عدم اطمینان در بازار نفت

وینس کابل، که در حال حاضر وزیر کسب‌و‌کار، نوآوری و مهارت بریتانیاست، زمانی گفته بود: هنگامی که سعی در پیش‌بینی تحولات آینده اقتصادی برای شرکت نفت شل را داشتم، اغلب از این عبارت عربی یاد می‌کردم که می‌گفت: کسانی که ادعا می‌کنند قادر به پیش‌بینی آینده هستند، دروغ می‌گویند، حتی اگر به‌طور تصادفی بعد از آن حق با آنها باشد.
هم‌اکنون نیز احتمالاً وینس کابل در حین صحبت در خصوص قیمت یک بشکه نفت خام بگوید، عدم اطمینان تنها چیزی است که در مورد آن اطمینان کامل داریم، و اینکه این عدم اطمینان امروز به اندازه‌ای بزرگ است که تا به حال دیده نشده است. برای درک چگونگی نوسانات وحشیانه قیمت نفت، ما تنها باید ذهن‌مان را به سوم جولای سال 2008، یعنی قبل از اینکه بحران مالی جهانی رخ دهد، برگردانیم. نفت خام برنت، در آن روز نزدیک رکورد 147دلار معامله می‌شد، یعنی تقریباً دو برابر قیمت‌های جولای یک سال قبل. اما این قیمتی نبود که خیلی تکان‌دهنده باشد، مهم سرعت تغییرات آن بود که همه را شوکه ساخته بود. حتی چنین افزایش سریعی در قیمت‌ها در اقتصادهای جهانی پیش رو نیز به وضوح شکننده به نظر می‌رسید. هیچ‌کس نمی‌تواند پیش‌بینی کند چه چیزی باعث اصلاح قیمت‌ها خواهد شد، و اینکه بزرگی این تصحیح ممکن است چه مقدار باشد. قلمرو پیش‌بینی واقعاً ناشناخته بوده و پیش‌بینی نفت در این زمینه فوق‌العاده خطرناک بوده است. بعد از آن در تاریخ 14 جولای همان سال، جرج بوش، رئیس‌جمهور آمریکا، یکی از آن افرادی بود که بدون هیچ‌گونه هشداری، توپی را به بازار نفت خام انداخت؛ بوش برای لغو ممنوعیت حفاری نفت دریایی در اطراف آب‌های ایالات متحده یک تصمیم اجرایی گرفت و آن را اعلام کرد. با این تصمیم، قیمت نفت خام بلافاصله تا هشت درصد کاهش یافت، که بزرگ‌ترین سقوط از زمان پایان اولین جنگ آمریکا و عراق به شمار می‌آمد؛ به طوری که در عرض یک هفته قیمت‌ها با بیش از 12 درصد سقوط از رکورد 147‌دلاری آن زمان به 128 دلار رسید. تا پایان سال 2008، با شدت گرفتن سقوط مالی اقتصادهای توسعه‌یافته جهانی، قیمت نفت خام نیز به طور ناگهانی در حدود 30 دلار در هر بشکه ریزش پیدا کرد. سقوط حدود 80‌درصدی قیمت کالاها خوشبختانه نادر است. با بهبود اقتصادی و ایجاد تنش‌های ژئوپولتیکی، قیمت نفت خام بهبود می‌یابد. هر کسی که نزدیک به پنج سال پیش نفت خام را با قیمت 30 دلار خریداری کرده و در نگهداری آن کمی حوصله به خرج داده بود، امروز سود کاغذی یا همان اسمی آن به حدود 85 دلار در هر بشکه می‌رسید.
به گفته کریس بوکامپ، تحلیلگر بازار ‌ای‌جی: «البته، نگاه به عقب و دیدن زمان مناسب برای ورود به یک تجارت، آسان است. نگهداری معامله‌ای برای بیش از پنج سال، به ویژه با توجه به نوسانات نفت خام از آن زمان به بعد، به صبر و حوصله و مهم‌تر از همه توان مالی فراوانی نیاز داشت.» ادراکات و انتظارات، بر روی قیمت نفت خام شبیه هیچ کالای دیگری، به جز شاید طلا، تسلط ندارد. سقوط قیمت نفت در سال 2008 اصلاً ربطی به فروپاشی تقاضای واقعی آن زمان نداشت و تقاضا تا چندین ماه در پشت حرکت قیمت‌ها کند بود. بهبود اخیر قیمت نفت نیز جلوتر از واقعیت‌ها حرکت می‌کند، که اغلب تحت تاثیر شایعات (دخالت ایالات متحده در سوریه و پیامدهای منطقه‌ای آن) و شخصیت‌های بازار قرار گرفته است. البته دوزهای کوچک منظمی از بهبود داده‌های اقتصاد کلان نیز به چشم می‌خورد که به افزایش قیمت‌ها کمک کرده است؛ اما چیزی که عامل نوسانات روزانه قیمت نفت خام بوده، اغلب تاکنون جز یاوه‌ای بیش نبوده است. موضوع سوریه نتیجه ناچیزی برای بازار نفت جهان به همراه دارد: حتی قبل از اینکه جنگ داخلی آغاز شود این کشور تنها روزانه 150 هزار بشکه نفت صادر می‌کرد، که در مقایسه با 10 میلیون بشکه عربستان سعودی و مصرف 92 میلیون بشکه‌ای جهان مقدار ناچیزی است. اما هرگونه مداخله نظامی آمریکا در سوریه می‌تواند سیگنال‌های عدم قطعیت بزرگی را به بازار ارسال کند و پیامدهای آن فراتر از ارقام واقعی صادرات نفت سوریه خواهد بود. آقای بوکامپ می‌گوید: «ما زمانی شاهد طعم این نوع نوسانات بودیم که پارلمان انگلستان اقدام نظامی علیه سوریه را رد کرد و قیمت به طور چشمگیری به زیر 105 دلار در هر ب شکه کاهش یافت.» وحشت در بازار اغلب با انتظارات برای چیزی که ممکن است در بازار رخ دهد آغاز می‌شود، و باعث صعود کوتاه‌مدت قیمت‌های نفت خام می‌شود. این انتظارات مخالف چیزی هستند که به واقع رخ داده است. تحولات عمده نادر هستند؛ عوامل مهم‌تری که باعث افزایش روزانه قیمت نفت می‌شود شامل افزایش موجودی، داده‌های تقاضای مصرف‌کنندگان، بیانات کارتل نفتی اوپک و جایگاه‌های تجاری خالص در مبادلات آتی هستند. اعضای اوپک تمایل دارند تولیدکنندگان با‌نوسانی باشند، آنها برای تشویق قیمت‌ها برای مطابقت با نیاز خود، تولیدشان را کم و زیاد می‌کنند. در کل، حفظ آرایه وسیعی از داده‌ها از منابع مختلف و توجه به اخبار نقاط مهمی همچون خاور‌میانه، برای هر کسی که در مورد نفت شرط‌بندی می‌کند، ضروری است. بر خلاف نفت، بازار گاز طبیعی طی سه سال گذشته به خاطر تاثیرات تکنولوژی شکست هیدرولیکی در یک شیار بسیار باریکی گیر کرده است. این عامل ایالات متحده را از یک وارد‌کننده خالص گاز طبیعی، یا گاز طبیعی مایع (LNG) به یک صادر‌کننده تبدیل کرده است. به عنوان یک نتیجه، هم‌اکنون قیمت‌های آتی گاز طبیعی از بالای 13 دلار در هر میلیون واحد حرارتی انگلیس (MBTU) مربوط به اوایل سال 2008 حدود چهار دلار تحلیل رفته است.
نوسانات قیمت گاز طبیعی نسبتاً پایین بوده، به طوری که محدوده نوسان آن طی دو سال گذشته، به ازای هر MBTU، دو تا 5/4 دلار بوده است. ایالات متحده در قرن آینده صادر‌کننده گاز طبیعی خواهد ماند و ما شاهد چشم‌انداز قیمت بسیار نزولی بلند‌مدت گاز طبیعی خواهیم بود. با ظهور تکنولوژی شکست هیدرولیکی، به نظر می‌رسد احتمال کمی برای توقف ادامه کاهش قیمت‌ها وجود داشته باشد. اما هنوز هم باید دامنه‌ای برای شرط‌بندی نزولی در قیمت‌ها قائل شد، تنها به این دلیل که انقلاب شکست هیدرولیکی در چین و احتمالاً بخش‌هایی از اروپا به دلیل نگرانی‌های زیست‌محیطی و مشکلات دیگر، قطعاً کنار گذاشته خواهد شد. عدم اطمینان آخری که در خصوص نفت خام وجود دارد این است که گاز طبیعی ارزان به خوبی می‌تواند با تشویق ژنراتورهای برق، جایگزین نفت و زغال سنگ شود و سرپوشی روی قیمت نفت خام بگذارد. حتی ارزان بودن گاز، خودروها را نیز می‌تواند گاز‌سوز کند. ممکن است دیگر شاهد رکورد قیمتی 147‌دلاری نفت نباشیم.

کاهش فشارها در بازار نفت
روز جمعه بیستم سپتامبر نفت خام برنت متاثر از تصمیم این هفته فدرال‌رزرو در خصوص ادامه برنامه محرک اقتصادی آن، کاهش موجودی نفت خام ایالات متحده و ادامه نگرانی‌ها در خصوص عرضه، به 109 دلار در هر بشکه رسید. در مجموع این هفته، نفت خام برنت بزرگ‌ترین کاهش هفتگی خود را در سه ماه گذشته به دوش می‌کشید که متاثر از برگشت مقداری از خروجی لیبی، کاهش چشم‌انداز اقدام نظامی علیه سوریه و سیگنال‌های دریافتی از ایران بود. ریک اسپونر، تحلیلگر ارشد بازار در بازار سی‌ام‌سی در سیدنی گفت: «عامل بزرگی که در یکی دو روز گذشته باعث افت بازارهای نفت شده، ترمیم قدری از ظرفیت تولیدی لیبی بوده است. همچنین، ریسک‌های سوریه کاهش یافته است.» این هفته بعد از قبول معترضان برای بازگشایی برخی از میادین نفتی لیبی، تولید این کشور به روزانه 620 هزار بشکه افزایش یافت؛ با این حال هنوز خیلی زود است که با اطمینان بگوییم چشم‌انداز اختلال بیشتر در لیبی پایان یافته است. خروجی این کشور به دلیل بن‌بست موجود میان معترضان و دولت که تاکنون بیش از یک ماه به طول انجامیده، به کمتر از روزانه 200 هزار بشکه سقوط کرده بود.
سیجین چنگ، تحلیلگر بارکلیز در این باره گفت: «به نظر می‌رسد محدودیت عرضه در حال کاسته شدن باشد، اما صادرات لیبی چیزی نیست که در خصوص بهبود آن اطمینان داشته باشیم.» روز جمعه سهام جهانی به بالاترین سطح پنج‌ساله خود رسیده بود، در حالی که اوراق قرضه و دیگر کالاها پس از تصمیم شوکه‌کننده روز چهارشنبه بانک فدرال‌رزرو، که اعلام کرد محرک‌های پولی خود را بدون تغییر حفظ خواهد کرد، تحکیم شد. با توجه به اطلاعات منتشره اداره اطلاعات انرژی آمریکا، موجودی نفت خام آمریکا با 37/4 میلیون بشکه کاهش در هفته گذشته (منتهی به 13 سپتامبر) به 356 میلیون بشکه، یعنی پایین‌ترین سطح از مارس 2012 رسید.