بحران سند

دانشگاه آزاد اسلامی با بیش از 12 میلیون مترمربع سطح آموزشی در سراسر کشور توانسته است قریب به 500 واحد دانشگاهی را احداث و فضای علم و دانش را رونق بخشد. این دانشگاه توانسته سطح وسیعی از املاک را در سیطره خود درآورد که در مقایسه با دانشگاه‌های دولتی با فاصله بسیار زیادی در رتبه اول قرار دارد. البته این اقدام از استراتژی کلان دانشگاه مبنی بر ایجاد سرانه سطح آموزشی بیش از 10 مترمربع برای هر دانشجو شکل گرفته است. بر اساس آمار و گزارش‌های سازمان‌های داخلی و خارجی رتبه‌بندی دانشگاه‌ها، دانشگاه آزاد اسلامی به عنوان برترین دانشگاه خاورمیانه با گستردگی قابل توجه به لحاظ تعداد واحدهای دانشگاهی شناخته شده است و توانسته الگوی مدیریتی سازمان در مقیاس بزرگ را معرفی کند. این دانشگاه با استراتژی افزایش سطح علمی کشور و ارتقای رتبه دانشی در سطح جهانی از طریق ورود افراد به دوره‌های آکادمیک، با دسترسی عموم به طور یکنواخت، اقدام به توسعه واحدهای خود در سراسر کشور کرده است. شاید زمانی که ورود به دانشگاه از بالاترین آرزوهای افراد محسوب می‌شد، مدیران این دانشگاه، با به‌کارگیری رویکرد دانشگاه‌های کشورهای توسعه‌یافته توانستند تابوی ناتوانی ورود به دانشگاه را شکسته و جذب فراوانی در این زمینه صورت دهند. زمانی که استقبال بسیاری برای ورود به این دانشگاه صورت می‌گرفت، هزینه-فایده احداث و راه‌اندازی واحدهای ساختمانی برای جذب دانشجو به صرفه بود که در آن دوران بدون توجه به وضعیت املاک اقدام به ساخت‌وسازهای گسترده کردند. براساس اظهارات دوره‌ای مدیران این دانشگاه، اکثر املاک دانشگاه آزاد عمدتاً اهدایی و بدون سند هستند. اخیراً علی‌محمد نوریان سرپرست سابق دانشگاه آزاد اسلامی عنوان کرده است نیمی از املاک دانشگاه آزاد بدون سند بوده و مدیران واحدها باید نسبت به سنددار کردن این املاک اقدام کرده و مطالبات دانشگاه آزاد را وصول کنند. البته این موضوع از چندین سال قبل دغدغه مدیران این سازمان بوده و به اقتضای تهدیدهایی که برای مدیریت و دارایی آن پیش می‌آمد این مساله را رو می‌کردند. در سال 1392 یک بار این موضوع رسانه‌ای شد اما به دلایلی به فراموشی سپرده شده است. حال که مجدداً این موضوع از سوی منابع موثق مطرح شده باید به این موضوع اهمیت ویژه‌ای را اختصاص دهند. با نگاهی به املاک دانشگاه آزاد مشخص می‌شود که عمده این املاک اهدایی بوده و به صورت هبه به دانشگاه آزاد تحویل شده و دانشگاه بدون دوراندیشی مدیران وقت اقدام به ساخت و ساز و احداث ساختمان‌های بزرگ کرده است. البته دلایل اهدای این نوع از املاک مختلف است که شاید موشکافی آنها موجب افشای برخی تبانی‌هایی در مدیریت‌های وقت با اهداکنندگان باشد. اکنون خطری که حقوق دانشگاه را تهدید می‌کند، احتمال رجوع مالک برای استیفای حق مالکیت از یک طرف و صرف هزینه‌های کلان بدون بازگشت برای ساخت و ساز و نگهداری بدون ارزش‌افزوده برای اموال و دارایی‌های آن است. اگرچه این موضوع تنها خاص این نهاد عمومی بزرگ کشور نیست سایر نهادهای عمومی و شبه‌دولتی نیز حجم بالایی از اموال فاقد سند را در اختیار دارند. موضوعی که در کنار عدم شفافیت مالی این نهادها به نظر می‌رسد در حال تبدیل به بحرانی در اقتصاد ایران و حتی خود نهادهاست.