوشتی خواهند داشت؟ حضور فعال رئیس اتاق ایران در مجامع تصمیم‌گیرنده از جمله شورای پول و اعتبار، مشارکت قابل توجه رئیس اتاق ایران در همراهی با مقامات ارشد دولتی برای سفرهای خارجی و همراه کردن تیم بخش خصوصی در کنار هیات‌ها و اطلاع‌رسانی از آخرین تصمیمات مهم‌ترین نهاد بخش خصوصی تنها بخش‌های کوچکی از یادگاری‌های دوران ریاست جلال‌پور بر اتاق ایران است که معلوم نیست با رفتن او و آمدن رئیس جدید چگونه سرنوشتی خواهند داشت؟