تاریخ انتشار:
گفت‌وگو با بهاءالدین حسینی هاشمی
باید با دست پر به دادگاه‌ها برویم
بهاءالدین حسینی‌هاشمی از فعالان پر‌سابقه بانکی است که علاوه بر مدیریت بر بانک خصوصی «سرمایه»، سابقه مدیرعاملی بانک «تات» را نیز در کارنامه کاری خود دارد.
بهاءالدین حسینی‌هاشمی از فعالان پر‌سابقه بانکی است که علاوه بر مدیریت بر بانک خصوصی «سرمایه»، سابقه مدیرعاملی بانک «تات» را نیز در کارنامه کاری خود دارد. او با تجربه حضور چندین ساله خود در نظام بانکی، به تحلیل شرایط جدید به وجود‌آمده برای بانک‌های ایران پس از لغو تحریم‌ها می‌پردازد و معتقد است با پیگیری و ارائه مستندات و ادله محکم می‌توان برخی از تحریم‌های بانکی را که از سوی شورای امنیت اعمال نشده، لغو کرد. حسینی‌هاشمی، تحقق این وعده را نیازمند نوعی همدلی و مشارکت موسسات تحریم‌شده برای عبور از تحریم‌ها می‌داند.
واژه تحریم در ادبیات قانونگذاران غربی، به اعمال محدودیت‌های تجاری علیه یک کشور تبدیل شده است. آیا روند در پیش گرفته‌شده از سوی غربی‌ها از منظر حقوق بین‌الملل توجیه‌پذیر است؟
به طور کلی خیر. از نظر آزادی حق تجارت، هیچ کشوری مجاز نیست که در روند فعالیت‌های تجاری یا مالی یک کشور دیگر خلل یا محدودیتی ایجاد کند. همین قوانین تصریح دارد که اعمال تحریم‌ها غیرقانونی است. اما در سه دهه گذشته این تحریم‌ها علیه ایران متاسفانه وجود داشته است.
تحریم بانک‌ها و موسسات اعتباری ایران در یکی دو سال اخیر از سوی اتحادیه اروپا اتفاق جدیدی است که به صورت یک‌جانبه و خارج از اقدامات خصمانه شورای امنیت صورت گرفته است. به نظر شما این گونه تحریم‌ها به چه دلیلی بوده است؟
تحریم اتحادیه اروپا علیه بانک‌های ایران عمدتاً شامل محدودیت‌های معاملاتی با برخی از بانک‌ها بوده است. یعنی ابتدا به صورت مستقیم یک بانک مشمول تحریم و مسدود شدن دارایی‌ها شده و دامنه آن به تمام نقاط کشیده شده است. به این صورت که طرف‌های معاملاتی با بانک‌ها نیز مشمول تحریم‌ها می‌شود. در تحریم‌های شورای امنیت، بانک‌های خصوصی یا نیمه‌دولتی قرار نمی‌گرفتند. اتحادیه اروپا با این فرض که از این دسته بانک‌ها نیز برای برخی اهداف استفاده می‌شود؛ دست به اعمال محدودیت‌هایی علیه بانک‌های بخش خصوصی مانند ملت یا نیمه‌دولتی مانند صادرات و سینا زد. این کار به صورت یک‌جانبه و بدون هماهنگی با شورای امنیت بود.
به نظر شما تحریم اتحادیه اروپا قدرت تاثیرگذاری همسان با تحریم‌های شورای امنیت بر بانک‌های ایران را دارد؟
در هر صورت، هر نوع تحریمی علیه ایران هزینه‌ها را افزایش می‌دهد و کار را برای بانک سخت‌تر می‌کند. یک بانک برای گشایش اعتبار اسنادی و صدور حواله‌ها - در صورت تحریم - باید راهکارهایی را برای دور زدن تحریم استفاده کند. این راهکارها، شرایط را به نحوی تغییر می‌دهد که بانک بتواند وارد معاملات شود. به همین دلیل هم است که تاثیر هیچ نوع تحریمی را نمی‌توان نادیده انگاشت.
اتحادیه اروپا در چند ماه گذشته برخی از بانک‌ها را از فهرست تحریم‌ها خارج کرده است. بانک سینا، بانک ملت و به تازگی بانک صادرات دیگر مشمول تحریم‌های این اتحادیه نمی‌شود. به نظر شما این اقدام نشانه چیست؟
به اعتقاد من این اقدام اتحادیه اروپا، زیان‌هایی برای هر دو طرف داشت. برداشتن این تحریم‌ها نیز نشانه این است که بانک‌ها در انجام وظایف، گردش مالی و شرایط کاری خود قصوری از قوانین و مقررات موجود نداشته‌اند. به عبارت دیگر، استدلال‌های اتحادیه اروپا برای تحریم بانک‌های ایران نادرست بوده است.
لغو تحریم بانک‌ها، با مکانیسم اقامه دعوی در دادگاه اتحادیه اروپا صورت گرفته است. آیا پیش از این نیز، تجربه‌ای برای بانک‌های ایران در این زمینه وجود داشته است؟
درست به خاطر ندارم اما یکی، دو تا بانک در این زمینه فعالیت‌هایی داشته‌اند و توانسته‌اند تحریم‌ها را بشکنند. این هم با استفاده از ادله قانونی و در دادگاه امکان‌پذیر شده است. در واقع همه چیز به نحوه دادرسی، ارائه مستندات و ادله کافی بانک‌های ایران باز‌می‌گردد.
پس از رفع تحریم‌ها برای چهار بانک ایرانی، برخی از بانک‌ها از اقامه دعوی برای دریافت خسارت از اتحادیه اروپا می‌گویند. به اعتقاد شما این اقدام پاسخ مناسبی خواهد داشت؟
آنچه از رویدادهای اخیر دیده می‌شود، بی‌جهت بودن اقدامات اتحادیه اروپا در تحریم بانک‌های ایرانی از نظر حقوق بین‌الملل است. به هر حال خسارات وارد‌شده به بانک‌های ایران زیاد بوده است. این خسارات مادی یا معنوی بوده است. به طور مثال اعتبار بانک‌ها کاهش پیدا کرده یا اینکه درآمدهای آنها کاهش یافته و در عوض هزینه‌ها را بالا برده است. در واقع خسارت این اقدام اتحادیه اروپا، کاهش منافع بانک‌های ایرانی در عرصه بین‌المللی بوده است. چه به صورت مادی چه به صورت معنوی. همان‌گونه که رفع تحریم‌ها طبق قوانین بین‌المللی صورت گرفته است؛ بر اساس همان حقوق بین‌الملل، خسارات وارد‌شده باید جبران شود. اما اینکه تا چه حد این بانک‌ها قدرت چانه‌زنی و لابی‌گری و اثبات دلایل خود برای دریافت خسارت را دارند موضوعی است که مشخص نیست. در هر صورت پروسه سخت و پیچیده‌ای است و باید دید در این راه بانک‌های به تازگی از تحریم درآمده ایران، پاسخی دریافت می‌کنند یا خیر؟
خب پاسخ شما به این سوال چیست؟ با توجه به شناختی که از نظام بانکی ایران دارید چه حدسی می‌زنید؟
به اعتقاد من همین قدر که تحریم‌ها برداشته شده موفقیت خوبی به دست آمده است. احتمال دریافت خسارت از اتحادیه اروپا ضعیف است اما می‌توانم بگویم که این کار غیر‌ممکن نیست.
درخواست جدید برای دریافت خسارت از اتحادیه اروپا می‌تواند در دادگاه به عنوان یک اقدام «تحریک‌آمیز» قلمداد شده و اتحادیه اروپا را وادار به مقابله به مثل کند؟
احتمال نقض حکمی که عالی‌ترین مرجع تصمیم‌گیری اتحادیه اروپا با قضات بی‌طرف، صادر کرده، ضعیف است. اگر قرار به نقض این حکم بود، به راحتی می‌شد با اعمال نفوذ و لابی‌گری کشورهای اتحادیه اروپا، رای دادگاه به چالش کشیده شود. الان که حکم دادگاه صادر شده و بسیار هم محکم است و دلیلی هم برای نقض حکم دادگاه وجود ندارد.
تجربه این چند ماه و اقدامات پیگیرانه بانک‌ها نشان داد لغو برخی از تحریم‌ها کار سختی نیست و نیاز به پشتکار و یا به اعتقاد شما مستندات قوی و محکم دارد. برای فراگیری این رویداد چه راهکاری می‌تواند به کار گرفته شود؟
به نظر من بیش از هر چیز باید نیاز به یک کار گروهی و همدلی نزد بانک‌ها و موسسات اقتصادی مشمول تحریم دیده شود. باید با استدلال‌های محکم، ادله قوی و با دست پر وارد دادگاه شد. اگر این‌گونه باشد می‌توان حداقل بخشی از تحریم‌ها را که حاصل اقدامات یک‌جانبه است، برداشت. در حال حاضر تحریم‌های اعمال‌شده از سوی شورای امنیت، هم‌راستا با تحریم‌های سازمان ملل متحد است و به همین دلیل نمی‌توان در مورد این تحریم کار چندانی کرد. باید تمرکز اصلی بر روی تحریم‌هایی باشد که به صورت یک‌جانبه و از کانالی غیر از کانال شورای امنیت اعمال می‌شود. باید اجماع بر سر این موضوع صورت بگیرد که اقدام به لغو تحریم‌ها، دفاع از حقوق ایران در مجامع بین‌المللی است و باید این حقوق را باز پس گرفت.
واژه تحریم در ادبیات قانونگذاران غربی، به اعمال محدودیت‌های تجاری علیه یک کشور تبدیل شده است. آیا روند در پیش گرفته‌شده از سوی غربی‌ها از منظر حقوق بین‌الملل توجیه‌پذیر است؟
به طور کلی خیر. از نظر آزادی حق تجارت، هیچ کشوری مجاز نیست که در روند فعالیت‌های تجاری یا مالی یک کشور دیگر خلل یا محدودیتی ایجاد کند. همین قوانین تصریح دارد که اعمال تحریم‌ها غیرقانونی است. اما در سه دهه گذشته این تحریم‌ها علیه ایران متاسفانه وجود داشته است.
تحریم بانک‌ها و موسسات اعتباری ایران در یکی دو سال اخیر از سوی اتحادیه اروپا اتفاق جدیدی است که به صورت یک‌جانبه و خارج از اقدامات خصمانه شورای امنیت صورت گرفته است. به نظر شما این گونه تحریم‌ها به چه دلیلی بوده است؟
تحریم اتحادیه اروپا علیه بانک‌های ایران عمدتاً شامل محدودیت‌های معاملاتی با برخی از بانک‌ها بوده است. یعنی ابتدا به صورت مستقیم یک بانک مشمول تحریم و مسدود شدن دارایی‌ها شده و دامنه آن به تمام نقاط کشیده شده است. به این صورت که طرف‌های معاملاتی با بانک‌ها نیز مشمول تحریم‌ها می‌شود. در تحریم‌های شورای امنیت، بانک‌های خصوصی یا نیمه‌دولتی قرار نمی‌گرفتند. اتحادیه اروپا با این فرض که از این دسته بانک‌ها نیز برای برخی اهداف استفاده می‌شود؛ دست به اعمال محدودیت‌هایی علیه بانک‌های بخش خصوصی مانند ملت یا نیمه‌دولتی مانند صادرات و سینا زد. این کار به صورت یک‌جانبه و بدون هماهنگی با شورای امنیت بود.
به نظر شما تحریم اتحادیه اروپا قدرت تاثیرگذاری همسان با تحریم‌های شورای امنیت بر بانک‌های ایران را دارد؟
در هر صورت، هر نوع تحریمی علیه ایران هزینه‌ها را افزایش می‌دهد و کار را برای بانک سخت‌تر می‌کند. یک بانک برای گشایش اعتبار اسنادی و صدور حواله‌ها - در صورت تحریم - باید راهکارهایی را برای دور زدن تحریم استفاده کند. این راهکارها، شرایط را به نحوی تغییر می‌دهد که بانک بتواند وارد معاملات شود. به همین دلیل هم است که تاثیر هیچ نوع تحریمی را نمی‌توان نادیده انگاشت.
اتحادیه اروپا در چند ماه گذشته برخی از بانک‌ها را از فهرست تحریم‌ها خارج کرده است. بانک سینا، بانک ملت و به تازگی بانک صادرات دیگر مشمول تحریم‌های این اتحادیه نمی‌شود. به نظر شما این اقدام نشانه چیست؟
به اعتقاد من این اقدام اتحادیه اروپا، زیان‌هایی برای هر دو طرف داشت. برداشتن این تحریم‌ها نیز نشانه این است که بانک‌ها در انجام وظایف، گردش مالی و شرایط کاری خود قصوری از قوانین و مقررات موجود نداشته‌اند. به عبارت دیگر، استدلال‌های اتحادیه اروپا برای تحریم بانک‌های ایران نادرست بوده است.
لغو تحریم بانک‌ها، با مکانیسم اقامه دعوی در دادگاه اتحادیه اروپا صورت گرفته است. آیا پیش از این نیز، تجربه‌ای برای بانک‌های ایران در این زمینه وجود داشته است؟
درست به خاطر ندارم اما یکی، دو تا بانک در این زمینه فعالیت‌هایی داشته‌اند و توانسته‌اند تحریم‌ها را بشکنند. این هم با استفاده از ادله قانونی و در دادگاه امکان‌پذیر شده است. در واقع همه چیز به نحوه دادرسی، ارائه مستندات و ادله کافی بانک‌های ایران باز‌می‌گردد.
پس از رفع تحریم‌ها برای چهار بانک ایرانی، برخی از بانک‌ها از اقامه دعوی برای دریافت خسارت از اتحادیه اروپا می‌گویند. به اعتقاد شما این اقدام پاسخ مناسبی خواهد داشت؟
آنچه از رویدادهای اخیر دیده می‌شود، بی‌جهت بودن اقدامات اتحادیه اروپا در تحریم بانک‌های ایرانی از نظر حقوق بین‌الملل است. به هر حال خسارات وارد‌شده به بانک‌های ایران زیاد بوده است. این خسارات مادی یا معنوی بوده است. به طور مثال اعتبار بانک‌ها کاهش پیدا کرده یا اینکه درآمدهای آنها کاهش یافته و در عوض هزینه‌ها را بالا برده است. در واقع خسارت این اقدام اتحادیه اروپا، کاهش منافع بانک‌های ایرانی در عرصه بین‌المللی بوده است. چه به صورت مادی چه به صورت معنوی. همان‌گونه که رفع تحریم‌ها طبق قوانین بین‌المللی صورت گرفته است؛ بر اساس همان حقوق بین‌الملل، خسارات وارد‌شده باید جبران شود. اما اینکه تا چه حد این بانک‌ها قدرت چانه‌زنی و لابی‌گری و اثبات دلایل خود برای دریافت خسارت را دارند موضوعی است که مشخص نیست. در هر صورت پروسه سخت و پیچیده‌ای است و باید دید در این راه بانک‌های به تازگی از تحریم درآمده ایران، پاسخی دریافت می‌کنند یا خیر؟
خب پاسخ شما به این سوال چیست؟ با توجه به شناختی که از نظام بانکی ایران دارید چه حدسی می‌زنید؟
به اعتقاد من همین قدر که تحریم‌ها برداشته شده موفقیت خوبی به دست آمده است. احتمال دریافت خسارت از اتحادیه اروپا ضعیف است اما می‌توانم بگویم که این کار غیر‌ممکن نیست.
درخواست جدید برای دریافت خسارت از اتحادیه اروپا می‌تواند در دادگاه به عنوان یک اقدام «تحریک‌آمیز» قلمداد شده و اتحادیه اروپا را وادار به مقابله به مثل کند؟
احتمال نقض حکمی که عالی‌ترین مرجع تصمیم‌گیری اتحادیه اروپا با قضات بی‌طرف، صادر کرده، ضعیف است. اگر قرار به نقض این حکم بود، به راحتی می‌شد با اعمال نفوذ و لابی‌گری کشورهای اتحادیه اروپا، رای دادگاه به چالش کشیده شود. الان که حکم دادگاه صادر شده و بسیار هم محکم است و دلیلی هم برای نقض حکم دادگاه وجود ندارد.
تجربه این چند ماه و اقدامات پیگیرانه بانک‌ها نشان داد لغو برخی از تحریم‌ها کار سختی نیست و نیاز به پشتکار و یا به اعتقاد شما مستندات قوی و محکم دارد. برای فراگیری این رویداد چه راهکاری می‌تواند به کار گرفته شود؟
به نظر من بیش از هر چیز باید نیاز به یک کار گروهی و همدلی نزد بانک‌ها و موسسات اقتصادی مشمول تحریم دیده شود. باید با استدلال‌های محکم، ادله قوی و با دست پر وارد دادگاه شد. اگر این‌گونه باشد می‌توان حداقل بخشی از تحریم‌ها را که حاصل اقدامات یک‌جانبه است، برداشت. در حال حاضر تحریم‌های اعمال‌شده از سوی شورای امنیت، هم‌راستا با تحریم‌های سازمان ملل متحد است و به همین دلیل نمی‌توان در مورد این تحریم کار چندانی کرد. باید تمرکز اصلی بر روی تحریم‌هایی باشد که به صورت یک‌جانبه و از کانالی غیر از کانال شورای امنیت اعمال می‌شود. باید اجماع بر سر این موضوع صورت بگیرد که اقدام به لغو تحریم‌ها، دفاع از حقوق ایران در مجامع بین‌المللی است و باید این حقوق را باز پس گرفت.
دیدگاه تان را بنویسید