انقباض یارانه‌ای

 ابراهیم علیزاده:‌ در لایحه بودجه سال 97 برای نخستین‌بار طی پنج سال ریاست‌جمهوری حسن روحانی، منابع یارانه نقدی رقمی کمتر از سال قبل خود در نظر گرفته شد. به گفته وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی برای پرداخت یارانه‌های نقدی سال آینده دولت ۲۳ هزار میلیارد تومان اعتبار در نظر گرفته است؛ رقمی که با احتساب یارانه‌های 45 هزار و 500 تومانی تنها به 42 میلیون نفر ایرانی می‌رسد و از این پس دولت به جای پرداخت ماهانه 5 /3 هزار میلیارد تومان یارانه نقدی، 9 /1 هزار میلیارد تومان هر ماه پرداخت خواهد کرد. البته این کاهش در صورت تایید مجلس اتفاق می‌افتد. پیش از این سخنگوی دولت نیز اعلام کرده بود در مقطع فعلی دولت ماهانه هزار میلیارد تومان کسری اعتبار برای تامین پرداخت یارانه به 75 میلیون ایرانی دارد. اما کاهش 33 میلیون نفری تعداد یارانه‌بگیران چقدر عملی است و دولت چطور می‌خواهد این کار را انجام دهد؟

19 آذرماه امسال وقتی رئیس‌جمهور می‌خواست لایحه بودجه را به مجلس تقدیم کند، تغییر «سازمان هدفمندی یارانه‌ها» به «صندوق رفاه اجتماعی امید» و ساماندهی یک سیستم دقیق پایشی را دو برنامه دولت برای اصلاح یارانه‌ها عنوان کرد. هرچند تاکنون درباره سازوکار صندوق رفاه اجتماعی امید کمتر صحبت شده اما اخیراً علی ربیعی درباره اینکه چه کسانی در سال 97 یارانه خواهند گرفت توضیحاتی داد. وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی ششم دی‌ماه امسال در برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری اعلام کرد دولت ۷۰ درصد حداقل دستمزد را به‌عنوان شاخص کف حمایت اجتماعی تعریف کرده و یارانه نقدی و افزایش مستمری شامل کسانی می‌شود که زیر این کف، دریافتی دارند. طبق آخرین مصوبه شورای عالی کار حداقل دستمزد فعلاً 930 هزار تومان است که 70 درصد آن 651 هزار تومان می‌شود. به این ترتیب برای دولت این رقم یا رقمی نزدیک به آن می‌تواند ملاک پرداخت یارانه‌های نقدی باشد.

به گفته ربیعی، شش گروه «مددجویان کمیته امداد و سازمان بهزیستی»، «زنان سرپرست خانوار»، «روستاییانی که در کشت محصولات با مشکل مواجه شدند یا منابع آب و خاک کافی در اختیار ندارند»، «بازنشستگانی که با حداقل دریافتی و امکانات زندگی می‌کنند»، «بسیجیان و ایثارگرانی که توانایی انجام کار ندارند» و «خانوارهای دارای بیماران خاص، افراد دچار سوءتغذیه و...» از مشمولان یارانه‌بگیر سال آینده هستند. آن‌طور که دنیای اقتصاد گزارش داده، علاوه بر این، دولت راهکاری را برای افرادی که در نظام شناسایی قرار نمی‌گیرند پیش‌بینی کرده و این افراد می‌توانند خود را به نهادهای حمایتی معرفی کنند تا پس از صحت‌سنجی ادعای آنها، مشمول یارانه‌ گرفتن شوند. اما در کنار این، دولت برای فقرزدایی نیز سیاست‌های یارانه‌ای در نظر گرفته است. بر این اساس قرار است به گروه فقیرترین خانوار معادل 70 درصد حداقل دستمزد پرداخت شود، به گروه خانوار با درآمد کمتر از کف حمایتی، مابه‌التفاوت رقم کف حمایتی با درآمد آنها پرداخت خواهد شد و گروهی از بیکاران نیز همزمان با دریافت کف حمایتی به سازمان فنی و حرفه‌ای معرفی شده تا پس از توانمند شدن مشغول کار شوند. اما آیا دولت می‌تواند چنین برنامه‌هایی را اجرا کند؟