تاریخ انتشار:
وداع عارفانه
معاون اول دولت سید‌محمد خاتمی که در ۲۰ اردیبهشت ماه به صورت رسمی وارد کارزار انتخابات شده بود به تبعیت از همان مرامی که بارها بر پایبندی بر آن تاکید کرده بود بعد از دریافت نامه سید‌محمد خاتمی که ادامه حضور او در انتخابات را به مصلحت ندانسته بود؛ با صدور بیانیه‌ای از ادامه رقابت انصراف داد.
معاون اول دولت سید‌محمد خاتمی که در 20 اردیبهشت ماه به صورت رسمی وارد کارزار انتخابات شده بود به تبعیت از
همان مرامی که بارها بر پایبندی بر آن تاکید کرده بود بعد از دریافت نامه سید‌محمد خاتمی که ادامه حضور او در انتخابات را به مصلحت ندانسته بود؛ با صدور بیانیه‌ای از ادامه رقابت انصراف داد. نامه انصراف محمد‌رضا عارف در حالی رسانه‌ای شد که او پیشتر بر حضور خود تا پایان کار تاکید کرده بود. اما زمانی که خاتمی ادامه حضور وی را به مصلحت ندانست؛ حجت بر او تمام شد. در بیانیه عارف که در اولین ساعات ۲۱ خرداد ماه بر روی خروجی رسانه‌ها قرار گرفت، آمده است: «از آنجا که از ابتدای ورودم به عرصه انتخابات بارها بر موضع تمکین از اجماع با محوریت جناب آقای خاتمی تاکید نموده‌ام و همچنین بر اساس منشور اخلاق انتخاباتی منتشر‌شده توسط اینجانب، خود را متعهد به رعایت اخلاق و انجام تعهداتم می‌دانم؛ لذا با عنایت به نظر صریح جناب آقای خاتمی و تجارب انتخابات دو دوره گذشته ریاست‌جمهوری، انصراف خود را از ادامه رقابت‌های انتخاباتی اعلام می‌دارم.»
کاندیدای اصلاح‌طلب
محمد‌رضا عارف از جمله افرادی است که با محوریت تفکر اصلاح‌طلبی به میدان آمد. البته عارف پیشتر اعلام کرده بود در صورت کاندیدا شدن خاتمی یا هاشمی، نامزد نخواهد شد. ولی سرانجام با شعار «معیشت، منزلت و عقلانیت» ثبت نام کرد. حضور او در ستاد انتخابات به منظور ثبت نام در حالی رخ داد که بر خلاف تصور افکار عمومی، همسرش دکتر حمیده مروج وی را همراهی نمی‌کرد. به جای همسرش که همواره سعی دارد در قامت «امینه اردوغان» ظاهر شود و به همین دلیل نوع پوشش خود را بسیار نزدیک به وی انتخاب می‌کند، بسیاری از اعضای بنیاد باران و کابینه اصلاح‌طلب دولت خاتمی او را همراهی می‌کردند. کاندیدای ۶۲ساله اصلاح‌طلبان در کنفرانس مطبوعاتی آن روز خود بزرگ‌ترین رقیب خود را «عدم حضور مردم» دانست. با این وجود ثبت نام وی در حاشیه قرار گرفت و در هیاهوی احتمال حضور هاشمی و مشایی ناپدید شد، اما زمانی که در شامگاه ۳۱ اردیبهشت‌ماه اسامی تایید صلاحیت‌شدگان منتشر شد و نامی از آیت‌الله هاشمی در لیست منتظران پاستور نبود بار دیگر معاون اول آرام و موقر خاتمی در کانون توجه قرار گرفت و از حاشیه به متن رانده شد. فارغ‌التحصیل دانشگاه استنفورد که به گفته خودش بنا بر احساس تکلیف وارد عرصه انتخابات ریاست‌جمهوری شده بود در تمام مراحل تبلیغات انتخاباتی خود را موظف می‌دانست تا در زیر سایه خاتمی باقی بماند. این ابراز ارادت تا بدان جا پیش رفت که او در سومین مناظره انتخاباتی خود در روز جمعه ۱۷ خرداد‌ماه از دستگیری جوانانی انتقاد کرد که شعار سلام بر خاتمی را سر داده بودند. بیان همین انتقاد کافی بود تا سعید جلیلی و غلامعلی حداد‌عادل او را آماج انتقادات خود قرار دهند. عارف در این مناظره با اشاره به حوادث ۸۸ تاکید کرد از این حوادث بارها دلش به درد آمده، اما سکوت اختیار کرده است. وی از اصولگرایان خواست اندکی منصفانه مسائل انتخابات ۸۸ را مورد بررسی قرار دهند. او در ادامه با بیان اینکه نباید در گذشته متوقف شویم، گفت: «در تمام دانشگاه‌ها سعی کردم دانشجویان را متقاعد کنم که مساله امروزمان حضور حداکثری در انتخابات است. صدا و سیما در چهار سال گذشته چه کرد؟ تصویر خاتمی را به عنوان جاسوس نشان داد. این اخلاق بود؟ والله قسم استفاده‌ام از این اسامی به خاطر کسب رای نیست. وسیله مهم‌تر از هدف است. چرا باید به هم برچسب بزنیم آقای جلیلی؟ ما باید کشور را اصلاح کنیم. در گذشته نباید متوقف شویم. چهار سال خدا به من توانایی داد سکوت معنادار کنم. گاهی در مجمع با حداد خصوصی صحبت کردم. خدا می‌داند چقدر در این چهار سال دلم درد گرفته است. چرا باید علیه هم فقط از حربه چماق استفاده کنیم آقای جلیلی؟ ما در راهبردها هیچ اختلاف سلیقه‌ای نداریم. نباید جوانان عزیزمان را از دست بدهیم. مساله امروز حل مشکلات جوانان کشور است.»
مردی از خطه کویر
محمد‌رضا عارف در سال ۱۳۳۰ در خانواده‌ای مذهبی در یزد به دنیا آمد. پدرش حاج‌میرزا احمد عارف از بازاریان سرشناس بود. علاقه وی به ریاضی از همان ابتدا مشخص شد و همین موجب شد که محمد‌رضا در مسابقات کشوری ریاضی در رامسر شرکت کند و رتبه نخست کشوری را به خود اختصاص دهد. موفقیت رامسر، مسیر را برای وی هموارتر کرد. در کنکور سراسری ریاضی ۱۳۴۹ رتبه دوم کشوری را کسب کرد و در رشته مهندسی برق دانشکده فنی دانشگاه تهران مشغول به تحصیل شد و در سال ۱۳۵۴ با معدل 91/3 از ۴ فارغ‌التحصیل شد. در همین سال با استفاده از بورس تحصیلی دانشگاه صنعتی اصفهان به آمریکا رفت. در سال ۱۳۵۵ مدرک کارشناسی ارشد و در سال ۱۳۵۹ مدرک دکترای خود را در رشته برق مخابرات با معدل چهار از چهار به سرپرستی تامس ام. کاور از دانشگاه استنفورد گرفت. محمد‌رضا عارف بلافاصله بعد از پایان تحصیلات به ایران بازگشت. معاونت شرکت مخابرات در سال 13۵۹ به عنوان اولین پست سازمانی در راستای تخصص و تحصیلات به او پیشنهاد شد. بعد از معاونت، شرایط برای سرپرستی شرکت مخابرات در سال 13۶۱ برای وی فراهم شد. حضور در وزارت علوم و تدریس در دانشکده برق و کامپیوتر دانشگاه اصفهان و در نهایت؛ مشاور آموزشی و قائم‌مقام وزیر از جمله مسوولیت‌های او به شمار می‌رود. عارف در دولت سازندگی ریاست دانشگاه تهران را بر عهده گرفت. این حضور سه‌ساله تا زمان تصدی وزارت پست و تلگراف و تلفن در دولت سید‌محمد خاتمی ادامه داشت. حضور او در ساختمان شریعتی سه‌ساله شده بود که این بار قرعه ریاست سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور به نام وی افتاد و بدین ترتیب عارف توانست اولین فردی باشد که ریاست سازمانی را بر عهده بگیرد که از ادغام سازمان برنامه و بودجه و سازمان امور اداری و استخدامی ایجاد شده بود. در دولت دوم سید‌محمد خاتمی عارف، پست حسن حبیبی را بر عهده گرفت و معاون اول شد. بعد از پایان کار دولت اصلاحات وی بار دیگر به فضای دانشگاه برگشت و ترجیح داد به فعالیت آکادمیک خود ادامه دهد. مدیر اسبق سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی در مجلس هشتم در انتخابات شرکت کرد که در نهایت پس از تایید صلاحیت، در اعتراض به رد‌صلاحیت گسترده کاندیداهای اصلاح‌طلبان از شرکت در انتخابات انصراف داد. از آن زمان تا کنون سخنان جسته و گریخته‌ای از حضور احتمالی عارف نقل محافل شد تا اینکه در مهر‌ماه سال 13۹۱، عزم خود را برای کاندیداتوری رسانه‌ای کرد.
وی بر این باور است که در دولت آینده به هیچ عنوان نباید رویه آزمون و خطا در پیش گرفته شود و در این میان باید به تمام توان و پتانسیل افراد فارغ از جناح‌بندی توجه شود. همچنان که این رویه در دولت خاتمی اجرایی شده بود و در کابینه اصلاحات، وزیرانی حضور داشتند که نه‌تنها به آقای خاتمی رای نداده بودند بلکه در اردوگاه رقیب آقای خاتمی یعنی آقای ناطق فعالیت می‌کردند.
سخن آخر
با این حال عارف بعد از چندین ماه فعالیت انتخاباتی با وجود استقبال گسترده از سوی مردم بنا بر توصیه سید‌محمد خاتمی با صدور بیانیه‌ای با کارزار انتخابات خداحافظی کرد. این اقدام که از سوی فعالان سیاسی اصلاح‌طلب مورد استقبال قرار گرفت موجب شد تا حسن روحانی از معاون اول دولت اصلاحات تقدیر کند. با وجود این وداع عارفانه هنوز معلوم نیست آوردگاه ۲۴ خرداد آبستن چه حوادثی برای اصلاح‌طلبان است. آیا آنان در دور اول میوه «هم‌کاسه شدن» رای خود را خواهند چید یا اینکه انتخابات به دور دوم کشیده خواهد شد؟ با این حال نباید این واقعیت را فراموش کرد که اصلاح‌طلبان برای جلوگیری از تکرار حادثه سال 13۸۴ ناچار شدند این استراتژی را در پیش بگیرند و در این میان عارف از خود فداکاری نشان داد. اما یک سوال مهم همچنان مطرح است و این سوال آن است که آیا عارف همچون دولت دوم اصلاحات، معاون اول خواهد شد یا اینکه تشکر حسن روحانی از عارف در حد یک نامه خشک و خالی باقی خواهد ماند.
همان مرامی که بارها بر پایبندی بر آن تاکید کرده بود بعد از دریافت نامه سید‌محمد خاتمی که ادامه حضور او در انتخابات را به مصلحت ندانسته بود؛ با صدور بیانیه‌ای از ادامه رقابت انصراف داد. نامه انصراف محمد‌رضا عارف در حالی رسانه‌ای شد که او پیشتر بر حضور خود تا پایان کار تاکید کرده بود. اما زمانی که خاتمی ادامه حضور وی را به مصلحت ندانست؛ حجت بر او تمام شد. در بیانیه عارف که در اولین ساعات ۲۱ خرداد ماه بر روی خروجی رسانه‌ها قرار گرفت، آمده است: «از آنجا که از ابتدای ورودم به عرصه انتخابات بارها بر موضع تمکین از اجماع با محوریت جناب آقای خاتمی تاکید نموده‌ام و همچنین بر اساس منشور اخلاق انتخاباتی منتشر‌شده توسط اینجانب، خود را متعهد به رعایت اخلاق و انجام تعهداتم می‌دانم؛ لذا با عنایت به نظر صریح جناب آقای خاتمی و تجارب انتخابات دو دوره گذشته ریاست‌جمهوری، انصراف خود را از ادامه رقابت‌های انتخاباتی اعلام می‌دارم.»
کاندیدای اصلاح‌طلب
محمد‌رضا عارف از جمله افرادی است که با محوریت تفکر اصلاح‌طلبی به میدان آمد. البته عارف پیشتر اعلام کرده بود در صورت کاندیدا شدن خاتمی یا هاشمی، نامزد نخواهد شد. ولی سرانجام با شعار «معیشت، منزلت و عقلانیت» ثبت نام کرد. حضور او در ستاد انتخابات به منظور ثبت نام در حالی رخ داد که بر خلاف تصور افکار عمومی، همسرش دکتر حمیده مروج وی را همراهی نمی‌کرد. به جای همسرش که همواره سعی دارد در قامت «امینه اردوغان» ظاهر شود و به همین دلیل نوع پوشش خود را بسیار نزدیک به وی انتخاب می‌کند، بسیاری از اعضای بنیاد باران و کابینه اصلاح‌طلب دولت خاتمی او را همراهی می‌کردند. کاندیدای ۶۲ساله اصلاح‌طلبان در کنفرانس مطبوعاتی آن روز خود بزرگ‌ترین رقیب خود را «عدم حضور مردم» دانست. با این وجود ثبت نام وی در حاشیه قرار گرفت و در هیاهوی احتمال حضور هاشمی و مشایی ناپدید شد، اما زمانی که در شامگاه ۳۱ اردیبهشت‌ماه اسامی تایید صلاحیت‌شدگان منتشر شد و نامی از آیت‌الله هاشمی در لیست منتظران پاستور نبود بار دیگر معاون اول آرام و موقر خاتمی در کانون توجه قرار گرفت و از حاشیه به متن رانده شد. فارغ‌التحصیل دانشگاه استنفورد که به گفته خودش بنا بر احساس تکلیف وارد عرصه انتخابات ریاست‌جمهوری شده بود در تمام مراحل تبلیغات انتخاباتی خود را موظف می‌دانست تا در زیر سایه خاتمی باقی بماند. این ابراز ارادت تا بدان جا پیش رفت که او در سومین مناظره انتخاباتی خود در روز جمعه ۱۷ خرداد‌ماه از دستگیری جوانانی انتقاد کرد که شعار سلام بر خاتمی را سر داده بودند. بیان همین انتقاد کافی بود تا سعید جلیلی و غلامعلی حداد‌عادل او را آماج انتقادات خود قرار دهند. عارف در این مناظره با اشاره به حوادث ۸۸ تاکید کرد از این حوادث بارها دلش به درد آمده، اما سکوت اختیار کرده است. وی از اصولگرایان خواست اندکی منصفانه مسائل انتخابات ۸۸ را مورد بررسی قرار دهند. او در ادامه با بیان اینکه نباید در گذشته متوقف شویم، گفت: «در تمام دانشگاه‌ها سعی کردم دانشجویان را متقاعد کنم که مساله امروزمان حضور حداکثری در انتخابات است. صدا و سیما در چهار سال گذشته چه کرد؟ تصویر خاتمی را به عنوان جاسوس نشان داد. این اخلاق بود؟ والله قسم استفاده‌ام از این اسامی به خاطر کسب رای نیست. وسیله مهم‌تر از هدف است. چرا باید به هم برچسب بزنیم آقای جلیلی؟ ما باید کشور را اصلاح کنیم. در گذشته نباید متوقف شویم. چهار سال خدا به من توانایی داد سکوت معنادار کنم. گاهی در مجمع با حداد خصوصی صحبت کردم. خدا می‌داند چقدر در این چهار سال دلم درد گرفته است. چرا باید علیه هم فقط از حربه چماق استفاده کنیم آقای جلیلی؟ ما در راهبردها هیچ اختلاف سلیقه‌ای نداریم. نباید جوانان عزیزمان را از دست بدهیم. مساله امروز حل مشکلات جوانان کشور است.»
مردی از خطه کویر
محمد‌رضا عارف در سال ۱۳۳۰ در خانواده‌ای مذهبی در یزد به دنیا آمد. پدرش حاج‌میرزا احمد عارف از بازاریان سرشناس بود. علاقه وی به ریاضی از همان ابتدا مشخص شد و همین موجب شد که محمد‌رضا در مسابقات کشوری ریاضی در رامسر شرکت کند و رتبه نخست کشوری را به خود اختصاص دهد. موفقیت رامسر، مسیر را برای وی هموارتر کرد. در کنکور سراسری ریاضی ۱۳۴۹ رتبه دوم کشوری را کسب کرد و در رشته مهندسی برق دانشکده فنی دانشگاه تهران مشغول به تحصیل شد و در سال ۱۳۵۴ با معدل 91/3 از ۴ فارغ‌التحصیل شد. در همین سال با استفاده از بورس تحصیلی دانشگاه صنعتی اصفهان به آمریکا رفت. در سال ۱۳۵۵ مدرک کارشناسی ارشد و در سال ۱۳۵۹ مدرک دکترای خود را در رشته برق مخابرات با معدل چهار از چهار به سرپرستی تامس ام. کاور از دانشگاه استنفورد گرفت. محمد‌رضا عارف بلافاصله بعد از پایان تحصیلات به ایران بازگشت. معاونت شرکت مخابرات در سال 13۵۹ به عنوان اولین پست سازمانی در راستای تخصص و تحصیلات به او پیشنهاد شد. بعد از معاونت، شرایط برای سرپرستی شرکت مخابرات در سال 13۶۱ برای وی فراهم شد. حضور در وزارت علوم و تدریس در دانشکده برق و کامپیوتر دانشگاه اصفهان و در نهایت؛ مشاور آموزشی و قائم‌مقام وزیر از جمله مسوولیت‌های او به شمار می‌رود. عارف در دولت سازندگی ریاست دانشگاه تهران را بر عهده گرفت. این حضور سه‌ساله تا زمان تصدی وزارت پست و تلگراف و تلفن در دولت سید‌محمد خاتمی ادامه داشت. حضور او در ساختمان شریعتی سه‌ساله شده بود که این بار قرعه ریاست سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور به نام وی افتاد و بدین ترتیب عارف توانست اولین فردی باشد که ریاست سازمانی را بر عهده بگیرد که از ادغام سازمان برنامه و بودجه و سازمان امور اداری و استخدامی ایجاد شده بود. در دولت دوم سید‌محمد خاتمی عارف، پست حسن حبیبی را بر عهده گرفت و معاون اول شد. بعد از پایان کار دولت اصلاحات وی بار دیگر به فضای دانشگاه برگشت و ترجیح داد به فعالیت آکادمیک خود ادامه دهد. مدیر اسبق سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی در مجلس هشتم در انتخابات شرکت کرد که در نهایت پس از تایید صلاحیت، در اعتراض به رد‌صلاحیت گسترده کاندیداهای اصلاح‌طلبان از شرکت در انتخابات انصراف داد. از آن زمان تا کنون سخنان جسته و گریخته‌ای از حضور احتمالی عارف نقل محافل شد تا اینکه در مهر‌ماه سال 13۹۱، عزم خود را برای کاندیداتوری رسانه‌ای کرد.
وی بر این باور است که در دولت آینده به هیچ عنوان نباید رویه آزمون و خطا در پیش گرفته شود و در این میان باید به تمام توان و پتانسیل افراد فارغ از جناح‌بندی توجه شود. همچنان که این رویه در دولت خاتمی اجرایی شده بود و در کابینه اصلاحات، وزیرانی حضور داشتند که نه‌تنها به آقای خاتمی رای نداده بودند بلکه در اردوگاه رقیب آقای خاتمی یعنی آقای ناطق فعالیت می‌کردند.
سخن آخر
با این حال عارف بعد از چندین ماه فعالیت انتخاباتی با وجود استقبال گسترده از سوی مردم بنا بر توصیه سید‌محمد خاتمی با صدور بیانیه‌ای با کارزار انتخابات خداحافظی کرد. این اقدام که از سوی فعالان سیاسی اصلاح‌طلب مورد استقبال قرار گرفت موجب شد تا حسن روحانی از معاون اول دولت اصلاحات تقدیر کند. با وجود این وداع عارفانه هنوز معلوم نیست آوردگاه ۲۴ خرداد آبستن چه حوادثی برای اصلاح‌طلبان است. آیا آنان در دور اول میوه «هم‌کاسه شدن» رای خود را خواهند چید یا اینکه انتخابات به دور دوم کشیده خواهد شد؟ با این حال نباید این واقعیت را فراموش کرد که اصلاح‌طلبان برای جلوگیری از تکرار حادثه سال 13۸۴ ناچار شدند این استراتژی را در پیش بگیرند و در این میان عارف از خود فداکاری نشان داد. اما یک سوال مهم همچنان مطرح است و این سوال آن است که آیا عارف همچون دولت دوم اصلاحات، معاون اول خواهد شد یا اینکه تشکر حسن روحانی از عارف در حد یک نامه خشک و خالی باقی خواهد ماند.
دیدگاه تان را بنویسید