بازآفرینی شهری به نام ایران

با توجه به آسیب‌شناسی صورت‌گرفته در مدت اخیر برای شهرهای کشور، وضعیت کنونی شهرها نشان می‌دهد شهرهای ایران از مشکلات پیچیده‌ای رنج می‌برند، فقر شهری از یک طرف، تاب‌آوری پایین شهرها و اثرات کوچک‌ترین ناملایمات بر شهرها همگی از جمله مشکلات شهرهای ایران است. اینکه کوچک‌ترین ناملایمات باعث ایجاد بحران در شهرها می‌شود ناراحت‌کننده است. گاه دیده می‌شود یک بارندگی کوچک، یک توفان و زلزله باعث ایجاد بحران و حوادث گوناگونی در شهرها می‌شود که این امر نشان از پایین بودن تاب و توان شهرها در مواجهه با مسائل و مشکلاتی است که ممکن است برای هر شهری اتفاق افتد.

جدا از این مسائل شهری اعم از فقر شهری، بحران هویت شهری و غیره، طرح‌هایی که باید راه حلی برای خروج از این بحران باشد آن اندازه چارچوب کمی دارند و آن اندازه کالبد‌محور هستند که راهی برای برون‌رفت از این مسائل ارائه نمی‌کنند. از این رو با تفکر وزیر راه و شهرسازی مبنی بر دستور کار شهر جدیدی در وزارت راه و شهرسازی،‌ تحت عنوان طرح‌های باز‌آفرینی شهری تعریف شده است که تاکید آن باز‌آفرینی مفهوم ایرانشهری است. در حال حاضر 14 شهر در کشور اعم از شهرهای بزرگ و کوچک برای طرح آزمایشی در نظر گرفته شده‌اند. به این معنی که کیفیتی که برای محیط زیست شهروندان انتظار می‌رود، در چارچوب این طرح از سوی وزیر راه و شهر‌سازی ابلاغ شده است که این شهرها به صورت متنوع از شهرهای کوچک همچون ساوه و شهرهای بزرگ همانند تبریز هستند.

همچنین قرار است در راستای این طرح آزمایشی، شهرهای پایلوت در چارچوب این دستو‌رالعمل جدید به مرحله اجرا در‌آیند تا بتوان در آینده جایگزین طرح‌های تفصیلی و جامع شوند. این نخستین حرکتی است که در راستای اندیشه ایرانشهر برای شهرهای کشور اجرایی می‌شود. این 14 محدوده محدوده‌هایی هستند که اکثراً در بافت‌های قدیمی هستند و به مراتب از سایر شهرها دارای مشکلات حادتری هستند، به این معنی که سکونتگاه‌های غیر‌رسمی، بافت‌های میانی و روستایی و غیره متمرکز در این مناطق شدیدتر است، از این‌رو در اولویت برنامه‌های عملیاتی قرار گرفته است. به همین دلیل قرار است تا پایان دولت یازدهم برنامه‌های عملیاتی در این زمینه به تصویب رسد و بتوان چارچوب طرح‌های بازآفرینی را از طریق پایلوت جمع‌آوری کرد و از سوی مراجع ذی‌ربط به تصویب رساند، تا به عنوان طرح جایگزین اعلام شود.

همزمان با این، جریان موازی برای اندیشه‌پردازی مفهوم شهر نیز راه‌اندازی خواهد شد که در حال حاضر دبیرخانه‌ای در این طرح تاسیس شده است. همچنین سلسله‌نشست‌ها و سیاست‌های کمیته‌گذاری برای آن تعریف شده است که خود آقای وزیر در راس امور، این اندیشه‌پردازی را دنبال می‌کنند و اگر بتوان بر این اساس از مفهوم شهری بازخوانی یا بازتعریفی برای کیفیت شهری داشت، شهرها مسیر پیشرفت را پیش می‌گیرند.

کیفیت زندگی از مقولاتی است که در سال‌های اخیر مورد کم‌توجهی قرار گرفته است. به‌طور مثال تامین 800 هزار خانه یا سرانه مسکن همه کمیت‌هایی است که وقتی در حوزه کیفیت به آن بی‌توجهی شود، حتی منجر به مسائل و مشکلاتی در این زمینه می‌شود. حتی مسکن مهر نیز به این مسائل و مشکلات بی‌توجه بوده است و به توسعه بی‌رویه افقی شهرها دامن زده است و در برخی نقاط به تجمیع و تمرکز گروه‌های خاص در یک نقطه که منجر به بروز تنش‌ها شده، دامن زده است. اما انتظاری که ما از این طرح‌ها داریم این است که در عرصه‌های مختلف شهری و مسکن مورد توجه قرار گیرد که در شرایط فعلی وزارت مسکن،‌ راه‌حل آن را ایرانشهر می‌داند، راه‌حلی که می‌تواند سیاستی برای رسیدن به چارچوب جدید باشد.