جاده ابریشم شمال به جنوب

نشست سه‌جانبه ایران، آذربایجان و روسیه بامحوریت افزایش سطح روابط میان کشورها 18 مردادماه در باکو برگزار شد. یکی از موضوعات اساسی در میان این سه کشور کریدور بین‌المللی شمال به جنوب است. حسن روحانی ریاست جمهوری کشور نیز پیش از عزیمت به باکو به اهمیت فراوان کریدور شمال به جنوب اشاره کرد و آن را نعمتی بزرگ برای کشورمان دانست. در این نشست هم بر افزایش همکاری‌های دوجانبه و چندجانبه کشورها تاکید شد و هم درباره تسریع احداث این مسیر تجاری سخن به میان آمد. این کریدور ارتباط ترانزیتی کشورهای شمال اروپا و روسیه را از طریق ایران و دریای خزر به کشورهای حوزه اقیانوس هند، خلیج فارس و جنوب آسیا برقرار می‌سازد. در این میان اتصال خلیج عمان و بندر چابهار در ساحل شرق دریای مکران یا دریای عرب به عنوان بندری استراتژیک به این کریدور در مبادله کالا به شرق کشور و همسایه‌های شرقی و آسیای میانه نقش مهمی ایفا خواهد کرد. راه‌اندازی این مسیر به توافقات جدید تجاری در سطح کشورهای همکار و کشورهای دیگر منجر می‌شود و باب جدیدی را در سطح تجارت بین‌الملل باز خواهد کرد. کریدوری که به اذعان فعالان بین‌المللی هزینه‌های تردد محموله‌های تجاری در این محور را تا 30 درصد کاهش خواهد داد و از سوی دیگر باعث افزایش درآمدهای ترانزیتی کشورهای در مسیر می‌شود. در عین حال موقعیت استراتژیک ایران باعث شده تا تاکیدات بیشتری بر سودآوری این پروژه بر تجارت خارجی،‌ درآمدزایی ارزی و الحاق به سیستم تجارت آزاد جهان ‌شود.
موقعیت استراتژیک، ژئوپولتیک و ژئواکونومیک ایران مورد توجه کشورهای بزرگ جهان بوده و هست. موقعیت مناسب ریلی و جاده‌ای و دسترسی ایران به سواحل طولانی در خلیج فارس، دریای عمان، دریای مکران و سواحل دریای خزر در سال‌های اخیر بسیار مورد توجه تولیدکنندگان بزرگ اقتصادی جهان بوده است. اگر بعضی مسیرهای ناتمام ریلی و جاده‌ای ایران تکمیل شود ایران می‌تواند از عبور و ترانزیت کالا از خطوط ریلی و جاده‌ای خود درآمد سرشاری داشته باشد.
در عین حال آشفتگی سیاسی و داخلی کشورهای خاورمیانه بر اهمیت راه‌اندازی این کریدور از مسیرهای ایران می‌افزاید. در این میان تحریم‌های بین‌المللی روسیه نیز مزید برعلت شده و باعث شد روس‌ها بیش از گذشته بر تسریع احداث و اجرایی شدن این پروژه اصرار ورزند.
در عین حال تردیدها و واهمه‌هایی از تاثیرات منفی این کریدور به میان می‌آید. نگرانی‌هایی که نسبت به افزایش واردات کالاهای مصرفی و قبضه شدن بازار توسط محصولات خارجی هشدار می‌دهند و عنوان می‌کنند که تنها سود ترانزیتی در انتظار ایران است. این هشدارها حتی ورشکستگی صنایع را متصور هستند.
در عین حال اقبال عمومی در راه‌اندازی مسیرهای بین‌المللی زیاد شده و در حالی که ما همچنان با طمانینه مشغول بررسی تبعات راه‌اندازی این شاهراه تجاری هستیم،‌ دولت‌های ترکیه و آل‌سعود بیکار ننشسته‌اند و در حال لابی‌گری برای ارائه مسیرهای جایگزین هستند. هر چند که هیچ یک از کشورها توفیقی نداشتند اما عربستان جدی‌تر از ترکیه موضوع را دنبال می‌کند و در این میان رفتار منفعلانه ایران نیز بحث‌برانگیز شده است.