خداحافظی فرهاد رهبر از دانشگاه تهران

همان زمانی که فریاد وا اسفای نمایندگان جبهه پایداری در مجلس به هوا برخاسته بود که چرا ریاست دانشگاه تهران برکنار شده است، بسیاری از دانشجویان و استادان این دانشگاه از حکم جدید وزیر علوم استقبال کرده و آن را نشانه‌ای از رسیدن پیام 24 خرداد به دانشگاه تهران ارزیابی کردند. آش در دانشگاه تهران به قدری شور شده بود که بسیاری از تشکل‌های راست سنتی هم به صف منتقدان فرهاد رهبر اضافه می‌شدند و دیگر برکناری آخرین رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی در دولت احمدی‌نژاد؛ مطالبه جریانی خاص در دانشگاه تهران نبود. بسیاری از استادان دانشگاه و دانشجویان، عامل رکود علمی در دانشگاه تهران را شخصی می‌دانستند که با مدیریت خود، موجب مشکلات زیادی در این موسسه علمی شده بود. دانشجویان و استادان دانشگاه تهران البته از این جهت که رئیسی همچون صدرالدین شریعتی-رئیس سابق دانشگاه علامه- ندارند، روزی صد بار خدا را شکر می‌کردند، چون حداقل کسی بر کرسی ریاست تکیه زده بود که ضمن آشنایی با حداقل‌های محیط‌های آکادمیک در‌صدد بر‌نمی‌آمد تا مدیریت دوران ماقبل مدرن را در دستور کار خود قرار دهد. با این حال اعمال سلیقه‌های سیاسی در انتصاب مدیران گروه‌ها، عدم حمایت از دانشجویان ستاره‌دار، نحوه گزینش عجیب و غریب و سفارشی دانشجویان دکترا، شیوه مساله‌دار جذب اعضای هیات علمی، تنگ کردن فضای سیاسی و برخورد با فعالان جنبش دانشجویی ازجمله مواردی بود که منتقدان در ردیف ضعف‌های او بر‌می‌شمردند. فصل خطاب سخنان منتقدان فرهاد رهبر این بود که ریاست دانشگاه تهران در این شش سال چه گلی به سر دانشگاه تهران زده است که بسیاری خواهان تثبیت او بوده و از عملکرد او دفاع می‌کنند. به همان میزانی که بسیاری سنگ فرهاد رهبر را به سینه می‌زدند حجم انتقادات نسبت به مدیریت او که در دوران مدیریتش فرار مغزها سیر تصاعدی را تجربه کرده بود، گسترش بیشتری پیدا می‌کرد. با وجود این، برکناری او به عاملی برای تصفیه حساب با دولت تبدیل شد. زمانی که برکناری فرهاد رهبر روی خروجی رسانه‌ها قرار گرفت بسیاری از منتقدان دولت با وجود آنکه دل خوشی از او نداشتند دولت را آماج تندترین انتقادات خود قرار داده و در استیضاح رضا فرجی‌دانا که به قول آنها از جعفر توفیقی و میلی‌منفرد خط می‌گرفت، هم‌قسم شدند.

حضور شش ‌ساله فرهاد رهبر بر دانشگاه تهران با حکم انتصاب معاونت اداری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری برای سرپرستی دانشگاه تهران با حفظ سمت، به پایان رسید. حضوری که دانشجویان برای پایان آن انتظار زیادی کشیده بودند اما بعد از گذشت هفت ماه از حضور دولت در راس هرم قدرت، وعده تغییر ریاست دانشگاه تهران توسط فرجی‌دانا محقق شد. البته این اولین بار نبود که عزم‌ها جزم شد تا فرهاد رهبر از دانشگاه مادر خداحافظی کند. نزدیک به چهار ماه قبل از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری یازدهم و در واپسین روزهای سال 13۹۱ در حالی که همه مردم در تدارک استقبال از سال نو بودند، محمود احمدی‌نژاد در نامه‌ای عجیب به وزیر علوم از او درخواست کرد تا رئیس دانشگاه تهران و تربیت مدرس را به دلیل «سیاسی‌کاری در مدیریت دانشگاه» برکنار کند. این نامه در آخرین روزهای سال ۹۱ جنجال زیادی به پا کرد و بسیاری این اقدام را نتیجه طبیعی عدم تمکین فرهاد رهبر در برابر محمود احمدی‌نژاد ارزیابی کردند. در زمانه‌ای که بسیاری حکم برکناری فرهاد رهبر را قطعی می‌دانستند او ضمن حضور در تلویزیون در برابر این سخن مجری که او را رئیس سابق خوانده بود واکنش نشان داد و اعلام کرد همچنان رئیس دانشگاه تهران است و با استعفا خود را از فیض خدمت محروم نخواهد کرد. وی در واکنش به این مساله که آیا ایستادگی شما منجر به انحلال دانشگاه تهران خواهد شد یا خیر، گفته بود مگر کسی می‌تواند دانشگاه تهران را منحل کند! البته این بار بر خلاف شش سال گذشته بخت با فرهاد رهبر یار بود و درگیری‌های دولت در آستانه برگزاری انتخابات و دغدغه مستاجر بعدی پاستور آنقدر جدی بود که احمدی‌نژاد ضرورت برکناری فرهاد رهبر از ریاست دانشگاه را به فراموشی سپرد. بدین ترتیب او به بلندپایه‌ترین مقام دولتی دولت احمدی‌نژاد تبدیل شد که هفت ماه بعد از استقرار دولت جدید، در مقام خود دوام آورده بود.

بهره‌برداری سیاسی

تحلیلگران عرصه سیاست همان زمانی که احمدی‌نژاد بعد از گذشت هفت سال با ابراز نگرانی از وضعیت دانشگاه تهران از وزیر علوم خواسته بود تا عذر فرهاد رهبر را بخواهد، تاکید کردند تنها هدف رئیس دولت دهم بهره‌برداری انتخاباتی است کما اینکه در آن مقطع زمانی احمدی‌نژاد ترجیح داد این مساله را به فراموشی بسپارد که بر دانشجویان دانشگاه علامه چه می‌گذرد و صدرالدین شریعتی چه تعداد استاد دانشگاه بازنشسته و چه جو امنیتی را در دانشگاه حاکم کرده است. این بار نیز اولویت‌نشناسی احمدی‌نژاد کار دستش داد. نادیده گرفتن پدیده‌ای به نام شریعتی موجب شد صادق زیبا‌کلام به عنوان یکی از استادان دانشگاه تهران و از منتقدان فرهاد رهبر دست به قلم ببرد و از محمود احمدی‌نژاد بخواهد پیش از دلسوزی برای دانشگاه تهران، دانشگاه علامه را دریابد و قبل از وقوع فاجعه برای معتبرترین دانشگاه علوم انسانی که دیگر اعتباری برایش باقی نمانده بود، چاره‌ای بیندیشد. بسیاری از تحلیلگران، نگارش نامه عجیب احمدی‌نژاد را محصول مقاومت فرهاد رهبر ارزیابی کردند. همچنان که در اول آبان‌ماه ۸۵ نیز وقتی رهبر انتقادات خود را در مورد انحلال سازمان مدیریت مطرح کرد مجبور شد خیلی محترمانه از سازمانی که دیگر وجود نداشت؛ خداحافظی کند و حتی فرصتی برای بیان دیدگاه‌های خود پیدا نکرد. محمود احمدی‌نژاد که خیلی زیرکانه از شر فرهاد رهبر خلاص شده بود، در مراسم تودیع؛ او را بسیار مورد تجلیل قرار داد و قسم خورد که از توانمندی او در دولت بهره خواهد گرفت. یک سال بعد او عازم خیابان انقلاب شد تا مدیریت دانشگاه تهران را بعد از آیت‌الله عباسعلی عمید زنجانی بر عهده بگیرد.

سخن آخر

سی و یکمین ریاست دانشگاه تهران که دکتر امید معاون مالی اداری وزارت علوم به صورت موقت جانشین او شده است، دکترای اقتصاد نظری خود را از دانشگاه تهران دریافت و بعد از عضویت در هیات علمی تا مرتبه دانشیاری ارتقا پیدا کرد. حضور در جهاد سازندگی، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، کارشناس اقتصادی نخست‌وزیری، مدیرکل بررسی‌های اقتصادی مرکز بررسی‌های استراتژیک، معاونت اطلاعات اقتصادی وزارت اطلاعات، ریاست سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی را می‌توان به کارنامه کاری او افزود. با این حال او بعد از حضوری هفت‌ساله در راس دانشگاه تهران از سمت خود برکنار شد. البته به محض انتشار خبر برکناری و صف‌آرایی منتقدان دولت، عبدالحسین فریدون مشاور وزیر علوم و مدیرکل حوزه وزارتی عزل فرهاد رهبر از ریاست دانشگاه تهران را با توجه به اتمام دوره چهار‌ساله او طبیعی دانست. با این حال او در روز ۲۹ بهمن که دوران مدیریت او پایان یافت همچنان بر ریاست خود تاکید داشت و همچون گذشته می‌گفت خبر را شنیده اما هنوز حکمی دریافت نکرده است. فرهاد رهبر در حالی با دانشگاه تهران خداحافظی کرد که بارها خبر برکناری او بر روی خروجی رسانه‌ها قرار گرفت و در نهایت تکذیب شد با این حال هنوز معلوم نیست سمنانی ۵۴‌ساله بار دیگر به دانشگاه باز خواهد گشت یا اینکه امکان دارد پیشنهاد دیگری به او بشود به خصوص اینکه او در برنامه پایش علی طیب‌نیا را رفیق 30‌ساله خود توصیف کرده بود. به هر حال زمان اندکی لازم است تا مشخص شود آیا فرهاد رهبر مقصد دیگری به جز دانشگاه تهران خواهد داشت یا خیر.