بدبینی عمومی

 مجید حیدری: در حال حاضر یکی از شایع‌ترین انتقادهایی که به بانک‌ها وارد می‌شود این است که با توجه به حجم بالای نقدینگی در بانک‌ها، اما میزان تسهیلات‌دهی آن به خانوارها و حتی بنگاه‌ها بسیار پایین است. از سوی دیگر، بانک‌ها نیز عنوان می‌کنند توان تسهیلات‌دهی ضعیف است. آخرین آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهد میزان نقدینگی به بیش از 1360 هزار میلیارد تومان رسیده است، از این رقم بیش از 1000 هزار میلیارد تومان، سهم سپرده‌های مدت‌دار بانکی است، با وجود این بسیاری از بانک‌ها از اعطای وام 10 میلیون‌تومانی نیز امتناع می‌کنند. علاوه بر این، بیش از آنکه اعطای تسهیلات بر اساس ضوابط خاص و مشخص باشد، در برخی موارد این روابط است که مبلغ وام و نوع وثیقه را در بانک‌ها مشخص می‌کند. علاوه بر این موضوعات، نگاه عامه مردم به بانک‌ها یک نوع نگاه نهاد دولتی یا حداقل وابسته به دولت است که باید تسهیلات را با نرخ پایین برای تمام اقشار به وجود آورد. در حقیقت خانوار برای افزایش مصرف، از درآمد و ثروت خود استفاده می‌کنند و زمانی که دیگر درآمد و ثروتشان کافی نیست برای رفع نیازها و حفظ رفاه خود قرض می‌گیرند. رشد استقراض خانوارها موجب آزادسازی سیستم بانکی، افزایش مصرف و دسترسی آسان‌تر خانوارها برای استقراض می‌شود. امروزه اصلی‌ترین منبع استقراض خانوار، بانک‌ها هستند که در اعطای اعتبارات بانکی دارای محدودیت‌هایی هستند و بر همین اساس تمامی متقاضیان از اعتبارات بانکی بهره‌مند نمی‌شوند. بر اساس پژوهش‌های صورت گرفته، در حال حاضر بسیاری از خانوارها (در حدود 30 درصد) از دریافت وام عاجز مانده‌اند. البته در برخی از این گروه‌ها، نیاز به اخذ وام نیز دیده نمی‌شود. اخیراً بانک مرکزی سیاست‌هایی برای اعطای وام برای تمامی خانوارها در نظر گرفته است. بر این اساس، خانوارها می‌توانند با توجه به میزان یارانه خود، وام خرد از بانک‌ها دریافت کنند. اگرچه مقدار این وام قابل توجه نیست، اما برای افراد کم‌درآمد می‌تواند مورد توجه قرار گیرد. در کنار این موضوع بانک مرکزی طرح ضربتی اعطای وام ازدواج را دستور بانک قرار داده است، طرحی که توانسته صف انتظار برای متقاضیان را به شکل قابل توجهی کاهش دهد. 

اما بررسی‌ها نشان می‌دهد وضعیت بانک‌ها در شرایط کنونی برای اعطای تسهیلات مطلوب نیست. در حال حاضر به دلیل بالا ماندن نرخ سود بانکی، هزینه جذب منابع برای بانک‌ها نیز بسیار بالاست، این افزایش هزینه در جذب منابع باعث می‌شود هزینه تسهیلات‌دهی به خانوارها و بنگاه‌ها نیز با نرخ بالایی صورت گیرد. در نتیجه، یکی از عواملی که نارضایتی طرف تقاضا را به وجود می‌آورد، نرخ بالای اصل و فرع تسهیلات است. در شرایط کنونی، یکی از دلایل عدم استقبال از وام مسکن از سوی خانوارها با دهک پایین، میزان بالای پرداخت ماهانه است، به شکلی که به طور متوسط باید به اندازه 100 درصد یا 80 درصد درآمد خود را صرف بازپرداخت تنها یک وام برای مسکن کنند.

مجموعه این مشکل‌ها باعث شده نگاه مردم به تسهیلات‌دهی بانک‌ها، یک نگاه پرابهام باشد. علاوه بر این موضوع، انتشار خبرها در خصوص فسادهای به وجود آمده در بانک‌ها، این موضوع را به ذهن‌ها متبادر می‌کند، که در تمام بانک‌ها فساد به شکل گسترده وجود دارد، هرچند که بسیاری از بانک‌ها در شرایط سخت کنونی، فعالیت‌های اصلی خود را دنبال می‌کنند.