تاریخ انتشار:
دبیر انجمن فولاد ایران از پیامدهای تعدد استانداردهای فولادی می‌گوید
مصائب فولاد نامرغوب
دبیر انجمن فولاد ایران عنوان می‌کند آگاهی بیشتر مصرف‌کنندگان از حقوق خود، ایجاد رقابت بین تولیدکنندگان برای کیفی‌تر کردن محصولات و ایجاد موانع برای تولید محصولات داخلی غیرکیفی و واردات محصولات غیرکیفی سه هدف اصلی برای دستیابی به جایگاه مناسب فولاد در دنیا هستند.
وجود محصولات فولادی نامرغوب در بازار ایران چه مشکلاتی ایجاد می‌کند؟ چرا استانداردهای فولاد در ایران زیاد و پراکنده است؟ رسول خلیفه‌سلطانی، دبیر انجمن فولاد ایران معتقد است: «اولین مشکلی که با حضور محصولات نامرغوب در بازار ایجاد می‌شود این است که کیفیت گم می‌شود و سره از ناسره تشخیص داده نخواهد شد و در این شرایط مصرف‌کننده به سختی نیاز خود را از کف بازار تامین خواهد کرد. از طرفی در ایران بعضی مناطق در بالاترین درجه خطرپذیری زلزله هستند و معلوم نیست فولادی که امروز غیراستاندارد تولید شود کی و کجا بر سر مردم بی‌گناه باید تخریب شود.» خلیفه‌سلطانی می‌گوید: «استاندارد کشور روسیه که در کنار استاندارد ملی برای مقاطع طویل مثل میلگرد مورد استفاده قرار می‌گیرد، عمدتاً به دلیل آن است که در سال‌های گذشته عمده واردات ما از این کشورها بوده است بنابراین چاره‌ای جز رعایت این استانداردها نیست چون زبان و گویش مشترکی را در امر واردات و صادرات ایجاد می‌کند و منافع آن از زیان‌های آن بسیار بیشتر است.» اما با توجه به اینکه عمده محصولات فولادی وارد‌شده به کشور ما ورق است در نتیجه نمی‌توان برای نمونه‌گیری به عمق آن دست یافت
و از این رو کار نمونه‌گیری در گمرکات با مشکل جدی مواجه است. دبیر انجمن فولاد ایران عنوان می‌کند برای حل این مشکل باید به جای نمونه‌گیری در گمرکات صلاحیت شرکت‌هایی را که به ایران فولاد صادر می‌کنند تایید کنند. خلیفه‌سلطانی آگاهی بیشتر مصرف‌کنندگان از حقوق خود، ایجاد رقابت بین تولیدکنندگان برای کیفی‌تر کردن محصولات و ایجاد موانع برای تولید محصولات داخلی غیرکیفی و واردات محصولات غیرکیفی را سه هدف اصلی برای دستیابی به جایگاه مناسب فولاد در دنیا می‌داند.
چند سالی است که از ورود محصولات فولادی نامرغوب به بازار کشورمان صحبت می‌شود و بدیهی است که واردات این محصولات به صنعت فولاد کشورمان لطمه می‌زند. از نظر شما وجود محصولات فولادی نامرغوب در بازار ایران چه مشکلاتی ایجاد می‌کند؟
در زمینه فولادهای نامرغوب باید گفت اولین مشکل آن است که با حضور این محصولات در بازار کیفیت گم می‌شود و سره از ناسره تشخیص داده نخواهد شد. در این شرایط مصرف‌کننده به سختی نیاز خود را از کف بازار تامین خواهد کرد. حتماً به این موضوع واقفید که فولادهای ساختمانی اعم از میلگرد، تیرآهن و ورق در زمره استاندارد اجباری هستند و به دلیل صیانت از جان مردم، همه آحاد و ارکان جامعه ایرانی باید نسبت به آن احساس مسوولیت جدی داشته باشند. در ایران بعضی مناطق در بالاترین درجه خطرپذیری زلزله هستند و معلوم نیست فولادی که امروز غیراستاندارد تولید شود کی و کجا بر سر مردم بی‌گناه باید تخریب شود. بنابراین می‌توان گفت در کنار سایر مشکلات، یکی از بزرگ‌ترین مشکلاتی که این محصولات فولادی نامرغوب به وجود می‌آورند بازی کردن با جان مردم است.
همه ما می‌دانیم که رعایت استاندارد و کیفیت محصولات فولادی نقش و اهمیت زیادی دارد، اما با این حال این روزها علاوه بر وجود محصولات فولادی نامرغوب، شاهد تعدد استانداردهای محصولات فولادی نیز هستیم. چرا استانداردهای فولاد در ایران زیاد و پراکنده است؟ تعدد استانداردهای محصولات فولادی چه مشکلاتی ایجاد می‌کند؟
اگر منظورتان استاندارد کشورهای روسیه است که در کنار استاندارد ملی برای مقاطع طویل مثل میلگرد مورد استفاده قرار می‌گیرد، عمدتاً به دلیل آن است که در سال‌های گذشته عمده واردات ما از این کشورها بوده است بنابراین چاره‌ای جز رعایت این استانداردها نیست چون زبان و گویش مشترکی را در امر واردات و صادرات ایجاد می‌کند و منافع آن از زیان‌های آن بسیار بیشتر است.
با این اوصاف آیا بر محصولات وارداتی نظارت صحیحی می‌شود؟ چگونه می‌توان نظارت بر محصولات وارداتی فولاد را افزایش داد؟
در حال حاضر عمده فولادهایی که به کشور وارد می‌شود ورق است که عمدتاً هم به صورت کلاف وارد می‌شود و به دلیل آنکه برای نمونه‌گیری نمی‌توان به عمق آن دست یافت عملاً کار نمونه‌گیری در گمرکات با مشکل جدی مواجه است. با توجه به این مشکل باید به جای نمونه‌گیری در گمرکات صلاحیت شرکت‌هایی را که به ایران فولاد صادر می‌کنند تایید کنند.
در مورد مباحثزیست‌محیطی می‌توان به این موضوع اشاره کرد که هر نوع تولید صنعتی که نیازمند آب و انرژی باشد در ذات خود دوست محیط زیست نیست و عملاً محیط زیست دارد برای آن هزینه می‌دهد بنابراین بهای این امر آن است که حداقل محصول آن صنعت دوست محیط زیست باشد.
تجربه نشان داده که تولید داخلی فولاد از نظر کمی و کیفی مناسب‌تر از نمونه‌های نامرغوب وارداتی است. شما کیفیت تولید فولاد ایران را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ کیفیت تولید داخل چگونه ارزیابی می‌شود؟
کیفیت تولید فولاد ایران در اقلام ورق بسیار خوب ارزیابی می‌شود به طوری که مثلاً در سال گذشته حدود ۶۰ درصد صادرات ورق ما به کشورهای اروپایی بوده است و عمق نفوذ صادرات ورق ما حتی تا کشورهای دوردست‌تر از اروپا هم هست.
اما در مورد تولید میلگرد به دلیل آنکه کارخانجات بسیار مدرنی در سال‌های اخیر در نقاط مختلف کشور به تولید رسیده‌اند شرایط کیفی تولید نیز بسیار رضایتمند است. لیکن به دلیل آنکه متاسفانه در سال‌های اخیر با عرضه شمش غیرکیفی در بازار مواجه شده‌ایم بخشی از میلگردی که به بازار عرضه می‌شود شرایط لازم استاندارد را دارا نیستند. در اینجا لازم است به ضرورت نهایی شدن تدوین استاندارد اشاره کنم که باید به عنوان یک مطالبه اجتماعی جدی مورد پیگیری قرار گیرد. متاسفانه بیش از دو سال است که گروهی مشغول تدوین استاندارد شمش فولادی هستند ولی هنوز خبری از آثار آن نیست.
ورق صادراتی ما که محصول شرکت فولاد مبارکه است با توجه به اینکه از آهن اسفنجی تولید می‌شود و به عبارتی قراضه کمترین سهم را در تولید آن دارد از ناخالصی‌های فلزی، پاک و در امان است و بسیار کیفیت خوبی دارد و از کشش‌پذیری و ضخامت‌های پایین برخوردار است که این موضوع تقاضای صادراتی خوبی را برای آن فراهم ساخته است. همچنان که می‌دانید ورق‌های گالوانیزه تولیدی مبارکه با استانداردهای بهداشتی و زیست‌محیطی لازم تولید می‌شود که برای صادرات بسیار حائز اهمیت است. شمش و اسلب صادراتی ما هم که در کارخانجات فولاد خوزستان، ذوب آهن اصفهان، کاوه جنوب، پاسارگاد و سایر شرکت‌ها تولید می‌شود نیز از کیفیت بسیار مرغوبی برخوردارند و به شدت به لحاظ کیفی با اقبال کارخانجات نوردی در کشورهای مجاور و حتی دوردست مواجه هستند. البته اسلب صادراتی فولاد خوزستان و فولاد هرمزگان قدرت نفوذ بسیار خوبی تا کشورهای آسیای جنوب شرقی و... را پیدا کرده است.
آیا رویه‌های موجود برای کنترل کیفیت محصولات، حقوق مصرف‌کننده و تولیدکننده را تامین می‌کند؟
خوشبختانه رویه‌های خوبی برای تامین ایمنی و سلامت در حوزه تولید فولاد در فضای استاندارد کشور موجود است لیکن رویه‌های اجباری کافی نیستند و بالا بردن سطح آگاهی و انتظارات مردم در این حوزه از نیازهای آنهاست.
در مورد موارد بهداشتی باید توجه داشت فولاد در حال حاضر دارای مصارف بی‌شمار در بسته‌بندی‌های خوراکی و بهداشتی است. تجهیزات کارخانه‌ای صنایع غذایی، داروسازی و… همه محصولات فولادی هستند و باید از استانداردهای به شدت سختگیرانه‌ای برخوردار باشند.
هرچند تا مردم به حقوق و لوازم زیست سالم و ایمن خود آگاه نباشند به اهداف غایی و نهایی توسعه استاندارد دست نخواهیم یافت و مقررات به مرور سرسری گرفته خواهد شد و از محتوا خالی خواهد شد. نکته دیگر نظارت بر فولادهای وارداتی است که باید به جای کنترل محصولات فولادی در گمرکات، تولیدکنندگان آن محصولات مورد تاییدهای دوره‌ای قرار گیرند تا اساساً اجناس متفرقه امکان ورود به کشور را نیابند. تاییدهای دوره‌ای یعنی بازرسی‌های دوره‌ای از آن شرکت‌ها و آگاهی یافتن از صحت و کیفیت تولید آنها در محل تولید. این همان کاری است که آنها هم برای خرید از شرکت‌های ما انجام می‌دهند.
اخیراً در انجمن فولاد در تدارک راه‌اندازی نظام مدیریت کیفیت، برای دستیابی به اهداف فوق هستیم. در این نظام مدیریت به دنبال سه هدف عمده هستیم:
۱-آگاهی بیشتر مصرف‌کنندگان از حقوق خود
۲-ایجاد رقابت بین تولیدکنندگان برای کیفی‌تر کردن محصولات خود
۳-ایجاد موانع برای تولید محصولات داخلی غیرکیفی و واردات محصولات غیرکیفی.
محصولات نامرغوب فولادی چه آثار ایمنی، زیست‌محیطی و بهداشتی دارد؟
با توجه به اینکه ایران بر روی کمربند زلزله قرار دارد محصولات فولادی ساختمانی ما تابع مقررات استاندارد اجباری است. شرایطی که ما داریم به هیچ وجه تولید فولاد نامرغوب را برنمی‌تابد. محصولاتی که در این گروه به حساب می‌آیند شامل میلگرد، تیرآهن و ورق گرم هستند. به این امر نیز باید توجه کنیم که حجم تولید ما به شدت رو به افزایش است و در آینده بخش زیادی از فولاد ساختمانی‌مان را باید به کشورهای مجاور خود صادر کنیم این در حالی است که اگر نتوانیم بر مرغوبیت فولاد ایران قسم بخوریم نخواهیم توانست این بازارهای صادراتی را تصاحب کنیم. در مورد مباحث زیست‌محیطی می‌توان به این موضوع اشاره کرد که هر نوع تولید صنعتی که نیازمند آب و انرژی باشد در ذات خود دوست محیط زیست نیست و عملاً محیط زیست دارد برای آن هزینه می‌دهد بنابراین بهای این امر آن است که حداقل محصول آن صنعت دوست محیط زیست باشد. ورق‌های گالوانیزه‌ای که به جای پوشش کروم ۳ از پوشش کروم۶ استفاده می‌کنند دارند به محیط زیست آسیب می‌رسانند. در مورد موارد بهداشتی باید توجه داشت فولاد در حال حاضر دارای مصارف بی‌شمار در بسته‌بندی‌های خوراکی و بهداشتی است. تجهیزات کارخانه‌ای
صنایع غذایی، داروسازی و... همه محصولات فولادی هستند و باید از استانداردهای به شدت سختگیرانه‌ای برخوردار باشند.
با وجود تمامی این مشکلات وضعیت کنونی بازار فولاد را به چه صورت می‌توان عنوان کرد؟
اکنون با توجه به اینکه تولید محصولات فولادی در کشور ما رو به افزایش است و به تمامی نیازهای داخل ما نیز پاسخ می‌دهد، در نتیجه سبب آن شده که قیمت‌های ما رقابتی شود. برای مثال اکنون در بازارهای محلی ما قیمت میلگرد حتی از بازارهای محلی چین هم پایین‌تر است.
کیفیت تولید فولاد ایران در اقلام ورق بسیار خوب ارزیابی می‌شود به طوری که مثلاً در سال گذشته حدود ۶۰ درصد صادرات ورق ما به کشورهای اروپایی بوده است و عمق نفوذ صادرات ورق ما حتی تا کشورهای دوردست‌تر از اروپا هم هست.
یعنی اکنون این امکان وجود دارد که کیفیت فولاد را ارتقا دهیم و با توجه به اینکه کیفیت را ارتقا می‌دهیم، امکان صادرات نیز پیدا خواهیم کرد و می‌توانیم نتیجه خوبی را در بازارهای جهانی مشاهده کنیم. بحث کیفیت هم عملاً لازمه این کار است. یعنی هر چه بتوانیم محصولات فولاد را کیفی‌تر کنیم، در نتیجه حضور ما نیز در بازار جهانی بیشتر و پررنگ‌تر می‌شود و در نتیجه فولاد ما می‌تواند مزیت رقابتی پیدا کند.
خوشبختانه با توجه به اینکه ما گاز را هم به عنوان انرژی در اختیار داریم، عملاً توانسته‌ایم نفت و گاز را که صنعت پتروشیمی هم در کنار آن تولید شده است، توسعه دهیم. همانند پتروشیمی که حضور خوبی را برای ما در بازار جهانی ایجاد کرده است، در نتیجه صنعت فولاد هم می‌تواند صنعتی باشد که به وسیله آن حضور خوبی در بازار جهانی پیدا کنیم. از طرفی با توجه به اینکه تولیدات ما نیز رو به افزایش است، با فرض اینکه اکنون 18 میلیون تن تولید می‌کنیم اگر طی سه‌چهار سال آینده 17 میلیون تن به تولیداتمان اضافه کنیم، بنابراین می‌توان این برآورد را کرد که طی چند سال آینده تولید ما به حدود 35 میلیون تن برسد. از این میزان تولید حداکثر سه‌چهار میلیون تن از آن را می‌توانیم در داخل کشور مصرف کنیم و باید مابقی آن را صادر کنیم. از آنجا که صادرات امسال ما به حدود 8 /5 میلیون تن خواهد رسید، بنابراین میزان این صادرات باید طی سه سال آینده حدود سه برابر شود و برای مثال به رقمی بین 15 تا 17 میلیون تن برسد. البته این موضوعی است که در کوتاه‌مدت اتفاق نمی‌افتد و در دوره‌ای چندساله باید بر روی آن کار کنیم تا بتوانیم اعتبار مطلوبی در جهان پیدا کنیم و
همیشه باید این نکته را مورد توجه قرار دهیم که لازمه این حضور تولیدات کیفی‌تر است.
با توجه به مواردی که اشاره کردید، در حال حاضر وضعیت واردات و صادرات محصولات فولادی در کشور ما به چه صورت است؟
در سال‌های گذشته ایران دومین یا سومین کشور واردکننده خالص فولاد در دنیا بود و در واقع 11 میلیون تن در سال به صورت خالص محصولات فولادی را وارد کشورمان می‌کردیم. یعنی واردات ما منهای صادراتمان که واردات خالص را تشکیل می‌دهد به رقم 11 میلیون تن در سال می‌رسید. اما اکنون به جایی رسیده‌ایم که از سال گذشته صادرات ما نسبت به وارداتمان افزایش پیدا کرده است و این افزایش در سال 1395 به حدود دو میلیون تن رسیده است. امسال حدود شش میلیون تن صادرات و زیر چهار میلیون تن واردات داشته‌ایم که عملاً دو میلیون تن صادراتمان بیشتر از وارداتمان بوده است. این موضوع نشان‌دهنده رشد بسیار خوبی است، زیرا کشوری که تا حدود 10 سال پیش دومین کشور واردکننده خالص فولاد بود، اکنون صادرات بیشتری نسبت به وارداتش دارد.
با توجه به صادرات 2 /4 میلیون تن فولاد در سال گذشته، شاهد رشد قابل توجه صادرات در کشورمان بوده‌ایم. صادرات ما به کشورهای مختلفی اعم از کشورهای دور و نزدیک انجام می‌شود، حتی به برخی از کشورهای اروپایی نیز صادرات محصولات فولادی را انجام می‌دهیم. برای مثال صادرات شمش به کشورهای مجاور و نزدیک تا عمق نفوذ حداکثر هزار کیلومتری انجام می‌شود. اما عمق نفوذ صادرات ورق بیشتر است و به کشورهایی تا عمق نفوذ سه هزار‌کیلومتری هم صادرات ورق را داریم.
همان‌گونه که عنوان کردید به تازگی رشد قابل توجهی در صادرات محصولات فولادی داشته‌ایم، آیا اکنون کشور ما از مزیت رقابتی در میان سایر کشورها نیز برخوردار است؟
حدود 42 کشور تولیدکننده فولاد در جهان از مزیت نسبی برخوردارند و ایران در این صنعت در زمره ۱۱ کشوری است که به تصدیق انجمن بین‌المللی فولاد مزیت مسلم و مزیت رقابتی دارد. آفریقای جنوبی، استرالیا، برزیل، کانادا و هند نیز از کشورهای دارای مزیت این صنعت به شمار می‌روند و این کشورها از لحاظ معادن گاز، سنگ آهن، زمینه جغرافیایی و دسترسی به آب‌های بین‌المللی دارای موقعیت ممتازی هستند. با توجه به اینکه در 50 سال گذشته کشور ایران در صنعت تولید فولاد ۳۰ درصد رشد داشته است، بنابراین نسبت به دیگر کشورها این میزان، رشد قابل توجهی است.
چه چشم‌اندازی از وضعیت این بازار در سال آینده دارید؟
از نظر من به لحاظ تولید در هر سال حداقل هفت یا هشت درصد رشد خواهیم داشت. البته امیدواریم که مصرف فولاد نیز در داخل کشورمان در سال‌های آینده افزایش پیدا کند و همگام با افزایش تولید، مصرفمان نیز افزایش یابد. البته همان‌گونه که گفتم در کنار افزایش تولید میزان صادرات ما نیز نسبت به سال‌های گذشته افزایش یافته است، بنابراین در این شرایط ناچار هستیم برای اینکه ظرفیت بازار داخلی را تامین کنیم نظام حمایت تعرفه‌ای را مانند گذشته حفظ کنیم. صنعت فولاد، جزو صنایعی به شمار می‌رود که ارائه تسهیلات برای تامین مواد اولیه آن از ضروریات تولید محسوب می‌شود. از این رو به منظور افزایش عرضه سیستم بانکی باید با این صنعت عظیم، همراهی بیشتری بکند. همچنین این امیدواری وجود دارد که توان بیشتری برای صادرات نیز پیدا کنیم و همان‌گونه که بارها عنوان کردم افزایش کیفیت تولیدات داخل ما می‌تواند مهم‌ترین عامل برای رقابت در بازارهای جهانی به شمار برود.
دیدگاه تان را بنویسید