سه سناریوی هسته‌ای اوکراین
افغانستان و عراق بعد از آمریکا چگونه‌اند؟
اندیشکده شورای روابط خارجی نوشت، لفاظی‌های روسیه در مورد استفاده از سلاح‌های اتمی، کم و زیاد می‌شود. دست‌کم سه سناریو برای استفاده روسیه از سلاح هسته‌ای وجود دارد که هر کدام از نظر منطقی و پیامدهای احتمالی متفاوت هستند.
سناریوی اول: روسیه می‌تواند تسلیحات هسته‌ای را به عنوان هشداری برای اوکراین و حامیانش آزمایش کند و هم عزم و هم توانایی خود را نشان دهد. آخرین آزمایش هسته‌ای روسیه در 24 اکتبر 1990 در زمان اتحاد جماهیر شوروی انجام شد. روسیه ممکن است در مناطق شمالی خود، در آب‌های بین‌المللی یا بخش خالی از سکنه اوکراین یک نمایش هسته‌ای به راه اندازد. روسیه احتمالاً مراقب خواهد بود که این آزمایش تلفات جانی نداشته باشد و کمترین میزان رادیواکتیو را به همراه داشته باشد. یک نمایش هسته‌ای، تعادل را به نفع هیچ‌یک از طرفین تغییر نمی‌دهد. بمباران‌های هوایی اخیر روسیه نشان داده است که یک نمایش هسته‌ای احتمالاً عزم کی‌یف را جزم‌‌تر کرده و همدردی و حمایت بیشتر غرب را به دنبال خواهد داشت. اثرات زیست‌محیطی چنین حمله‌ای بسیار حداقلی خواهد بود. چین تاکنون با اهداف استراتژیک گسترده‌تر روسیه در اوکراین موافق بوده، اما آزمایش هسته‌ای روسیه می‌تواند پکن را در موقعیت سختی قرار دهد. شی اخیراً مخالفت چین را با هر کشوری که از سلاح هسته‌ای استفاده کند یا تهدید به استفاده از آن کند، اعلام کرده است.
سناریوی دوم: روسیه می‌تواند از سلاح‌های هسته‌ای علیه اهداف زیرساختی نظامی یا زیرساخت‌های انرژی اوکراین استفاده کند تا اراده اوکراین را تضعیف کند و به ظرفیت نظامی آن آسیب برساند. در این حالت، روسیه به احتمال زیاد از سامانه موشکی کوتاه‌برد اسکندر-ام استفاده خواهد کرد که شعاع انفجار بزرگ‌ترین آنها حدود نیم کیلومتر بیشتر از بمبی است که ارتش آمریکا در پایان جنگ جهانی دوم روی هیروشیما در ژاپن پرتاب کرد. روسیه ممکن است نیروهای اوکراینی را در لوهانسک هدف قرار دهد تا از عقب‌نشینی نیروهای روسی، مانند آنچه در خرسون اتفاق افتاد، جلوگیری کند. یک حمله اتمی می‌تواند نیروهای اوکراینی را تضعیف و سرزمینی غیرقابل سکونت ایجاد کند. اما چنین اقدامی علیه اهداف نظامی در میدان نبرد، بعید است که بتواند ضدحمله اوکراین را متوقف کند. حتی اگر سلاح هسته‌ای، پیشروی زمینی را دشوار کند، اوکراین تمرکز خود را بر حملات هوایی خواهد گذاشت. محاسبه اثرات زیست‌محیطی استفاده از سلاح‌های هسته‌ای تاکتیکی دشوار است و به عملکرد کلاهک، ارتفاع انفجار، آب‌وهوا و جغرافیای محل اصابت بمب بستگی دارد. روسیه حواسش هست که این بمب‌ها را خیلی نزدیک به سربازان خود یا سرزمین‌های اشغالی منفجر نکند. همچنین تقریباً به‌طور قطع چین مجبور خواهد شد تا به‌طور علنی این اقدام روسیه را محکوم کند. در این صورت، ایالات‌متحده و متحدانش احتمالاً تعداد سلاح‌های متعارفی را که به اوکراین می‌فرستند افزایش خواهند داد.
سناریوی سوم: خطرناک‌ترین گزینه روسیه، کمترین احتمال را دارد. اینکه از سلاح هسته‌ای استراتژیک علیه اهداف غیرنظامی اوکراینی یا شرکای بین‌المللی اوکراین استفاده کند. چنین حمله‌ای صدها برابر قدرتمندتر از حمله‌ای است که در آن از سلاح‌های تاکتیکی استفاده می‌شود. هدف روسیه تضعیف عزم غرب خواهد بود و احتمالاً تاسیسات نظامی یا زیرساخت‌های مرتبط با تلاش‌های جنگی اوکراین، مانند خطوط تامین تسلیحات در لهستان یا تاسیسات ذخیره‌سازی سلاح در بالتیک را هدف قرار خواهد داد. بمباران یک شهر بزرگ غربی مانند پاریس یا لس‌آنجلس، فقط واکنش شدیدتر غرب را به دنبال خواهد داشت. در این سناریو احتمال واکنش هسته‌ای غرب بسیار زیاد است. پوتین می‌ترسد که شکست در جنگ به معنای از دست دادن قدرت یا زندگی‌اش باشد. با افزایش چنین تصوری، پوتین ممکن است بدون توجه به هزینه‌های خارجی، سلاح‌های هسته‌ای را آخرین راه‌حل برای حفظ خود بداند. استفاده از سلاح هسته‌ای علیه اهداف غیرنظامی یا غیراوکراینی قطعاً پاسخ تلافی‌جویانه دولت‌های غربی را به همراه خواهد داشت.
خواهر رئیس کره شمالی: آمریکا پارس می‌کند
خواهر رئیس کره شمالی پس از برگزاری نشست شورای امنیت سازمان ملل و محکوم کردن آخرین آزمایش موشک بالستیک قاره‌پیمای پیونگ یانگ، آمریکا را یک «سگ ترسیده در حال پارس کردن» لقب داد. به گزارش فارس و به نقل از منابع خبری، پس از نشست شورای امنیت سازمان ملل، آمریکا و ۱۳ کشور دیگر بیانیه مشترکی ارائه کردند، خواستار اقدام تنبیهی از سوی شورای امنیت شدند و از پیونگ یانگ خواستند برنامه‌های تسلیحاتی غیرقانونی خود را کنار بگذارد. پس از این نشست، کیم یو جونگ، خواهر رئیس کره شمالی این اقدام را «نفرت‌انگیز» و بهانه‌ای برای حمله ناعادلانه به کشورش خواند. کیم یو جونگ گفت، مورد مضحک این است که پس از پایان نشست علنی شورای امنیت، آمریکا نتوانست ناراحتی خود را پنهان کند. ایالات متحده با گروهی متجاوز از جمله انگلیس، فرانسه، استرالیا، ژاپن و کره جنوبی با صدور یک بیانیه مشترک عقده‌گشایی کرد. او افزود: «من ایالات متحده را با سگ ترسیده‌ای که پارس می‌کند، مقایسه می‌کنم.» کیم همچنین برگزاری نشست شورای امنیت سازمان ملل را ناعادلانه و آن را محکوم کرد و گفت که انتقاد شورای امنیت از پرتاب موشک‌های کره شمالی در حالی که چشم بر ارتش خطرناک آمریکا و کره جنوبی می‌بندد، «معیارهای دوگانه» است. وی گفت: به هرکسی که با ما بر سر استفاده از حق خود در حفاظت از امنیت کشور بجنگد به شیوه‌ای فوق‌العاده سخت پاسخ خواهیم داد. به دنبال شلیک موشک بالستیک کره شمالی، وزیر دفاع ژاپن اظهار داشت که برد موشک کره شمالی بیش از ۱۰ هزار کیلومتر بوده است. وزیر دفاع ژاپن نوع این موشک را قاره‌پیما خواند که بردی بیش از ۱۰ هزار کیلومتر داشته است. این موشک ۶۹ دقیقه پرواز کرد.
خوش‌بینی هولناک آمریکا
سرهنگ دوم «اسکات مان» که کتاب او به نام «عملیات پاین‌اپل اکسپرس» درباره جنگ در افغانستان با استقبال مواجه شد، به‌تازگی در مطلبی برای فاکس‌نیوز، نوشت که برخلاف تصور آمریکا که فکر می‌کند جنگ با تروریسم پایان یافته، تروریسم هنوز دست از سر آمریکا برنداشته است. به گزارش شرق، مان در این مطلب اشاره می‌کند که وعده‌های آمریکا برای بعد از خروج از افغانستان تقریباً شکست خورده و این تعهدات عملی‌نشده نه‌تنها در کشورهای هم‌پیمان با آمریکا در رابطه با وفای به عهد این کشور تردید ایجاد کرده که برعکس تصور آمریکا، افغانستان را در دامان تروریسم انداخته و در حال حاضر، رشد سازمان‌های تروریستی در داخل خاک افغانستان تسریع شده است. چند روز پیش احمد مسعود، رهبر جبهه ملی مقاومت، نوشت که بیش از ۲۰ سازمان تروریستی در حال حاضر در افغانستان فعال‌اند. او به غرب هشدار می‌دهد که این گروه‌های افراطی برای غرب خطری بالقوه خواهند بود و تروریسم را به این کشورها صادر خواهند کرد. به باورمان، این به معنای آن است که «ما درست به جایی که قبلاً بودیم، برمی‌گردیم. تصور کنید زمانی که حمله‌ای رخ می‌دهد، ممکن است در اروپا باشد، ممکن است در آمریکا باشد و تصور کنید رد سلاح‌هایی که در افغانستان باقی مانده‌اند، در آنها پیدا شود». مان می‌افزاید که افغانستان حالا یک‌بار دیگر به امنیت ملی آمریکا خیره شده است و می‌نویسد: «افغانستان در حال تنظیم مجدد توانایی‌های قبلی خود است و در داخل مرزهایش، به گروه‌های تروریستی پناهگاه امن می‌دهد. دولت ما این را نادیده می‌گیرد و با دولت طالبان-حقانی که مستقیم در حال نقض توافق دوحه است، مذاکره می‌کند.» هرچند به باور بیشتر تحلیلگران امنیتی آمریکا، القاعده هنوز با زمان حمله به ایالات متحده فاصله دارد و به‌صورت پیوسته در حال بازسازی خود است. جنگجویان جهادی از سوریه، عراق، شمال آفریقا و حتی جنوب شرق آسیا در حال جمع شدن در افغانستان‌اند و بدون هیچ پرده‌پوشی، در پایگاه‌هایی در قندهار و هلمند که آمریکا برای آموزش نیروهای نظامی افغانستان ساخته بود، آموزش می‌بینند.
عراق در دوره جدید
اخیراً محمدشیاع السودانی، نخست‌وزیر عراق، به‌صراحت اعلام کرد «قصد ورود به محدوده ممنوعه پرونده‌های فساد در این کشور را دارد». نخست‌وزیر عراق در کنار این ادعا از تشکیل کمیته ویژه مبارزه با فساد برای تکمیل کار و حمایت «سازمان پاکدستی» خبر داد. السودانی در سخنرانی خود برای اعضای پارلمان نیز خواستار بازکردن پرونده قاچاق نفت شد. در عراق که در شاخص سازمان شفافیت بین‌الملل، رتبه ۱۵۷ از ۱۸۰ را از حیث شفافیت دارد، این اقدام‌ها گام کوچکی نیست اما به نظر می‌رسد نه‌تنها السودانی در آغاز راه پرمخاطره مبارزه با فساد قرار دارد، بلکه برخی این اقدامات را نعل وارونه قلمداد کرده‌اند. نخست‌وزیری که عملاً با حمایت مستقیم نوری المالکی، رئیس ائتلاف دولت قانون و نخست‌وزیر اسبق عراق روی کار آمده است، توان تقابل با شخص مالکی را احیاناً در مبارزه با فساد ندارد. برخی معتقدند دوران فساد در عراق نوین پساصدام به برهه‌ای بازمی‌گردد که نوری المالکی به‌عنوان نخست‌وزیر همه امور سیاسی و اقتصادی عراق را در دست داشت. اگرچه محمدشیاع السودانی گزینه مشترک تمام گروه‌ها و احزاب جریان چارچوب هماهنگی بود، ولی نوری المالکی به شکل کاملاً مجزایی روی نخست‌وزیر جدید عراق نفوذ و تسلط دارد. از این‌رو شاید السودانی به محور اختلافی بین مالکی با جریان چارچوب هماهنگی هم بدل شود. با نگاهی به ترکیب و نحوه چینش کابینه محمدشیاع السودانی ناگفته پیداست که المالکی توانسته تسلط خود را بر این دولت نشان دهد. همین که وزارتخانه کلیدی همچون نفت به دست حیان عبدالغنی از ائتلاف دولت قانون افتاده است، حکایت از آن دارد که السودانی خط مقدم مبارزه با فساد را تا همه‌جا نمی‌تواند بگستراند. در عین حال باید این واقعیت را در نظر داشت که اساساً ما با یک سیستم و ساختار «فسادزا» و «فسادخیز» در عراق مواجهیم. به بیان دیگر مشکلات بسیار عمیق‌تر از آن است که السودانی با برخی ادعاهای تکراری که اسلافش هم روی آن مانور داده‌اند و برخی اقدامات نمایشی بتواند آن را ریشه‌کن کند؛ چراکه در این بین استقلال دستگاه‌های اداری برای حسن اجرای مسائل سیاسی، اقتصادی، معیشتی، بهداشتی و... بسیار ضروری است. به هر حال امروزه مسائل اداره کشور و مدیریت امور جامعه و مردم به امری بسیار پیچیده بدل شده و پیرو این نکته تخصصی‌شدن کادر اداری نیز ضرورت بیشتری پیدا کرده است. این ضرورت و تخصصی‌شدن که همراه با تنوع ساختاری نظام اداری صورت می‌گیرد، دستگاه‌های دولتی را از وابستگی‌های اجتماعی، قومی و طبقاتی رها می‌کند؛ به‌گونه‌ای که در این رابطه ماکس وبر سیر عقلایی نظام اداری در هر دولت و نظام سیاسی را رکن اصلی توسعه آن جامعه در همه ابعاد سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و... تلقی می‌کند.
♦♦♦
ایرنا: آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه آمریکا اعلام کرد به‌رغم صدور حکم مصونیت محمد بن‌سلمان ولیعهد سعودی درباره پرونده قتل جمال خاشقجی، روابط آمریکا با عربستان سعودی همچنان در حال بررسی است.
اعتماد آنلاین: معاون نخست‌وزیر روسیه اعلام کرده است مسکو به کشورهایی که سقف قیمت را در بازار نفت پایین نگه دارند، نفت نخواهد فروخت. اتحادیه اروپا که به‌شدت به واردات دیزل (گازوئیل) از روسیه وابسته است، تا ۵ فوریه (۱۶ بهمن) واردات همه محصولات نفتی روسیه را منع خواهد کرد. این اقدام بروکسل به دنبال اجرای ممنوعیت واردات نفت خام روسیه از ماه دسامبر اجرایی خواهد شد.
ایسنا: نیروی هوایی ترکیه سه‌شنبه هفته گذشته پنج حمله در روستای المکمن استان دیرالزور سوریه در ۷۰کیلومتری مرز انجام داد. این اولین بار است که ترکیه منطقه دیرالزور را تا این عمق داخل خاک سوریه بمباران می‌کند.
ایلنا: پاپ فرانسیس رهبر کاتولیک‌های جهان جنگ اوکراین را با نسل‌کشی سال‌های ۱۹۳۰ زمانی که جوزف استالین رهبر شوروی سابق قحطی گسترده‌ای را تحمیل داشت، مقایسه کرد.
فارس: یک ماه بعد از توافق ترسیم مرز دریایی بین تل‌آویو و بیروت، رژیم صهیونیستی موافقت کرد تا قطر در عملیات اکتشاف در میدان گازی قانا-صیدون لبنان مشارکت داشته باشد.
تسنیم: در پی وقوع چند انفجار در قدس اشغالی و کشته و مجروح شدن چند صهیونیست، منابع خبری از آماده‌باش نیروهای مقاومت در نوار غزه و آمادگی آنها برای هر اتفاق احتمالی خبر دادند.
ایرنا: تصمیم دولت کوزوو به اجرای قانون تعویض پلاک‌های خودرو صربستان، نگرانی‌ها از شکل‌گیری خشونت در شمال کوزوو را افزایش داده و بازیگران بین‌المللی را وادار به مداخله در این موضوع کرده است.
ایلنا: رئیس‌جمهور ترکیه گفت که حملات ارتش این کشور به شمال سوریه صرفاً سرآغاز است و عملیات زمینی نیز در زمان مناسب اجرا خواهد شد.
تسنیم: روزنامه وال‌استریت ژورنال به نقل از یکی از مسوولان ارشد سیا نوشت که این سازمان جاسوسی به دنبال جذب روس‌های ناراضی از میان مقام‌های نظامی، روسای شرکت‌ها و الیگارش‌های این کشور است.
♦♦♦
آمریکا پس از انتخابات
هم‌میهن نوشت: اندیشکده شورای آتلانتیک درباره سیاست‌های آمریکا پس از انتخابات گفت: باید خود را برای دولتی چندپاره در موقعیتی بسیار پرتنش آماده کنیم. به دنبال انتخابات میان‌دوره‌ای در آمریکا، دموکرات‌ها 50 به‌اضافه یک کرسی را در سنا در اختیار خواهند داشت، در حالی که جمهوریخواهان با اکثریت نسبی کمی، کنگره را در کنترل خود خواهند گرفت. حزب بایدن، عملکرد خوبی داشته اما احتمالاً دو سال دوم ریاست‌جمهوری بایدن که کنترل کنگره در دست جمهوریخواهان خواهد بود، با دو سال ابتدایی او متفاوت است. با این حال چه بر سر کمک‌های آمریکا به اوکراین خواهد آمد؟
جهانی نگران جنگ
شرق نوشت: تبعات جنگ اوکراین بر همه کشورهای جهان سایه افکنده است. بالا رفتن نرخ تورم و قیمت کالاها و بحران غذایی در جهان از یک‌سو و زیان‌های مالی و انسانی سرسام‌آور در روسیه و اوکراین و مبالغ هنگفتی که آمریکا، بریتانیا، اتحادیه اروپا، ژاپن، کره جنوبی و استرالیا برای کمک به کی‌یف هزینه کرده‌اند، از سوی دیگر، جهان را در وضعیت ناگواری قرار داده است. اما بحران بزرگ‌تر و خطرناک‌تری که پس از شعله‌ور شدن آتش جنگ در ۲۴ فوریه ۲۰۲۲ همواره درباره احتمال وقوع آن بحث می‌شود، این است که آیا این جنگ نیابتی در محدوده جغرافیای اوکراین باقی می‌ماند؟
فرزند خلف داعش
اعتماد نوشت: فرمانده نیروهای دموکراتیک کُرد سوریه (قسد) گفت زنی که مقامات ترکیه در پی انفجار اخیر در استانبول دستگیر کرده‌اند، اهل سوریه و از شهر حلب است. وی ادامه داد: من برای نخستین‌بار این اطلاعات را در اختیار رسانه‌ها می‌گذارم، زنی که در پی انفجار استانبول دستگیر شده است، از خانواده‌ای مرتبط با داعش است. سه برادر این زن، عضو داعش بودند که هر سه به قتل رسیده‌اند؛ یکی در رقه، دیگری در منبج و برادر سوم در عراق به هلاکت رسیده است. برادر چهارم هم از فرماندهان گروه‌های مسلح مخالف و مورد حمایت ترکیه در عفرین است.
اخراج به خاطر روسیه
ایسنا نوشت: خبرنگار آسوشیتدپرس که خبر اصابت «موشک روسیه» به لهستان را منتشر کرده بود، از این خبرگزاری اخراج شده است. هفته گذشته یک موشک به روستایی در لهستان در نزدیکی مرز اوکراین اصابت کرد و جان دو تن را گرفت؛ موشکی که کمی بعد مشخص شد نه از سمت روسیه، بلکه از سمت اوکراین شلیک شده است. بررسی‌ها نشان داد که این موشک متعلق به اوکراین بوده اما در ابتدای امر، خبرنگار خبرگزاری آسوشیتدپرس ظاهراً با استناد به تنها یک منبع اطلاعاتی و بدون اینکه دقیقاً مشخص شود موشک از چه منبعی شلیک شده است، مسوولیت این امر را به گردن روسیه انداخت.