خاموشی‌ها مستدام
آیا ماینرها همچنان می‌تازند؟
چندی است که قطعی‌های برق که مانند دفعات گذشته بدون برنامه و حتی طولانی‌تر از زمان‌های اعلام شده بود، مجدداً بازگشت تا دوباره انتقادها از عملکرد ضعیف سازمان‌ها و شرکت‌های ذی‌ربط در خصوص نحوه قطعی برق شدت بگیرد. شرکت توانیر با صدور اطلاعیه‌ای اعلام کرد: «در هفته جاری با افزایش دمای هوا، مصرف برق افزایش قابل ملاحظه‌ای خواهد یافت که با توجه به محدودیت نیروگاه‌های برق‌آبی امکان جبران آن نیست.» اما پشت هر خاموشی با اعلام قبلی یا ناگهانی، افزایش فعالیت ماینرها یا مصرف مردم است. سخنگوی صنعت برق چندی پیش اعلام کرد که مصرف برق در روزی از روزهای اخیر به ۶۵ هزار و ۷۰۰ مگاوات رسید و این در حالی است که رقم مصرف مدت مشابه پارسال ۵۵ هزار و ۵۰۰ مگاوات بوده، یعنی ۱۰ هزار مگاوات (۲۰ درصد) افزایش یافته که این شرایط طبیعی روند رشد مصرف نیست. در خصوص تعداد دستگاه‌های رمزارز غیرمجاز در کشور نیز آمار و ارقام متفاوتی داده می‌شود. برخی تعداد را بسیار زیاد می‌دانند و برخی دیگر نیز بر این باورند که به دلیل مصرف بالای برق توسط این دستگاه‌ها، شناسایی‌شان دشوار نیست. مصطفی رجبی‌مشهدی، سخنگوی صنعت برق گفت: «میزان کشفیات دستگاه‌های غیرمجاز رمزارز در یک سال گذشته به ۲۱۰ هزار دستگاه رسیده است. نزدیک به دو هزار مگاوات میزان مصرف برقی است که توسط ماینرها استفاده می‌شود. این تعداد دستگاه کشف‌شده معادل یک نیروگاه ۸۰۰ مگاواتی مصرف برق داشتند که با حذف آنها این میزان به تولید برق کشور برگشته است.» او در بخش دیگری از سخنان خود گفت: «۲۷ درصد این کشفیات مربوط به گزارش‌های مردمی است که تا سقف ۲۰ میلیون تومان هم پاداش برای آنها در نظر گرفته شده است.» رجبی‌مشهدی بر این باور است که اگر فعالیت رمزارزها نباشد، خاموشی‌ها نیز به مردم تحمیل نمی‌شود. محمدحسین متولی‌زاده، مدیرعامل توانیر نیز یکی دیگر از مسوولانی است که از مردم تقاضای کاهش مصرف برق داشت و گفت: «از مردم خواهش می‌کنیم با کاهش مصرف خود، کمک کنند تا برای صنایع فولادی که بعضی از آنها در حال تولید اکسیژن برای بیماران کرونایی هستند، مشکل پیش نیاید. امسال به دلیل گرما و خشکسالی بی‌سابقه و افزایش مصرف، سالی استثنایی بود و چالش‌هایی ایجاد کرد.»
مرغ پستی
خبر بحران در بازار مرغ از اواخر تیرماه روی خروجی خبرگزاری‌ها رفت و در کنار سیمان، فولاد، شیر، گوشت و چند کالای اساسی دیگر بحث درباره آن بالا گرفت. انتظار این بود که بازار مرغ حداقل کنترل شود، به این دلیل که دولت مساله اصلی را کمبود نهاده‌های دامی عنوان کرد اما گفته شد چهار میلیون تن نهاده دامی در گمرک وجود دارد که دو میلیون تن آن منتظر تخصیص ارز است و دو میلیون دیگر نیز به‌زودی به بازار ورود می‌کند و قیمت‌ها کنترل می‌شود.
طبق گزارش شرق اتفاقی که البته نیفتاد و گزارش‌های میدانی تازه نیز نشان می‌دهد با وجود اعلام قیمت، قیمت بازار بیش از 30 درصد گران‌تر از قیمت اعلام‌شده است. در روزهای گذشته مسوولان مانند موارد دیگر دست به دامن نهادهای نظارتی شدند و خواستند به مساله ورود شود؛ راه‌حل اقتصادی همه دولت‌ها در زمان بحران. آمار رسمی که وزارت صمت منتشر کرد، حاکی از نارضایتی شدید مردم از مساله «گران‌فروشی» است. در هفته گذشته همچنین مرکز آمار ایران گزارشی از تورم اقلام خوراکی منتشر کرد که نشان می‌داد برخی اقلام خوراکی به نسبت مدت مشابه سال گذشته حتی تا 128 درصد نیز افزایش داشته‌اند.
اخیراً خبری منتشر شد که نشان از یک راهکار جدید از سوی وزارت صمت داشت. قائم‌مقام وزیر صنعت، معدن و تجارت (صمت) در امور بازرگانی از همکاری این وزارتخانه با شرکت ملی پست برای توزیع کالاها خبر داد و گفت این همکاری برای توزیع مرغ در استان قم به‌صورت آزمایشی آغاز شده است. محمدصادق مفتح، به ایسنا گفت: «امکانات خوبی از نظر سخت‌افزاری و نرم‌افزاری در شرکت پست ایجاد شده که می‌تواند کالا را به همان نقطه‌ای که باید برود برساند و آمار بدهد که مرغ به آن نقطه جغرافیایی اعم از واحد صنفی یا یک منزل رسیده است.» بنابراین ظاهراً برآورد دولت این است که افزایش قیمت مرغ به دلیل نحوه توزیع آن است.
اما «محمدعلی کمالی» مشاور عالی اتحادیه مرغ‌داران گوشتی می‌گوید: «گرمای هوا باعث شده که ۱۱۳ میلیون جوجه به‌درستی وزن نگیرند و تولید کمتر شود. از طرفی افزایش قیمت سویا، ذرت، جوجه یک‌روزه و افزایش کرایه‌های حمل‌ونقل هزینه تولید را بالا برده است.»
واردات خودرو در ازای صادرات
خبر ممنوعیت واردات خودرو آب سردی بر جان شرکت‌های واردکننده خودرو بود. بسیاری تصور می‌کردند که این خبر تنها در حد شایعه باقی می‌ماند اما تصمیم گرفته شده بود و واردات خودرو به ایران برای چند سال ممنوع شد. توقف سامانه ثبت سفارش خودرو در تابستان سال ۱۳۹۶، عملاً امکان عرضه خودروهای خارجی در بازار داخل را از بین برد و پس از آن نیز در سال ۱۳۹۸، خودرو در کنار ۱۴۰۰ قلم کالایی قرار گرفت که ثبت سفارش و واردات آنها توسط ستاد اقتصاد مقاومتی ممنوع اعلام شد. پس از آن نیز بیان شد این ممنوعیت به دنبال حمایت از تولید خودرو داخل و مهم‌تر از آن، مدیریت منابع ارزی است ضمن آنکه جهش نرخ ارز در زمستان ۱۳۹۶ و پس از آن، تخصیص دلار ۴۲۰۰تومانی نیز مزید بر علت شد. اما در این سال‌هایی که واردات خودرو به کشور ممنوع بود، مصرف‌کنندگان خودروهای داخلی تا چه میزان از کیفیت آن راضی بودند؟ با وجود اینکه بارها اعلام شده بود که قطعات خودروها در داخل تولید می‌شود، اما قیمت آن با هر نوسان ارزی، افزایش می‌یافت تا جایی که قیمت پراید به عنوان خودرو ارزان داخلی به بیش از 100 میلیون تومان رسید، هر کارگر با دریافتی سه میلیون و 500 هزار تومان و با فرض پس‌انداز ماهی یک میلیون تومان، پس از 100 ماه و با فرض ثبات قیمت این خودرو داخلی می‌تواند آن را خریداری کند. در حالی که این خودرو با توجه به قیمتش، از کیفیت مطلوبی نیز برخوردار نیست.
آن‌گونه که اعتماد گزارش داده است، هم‌اینک بار دیگر زمزمه آزادسازی مجدد واردات خودرو مطرح است. موضوعی که مورد حمایت کارشناسان امر است. محمدرضا نجفی‌منش، عضو هیات‌مدیره انجمن قطعه‌سازان معتقد است پس از تحریم‌ها درآمد ارزی به‌شدت کاهش پیدا کرد و دولت تصمیم گرفت ارز را صرف واردات کالاهای اساسی کند، بنابراین ورود بسیاری از کالاها از جمله خودرو ممنوع شد اما در شرایط فعلی یکی از معقول‌ترین برنامه‌ها برای ازسرگیری واردات خودرو به کشور می‌تواند واردات در ازای صادرات باشد. وی بیان کرد: «امروز در بخش کشاورزی نیز این روال به وجود آمده که در ازای واردات انبه یا موز، سیب را صادر می‌کنیم و این کالا می‌تواند به دو سمت قضیه کمک کند البته راه‌حل‌های دیگری هم وجود دارد اما این طرح که چند سالی است انجام شده، نشان داده دیگر ارزی برای واردات انبه و موز نیاز نیست و مازاد سیب هم به کشورهای دیگر صادر می‌شود و به تولیدات کشور نیز کمک می‌شود.»
نجفی‌منش خاطرنشان کرد: «در مورد خودرو نیز می‌توان همانند سیاستگذاری میوه عمل کرد ضمن آنکه ما هیچ‌وقت مخالف واردات خودرو نبوده‌ایم و معتقدیم با توجه به کمبود ارزی که در کشور وجود دارد اگر قرار است واردات خودرو به کشور انجام شود یکی از راه‌های مفید همین روش است.»
وضعیت قرمز تورم
گزارش‌ها نشان می‌دهد نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه تولیدکننده بخش صنعت به حدود ۹۵ درصد در بهار سال جاری رسیده که طی یک دهه اخیر بی‌سابقه بوده است. به بیان دیگر، سطح قیمت کالاهای تولیدشده در بخش صنعت در بهار سال جاری نسبت به سال قبل دو برابر شده است که این افزایش قیمت‌های کارخانه‌ای با یک وقفه به قیمت‌های مصرفی در بازار منتقل خواهد شد. کارشناسان معتقدند سیاست‌های نادرست در حوزه‌های پولی، تجاری و ارزی باعث ایجاد وضعیت قرمز در قیمت‌های کارخانه‌ای شده است. آمارهای پولی نشان می‌دهد به دلیل تامین مالی بودجه از منابع بانک مرکزی رشد متغیرهای پولی نگران‌کننده شده است. از سوی دیگر، شوک‌های ارزی ماه‌های گذشته، هنوز در بخش تولید در حال تخلیه است و قیمت‌های اولیه را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در این شرایط، سیاست‌های نادرست تجاری نیز باعث افزایش هزینه‌ها در زنجیره تولید شده است. راهکار بازگشت ثبات به قیمت‌ها، تغییر سیاستگذاری در این سه حوزه است.
گزارش منتشرشده از سوی مرکز آمار حاکی از آن است که تورم پیش‌نگر تولیدکننده بخش صنعت در فصل بهار سال جاری در بالاترین نقطه تورم سالانه و تورم نقطه‌به‌نقطه در یک دهه گذشته ایستاده است. بر این اساس تورم سالانه تولید در فصل بهار به 5 /78 درصد و تورم نقطه‌به‌نقطه در همین مدت به 7 /94 درصد رسیده که حاکی از به صدا درآمدن دومین آلارم تورمی در چند ماه اخیر است.
پیش از این، آمارهای پولی اعم از رشد نقدینگی و پایه پولی، نخستین آلارم تورمی در سال جدید را به صدا درآورده بود. به نظر می‌رسد از بین عوامل متعدد برای تورم چشمگیر در تولید می‌توان به سه عامل اصلی سیاست‌های پولی، گذار نرخ ارز و سیاست‌های مداخله‌جویانه در حوزه تجارت اشاره کرد. به نظر می‌رسد در صورتی که تغییرات قابل توجهی، مانند تغییر در سیاستگذاری پولی، اقدام سیاسی موثر در دسترسی به منابع ارزی و کاهش مقررات دست‌وپاگیر ایجاد نشود، موج تورمی تولید خود را به زودی در تورم کالا و خدمات مصرفی نشان خواهد داد. لازم به ذکر است در ادبیات اقتصادی، از شاخص تورم تولیدکننده به‌عنوان یک شاخص پیش‌نگر یاد می‌شود. چرا که انتظار می‌رود تغییرات این شاخص با یک وقفه زمانی خود را در شاخص بهای مصرف‌کننده منعکس کند.
گاز هم قطع می‌شود؟
هفته گذشته اخباری حاکی از قطعی پراکنده گاز در اقصی نقاط تهران منتشر شد. در این راستا مدیرعامل شرکت گاز استان تهران گفت: به دلیل پایین بودن مصرف گاز در تابستان در حال آماده‌سازی شبکه برای تامین گاز در زمستان هستیم و همین موضوع ممکن است موجب قطع موقت گاز در برخی مناطق شود. سعید توکلی در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به اقدامات صورت‌گرفته در روزهای اخیر که منجر به قطع پراکنده گاز در تهران شده است، اظهار کرد: چندین مورد نصب شیرهای قطع کن برای پروژه مقاوم‌سازی و مقابله با زلزله، رفع نشتی شبکه و تاسیسات، تعمیرات و توسعه شبکه را در دستور کار داشتیم. وی افزود: در مواردی نیز مشترکان جدیدی به شبکه اضافه شده‌اند که عمدتاً دارای میزان مصرف بالا هستند و به همین دلیل، مجبور هستیم تا آنها را به شبکه اصلی متصل کنیم و برای این اتصال نیز، لازم است که قطعی گاز را داشته باشیم اما جای نگرانی وجود ندارد چراکه این قطعی‌ها موقتی هستند. مدیرعامل شرکت گاز استان تهران با بیان اینکه در زمان تعمیرات شبکه گاز به دلیل رعایت استانداردهای لازم باید گاز در یک مدت زمانی قطع شود اما تمام تلاش ما این است که این مدت زمان را کوتاه کنیم، گفت: تمام هدف ما این است که در زمستان با مشکل تامین مواجه نشویم برای همین موضوع نیز برنامه‌هایی را در دست اجرا داریم.
♦♦♦
ایسنا: گرچه از تندی روند گرانی روغن کم شده ولی این کالا همچنان بیشترین افزایش قیمت را بین کالاهای خوراکی به مصرف‌کنندگان تحمیل می‌کند و افزایش قیمتی بیش از ۱۲۸ درصد دارد؛ کالایی که واردات آن چشمگیر و از دریافت‌کنندگان ارز ترجیحی است.
مهر: بهمن دانایی، دبیر انجمن کارخانه‌های تولیدکننده قند و شکر، درباره مباحث مطرح‌شده مبنی بر آسیب دیدن تولید چغندرقند به دلیل خشکسالی گفت: خوشبختانه امسال مشکل خاص و نگران‌کننده‌ای در حوزه تولید چغندرقند نداریم.
ایلنا: کامبیز ناظریان، سرپرست شرکت توزیع نیروی برق تهران بزرگ، از به‌کارگیری تمامی امکانات فنی این شرکت برای تامین برق پایتخت همزمان با افزایش مجدد دمای هوا خبر داد.
ایرنا: محمدرضا سلیمیان، عضو هیات مدیره انجمن صنفی سیمان کشور، از آمادگی کامل صنعت سیمان برای تامین سیمان مورد نیاز طرح مسکنی دولت سیزدهم برای ساخت سالانه یک میلیون واحد مسکونی در کشور خبر داد.
فارس: محمد لاهوتی، رئیس کنفدراسیون صادرات ایران، با اشاره به اینکه در سال‌های اخیر هند از فهرست واردکنندگان کالا از ایران خارج شده است، گفت: اما در ماه‌های گذشته آلمان و سوئیس در فهرست اصلی‌ترین صادرکنندگان کالا به ایران قرار گرفته‌اند.
ایسنا: بعد از توقفی که در فعالیت مرزهای ایران و افغانستان ایجاد شده بود با باز شدن مرز میلک، اکنون تمامی مرزهای بین دو کشور باز بوده و مبادله کالا صورت می‌گیرد.
مهر: در حالی که بازار اجاره در پی تعلل در اجرای قانون مالیات بر خانه‌های خالی گره خورده، مصطفی قلی خسروی، رئیس اتحادیه مشاوران املاک می‌گوید نرخ‌ها در بازار اجاره مسکن ۵۰ درصد افزایش یافته است.
ایلنا: منصور پوریان، رئیس شورای تامین دام کشور، از کاهش ۷۵درصدی تقاضای دام زنده برای نذورات ماه محرم سال جاری خبر داد و گفت: هیئت‌های مذهبی به خرید گوشت یخی به جای دام زنده به دلیل ارزان‌تر بودن روی آورده‌اند.
ایرنا: مهرداد جمال ارونقی، معاون فنی و امور گمرکی گمرک ایران اعلام‌کرد: بیش از ۲۱ میلیون دوز واکسن کرونا در هفت ماه گذشته به کشور وارد شده است.
فارس: در شرایطی که بازار قطعات یدکی با کمبود قطعات برخی خودروها روبه‌رو است، سودجویان قطعات تقلبی را با بسته‌بندی قطعات اصلی به مردم ارائه می‌کنند.
تسنیم: مشاهدات بازار نشان می‌دهد خریداری برای خودرو وجود ندارد اما روند قیمت خودرو در بازار صعودی است. در کنار این موضوع بلاتکلیفی بازار عاملی شده تا چشم‌انداز مثبتی برای کاهش قیمت خودروها در آینده نزدیک وجود نداشته باشد.
♦♦♦
تهدید غذایی
دنیای اقتصاد نوشت: زنگ هشدار سفره خانوار به صدا درآمد. تغییرات مصرف غذای ایرانیان در دهه ۹۰ نشان می‌دهد سرانه مصرف برخی از اقلام خوراکی از جمله محصولات پروتئینی در کشور، کاهش هشداردهنده‌ای (۵۰ درصد) داشته است. این یعنی کوچک شدن سفره خانوار ایرانی طی ۱۰ سال گذشته. نتایج یک بررسی کارشناسی نشان می‌دهد که علاوه بر افت شدید مصرف اقلام خوراکی ایرانیان، هزینه مواد غذایی مختلف اعم از آبزیان، گوشت قرمز، قند و شکر، برنج و همچنین لبنیات هم افزایش یافته است؛ موضوعی که امنیت غذایی کشور را مورد تهدید قرار داده است. در این میان، به نظر می‌رسد که عامل اصلی کوچک شدن سفره خانوارها، وقوع دو قله تورمی در ابتدا و انتهای دهه ۹۰ است که باعث شده درآمد خانوار، از رشد قابل توجه قیمت‌ها عقب بیفتد.
اجاره‌داری حرفه‌ای در تعلیق
اعتماد نوشت: هر چند طرح اجاره‌داری حرفه‌ای در وزارت راه و شهرسازی از خردادماه سال گذشته تدوین شده بود اما دیگر زمانی برای اجرای این طرح در دولت حسن روحانی باقی نماند. اما طرح اجاره‌داری حرفه‌ای چیست؟ آن‌گونه که محمود محمودزاده، معاون پیشین وزیر راه و شهرسازی اعلام کرده بود با تصویب طرح اجاره‌داری حرفه‌ای شرایط برای راه‌اندازی شرکت‌های اجاره‌داری حرفه‌ای و عرضه انبوه واحدهای مسکونی اجاره‌ای در شهرهای بزرگ از جمله تهران فراهم و روند رشد سالانه اجاره‌بها محدود می‌شود. البته انتقادی که به ایشان وارد است این است که او از شهریورماه سال ۹۸ همواره از راه‌اندازی اجاره‌داری حرفه‌ای در راستای حمایت از اجاره‌نشین‌ها خبر می‌داد اما اقدامی در این زمینه صورت نگرفت.
آینده تجارت با افغانستان
همشهری نوشت: جنگ طالبان با نیروهای دولتی افغانستان، هرچند مسیرهای تجارت را پردست‌انداز و کندتر کرده، اما ظاهراً توقف کامل تجارت از سوی ایران صورت نگرفته است. اخیراً سخنگوی گمرک شایعه قطع رابطه را رد کرده و رئیس اتاق بازرگانی و صنایع و معادن بیرجند هم می‌گوید: تجارت در دو گمرک دوغارون و ماهی‌رود ادامه دارد. او می‌گوید، انتظار داریم ثبات به افغانستان بازگردد، ولی اگر درگیری‌ها طولانی‌تر شود، پیش‌بینی آینده سخت خواهد بود. رئیس اتاق بازرگانی و صنایع و معادن بیرجند به دلایل کاهش حجم تجارت ایران با افغانستان در دو سال اخیر اشاره می‌کند و می‌افزاید: افزایش ریسک ناشی از درگیری‌ها در افغانستان باعث معاملات نقدی شده و بازرگانان ایرانی حاضر به تجارت به‌صورت اعتباری نیستند.
کلنگ‌زنی به اسم خود
شرق نوشت: ماجراهای کلنگ‌زنی مسوولان برای آغاز یک پروژه یا بریدن روبان به معنای پایان کار و افتتاح، حالا قصه‌ای پرتکرار است و پروژه‌های فراوانی وجود دارد که چندین و چند بار از سوی مسوولان مختلف کلنگشان به زمین می‌خورد یا روبان افتتاح آنها بریده می‌شود؛ در این بین البته هرچه دولت‌ها یا مسوولان مختلف به روزهای پایانی عمر فعالیت خود نزدیک می‌شوند میزان کلنگ‌زنی یا افتتاحشان هم شدت می‌گیرد به دلیل سند زدن پروژه به نام خود. این ماجرا در روزهای پایانی تقریباً تمام دولت‌های ایران وجود داشته و در روزهای پایانی دولت دوازدهم هم تکرار شده است؛ ماجرای تازه به پروژه کهنه آزادراه تهران-شمال برمی‌گردد که نخستین کارهای آن حتی پیش از انقلاب و در سال ۵۴ آغاز شده است.