وداع با اسکناس؟

احتمالاً تا همین یک دهه تصور حذف پول بسیار بعید و دور از ذهن می‌نمود؛ تصوری که اکنون در حال نزدیک شدن به واقعیت است؛ البته نه آنقدر سریع که کیف‌های پول‌مان را دور بیندازیم؛ اما متوجه شده‌ایم که دیگر استفاده از جایگزین‌هایی مانند بیت‌کوین، خیالبافی و رویاپردازی نیست. تحولات شدید سیاست‌های پولی در پی چندین و چند بحران مالی و بانکی و تلاش برای جلوگیری و محدود کردن بازارهای غیررسمی، اقتصاددانان را به این فکر انداخته است که به دنبال بدیلی برای پول کاغذی باشند. نمونه متاخر آن کتاب «بلای نقدینه» است که کنث راگوف، اقتصاددان مطرح آمریکایی، نوشته است. او در این کتاب از حذف پول کاغذی می‌گوید و معتقد است با استفاده از ابزارهای الکترونیک می‌توان از شفافیت بیشتری بهره برد و پولشویی و تامین مالی کارهای غیرقانونی و مفسده‌انگیز را محدود کرد و هم‌چنین در صورت نیاز و در زمان بحران، اعمال سیاستی چون نرخ بهره منفی را امکان‌پذیر ساخت.

دو اندیشمند دیگر یعنی دیوید اورول و رومن کلوپاتی نیز اخیراً کتاب «تحول پول» را منتشر کرده‌اند که با مروری بر تاریخچه تحولات پول، به دوران فراگیری اینترنت می‌رسد و از پول مجازی می‌گوید. در این کتاب عنوان می‌شود که پول در طول زمان منعطف‌تر شده است. پس تعجبی نیست اگر بنا به پیش‌بینی میلتون فریدمن، پول الکترونیکی پدید آید که راه نقل و انتقال پول را بسیار ساده سازد. این ایده، جایگزین شدن پول با بیت کوین یا هر پول سایبری دیگری، می‌تواند انقلاب بعدی اقتصاد باشد. با این توضیح که بانک‌های مرکزی و تجاری از مدتی قبل با انجام مطالعات و پژوهش‌هایی خود را برای وقوع این انقلاب آماده می‌کنند.

در صفحات پیش‌رو به بهانه چاپ و انتشار این دو کتاب، به ایده پول سایبری و جایگزینی آن با پول کاغذی و تبعات ناشی از آن نگاهی انداخته‌ایم. هم‌چنین با رومن کلوپاتی یکی از نویسندگان کتاب تحول پول گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که به روشن‌تر شدن زوایای مختلف این ایده کمک می‌کند.