پت پستچی به بخش خصوصی رفت

صبح جمعه11اکتبر خارج از ساختمان کارگزاری پیل هانت در محدوده کهنه دیوار لندن، به نظر نمی‌رسید اتفاق خاصی در حال رخ دادن باشد، انگار یک صبح پاییزی درست مثل همه روزهای یک آخر هفته پاییزی در حال آغاز است. اما درون ساختمان کارگزاری و در طبقه معاملاتی جو سنگینی برقرار بود. وقتی زنگ ساعت 8 صبح نواخته شد تلفن‌های همراه یکی پس از دیگری به صدا درآمدند، بازارسازها به مانیتور رایانه‌ها خیره شده بودند تا شاید بهترین معامله‌ها را برای مشتریان خود دست و پا کنند.
جو کلی بازار آرام بود تا اینکه یکی از دلالان با مجسمه یونولیتی «پت پستچی» وارد صحنه شد تا نشان دهد امروز روز خصوصی‌سازی برند 500‌ساله بریتانیایی‌ها یعنی پست سلطنتی است. از قبل معلوم بود که نبرد بی‌وقفه کارگزاران فقط برای به چنگ آوردن یک سهم است، پست سلطنتی.
در سراسر اسکویر مایل در منطقه سیتی تصویر مشابهی وجود داشت. خریداران و فروشندگان به سرعت در حال خرید و فروش سهام بزرگ‌ترین خصوصی‌سازی دولتی طی دو دهه اخیر بودند.
شب قبل از عرضه عمومی قیمت هر سهم 330 پنی تعیین شده بود، ماه‌ها بود که سرمایه‌گذاران مترصد چنین روزی بودند اما با شروع معاملات قیمت هر سهم به 460 پنی (6/4 پوند استرلینگ) رسید. طی یک ساعت اول پس از شروع عرضه اولیه بیش از 100 میلیون سهم که نزدیک به 20 درصد از کل سهام عرضه‌شده به شمار می‌رفت دست به دست شد. در پایان روز قیمت سهام پست سلطنتی در رقم 455 پنی بسته شد که 38 درصد بالاتر از قیمت عرضه اولیه عمومی IPO آن بود. این میزان افزایش قیمت یک روزه در تاریخ عرضه‌های اولیه عمومی یک شرکت دولتی بی‌سابقه بود. عرضه اولیه عمومی پست سلطنتی یک ویژگی دیگر نیز داشت که آن را به یک خصوصی‌سازی غیر‌معمول مبدل می‌کرد. انجام معامله بر روی سهام اولیه مشروط بود و این یعنی اکثر خریداران سهام پست سلطنتی قادر به فروش آن نبودند.تا پایان روز 15 اکتبر که نخستین روز معاملات نا‌مشروط سهام پست سلطنتی به شمار می‌رفت، قیمت سهام تا 490 پنی نیز بالا رفت که 50 درصد بالاتر از قیمتی بود که در عرضه اولیه به فروش رفته بود. پرسش‌ها شروع شد، تردید و شک همه‌جا را فرا گرفت. آیا دولت ناشیانه عمل کرده بود؟ آیا دولت در قیمت‌گذاری سهام پست سلطنتی، کمپانی محبوب بریتانیایی‌ها، بی‌مبالاتی کرده و این شرکت پر‌طرفدار را ارزان‌تر از آنچه هست برآورد قیمت کرده بود؟ آیا دولت به خاطر ترس از شکست عرضه عمومی، قیمت پست سلطنتی را پایین‌تر از ارزش واقعی آن برآورد کرده بود؟ ویسن کیبل وزیر تجارت، نوآوری و مهارت‌های بریتانیا افزایش بی‌ضابطه قیمت سهام پست سلطنتی را رد کرد در حالی که مایکل فالون وزیر کشور بریتانیا که وزارتخانه تحت امرش مسوولیت اجرای این خصوصی‌سازی را بر عهده داشته می‌گوید: هنوز خیلی زود است که درباره عملکرد درازمدت قیمت این سهم نظر دهیم. روند افزایش قیمت سهام پست سلطنتی (Royal Mail) هنوز ادامه دارد به نحوی که جمعه گذشته و پنج هفته پس از عرضه اولیه این سهم قیمت آن به 557 پنی رسید که 7/68 درصد بیش از قیمت 330 پنی بود که برای عرضه اولیه قیمت‌گذاری شده بود. نمودار قیمت سهام پست سلطنتی نشان می‌دهد از 22 اکتبر تاکنون قیمت این سهم از 500 پنی پایین‌تر نیامده است که نشان می‌دهد این سهم تکاپو برای یافتن کف قیمتی مناسب را شروع کرده است. به عبارتی اگر وزارت دارایی به جای قیمت 330 پنی برای هر سهم نرخ 500 پنی را برای عرضه عمومی هدف‌گذاری می‌کرد، به جای 98/1 میلیارد پوند می‌توانست سه میلیارد پوند از عرضه اولیه سهام خود کسب درآمد کند. البته باید متذکر شد که 30 درصد سهام باقی مانده دولت بر اساس نرخ کنونی بیش از 67/1 میلیارد پوند ارزش دارد. مشاجرات بر سر قیمت سهام پست سلطنتی همچنان ادامه دارد. روز چهارشنبه که آدریان بیلی و همکارانش از وزارت تجارت، نوآوری و مهارت‌ها برای بررسی سهام پست سلطنتی در عمارت پورت کالیس گرد هم می‌آیند بی‌تردید قیمت این سهم مهم‌ترین موضوع مذاکرات خواهد بود. روبه‌روی این کمیته دولتی نمایندگان شش بانکی خواهند نشست که در جریان کشف قیمت سهام رویال میل دست داشتند. مهم‌ترین کسب‌و‌کار شرکت 497‌ساله پست سلطنتی بریتانیا تحویل نامه و بسته است. جیمز روبرتسون یکی از بانکداران ارشد UBS در حوزه ادغام و فروش و ریچارد کورمک رئیس بخش سهام بازارهای مالی گلدمن ساکس دو تن از شش بانکداری خواهند بود که در این جلسه پاسخگوی برخی ابهامات مربوط به این عرضه عمومی خواهند بود. چهار بانکدار دیگر که به ترتیب بانک‌های جی‌پی مورگان، سیتی بانک، پنمور گوردون و دویچ بانک هستند در این خصوص خیلی تحت فشار نیستند زیرا این بانک‌ها در فرآیند قیمت‌گذاری سهام، قیمت‌های بالاتری برای پست سلطنتی پیشنهاد داده بودند. در کنار هم نشستن این شش بانک در کمیته بررسی روند خصوصی‌سازی رویال میل باعث خواهد شد نقاط مبهم این پرونده روشن شود از جمله اینکه آیا این بانک‌های سرمایه‌گذاری در حالی که برای کسب سود از سهام شناور مبارزه می‌کردند با یکدیگر هماهنگی (Pitch Tactics) داشته‌اند یا نه؟ این نشست در عین حال این فرصت را فراهم خواهد کرد که اعضای کمیته، به درک شفاف‌تری از فرآیند خصوصی‌سازی توسط سهامدار عمده -‌که سهام مدیریتی این شرکت دولتی را بر عهده داشت - و عملکرد وزارت تجارت که با مشاوره شرکت خصوصی لازارد این فرآیند را انجام داده‌اند، برسند. کمیته بررسی فرآیند خصوصی‌سازی روز 27 نوامبر همزمان با انتشار گزارش عملکرد شش ماهه شرکت پست سلطنتی، جلسه دیگری برگزار خواهد کرد تا به موضوع نحوه قیمت‌گذاری سهام این شرکت بپردازد. فرآیند فروش سهام شرکت پست سلطنتی عملاً از 12 ماه قبل از عرضه عمومی آغاز شده بود. در آن مقطع مدیریت شرکت پست سلطنتی که مویا گرین سکاندار آن بود تورهای معرفی شرکت را برای جلب نظر سرمایه‌گذاران بالقوه آغاز کرد. منابع بانکی می‌گویند، نزدیک به یکصد سرمایه‌گذار از بریتانیا، اروپا، آمریکا و آسیا در حلقه نخست خریداران بالقوه قرار داشتند. در عین حال تاکید اصلی بر روی جذب خریدارانی بود که قادر به ایجاد زیرساخت حمایتی و بلند‌مدت برای شرکت باشند. تا اوایل سال جاری میلادی 65 نهاد و موسسه مالی متقاضی خرید در لیست حضور داشتند. تعداد متقاضیان مرتباً کاهش یافت به نحوی که تا آگوست امسال تقریباً 20 خریدار بالقوه در فهرست باقی مانده بود. همزمان با این تحولات تقریباً تمام شرکت‌های تامین سرمایه (Investment Banks) حاضر در سیتی (منطقه تجاری در قلب لندن) تلاش برای کسب بلیت بزرگ را آغاز کردند هرچند بسیاری در این مسابقه عقب ماندند. مناقصه‌ای برای گزینش بانک‌های تامین سرمایه برگزار شد. در این مناقصه 21 بانک معتبر بین‌المللی شرکت کردند که هر یک برای ایفای نقش خاصی مشارکت داشتند. در نهایت موسسه لازارد وظیفه نظارت بر این مناقصات را بر عهده داشت. شگفت اینکه، نه شرکت پست سلطنتی و نه موسسه لازارد هیچ کدام گزارشی از پیش‌بینی وضعیت مالی شرکت در آینده در اختیار بانک‌های سرمایه‌گذار قرار ندادند. این عدم شفافیت اطلاعاتی باعث شد دیدگاه‌های مختلفی درباره قیمت واقعی این سهم شکل گیرد. برخی دیدگاه‌های بسیار خوش‌بینانه‌ای را در چشم‌انداز سوددهی شرکت می‌دیدند و برخی دیگر نیز با کمی بدبینی بر این باور بودند که سوددهی شرکت چندان جالب نخواهد بود. اما در نهایت آنچه در بازار مورد قبول عموم قرار گرفت رقم میانگینی بود که ارزش شرکت را حدود چهار میلیارد پوند تخمین می‌زد. این باور که تا روز عرضه عمومی سهام، شرکت به توافقی با اتحادیه کارگران پست سلطنتی دست خواهد یافت از جمله نکات تلخی است که مسوولان خصوصی‌سازی پست سلطنتی در محافل خصوصی از آن با ناامیدی یاد می‌کنند. در واقع امور آن طوری که دولتی‌ها می‌خواستند پیش نرفت و توافقی با اتحادیه کارگران و کارمندان پست سلطنتی صورت نگرفت و در نهایت تا 16 اکتبر یعنی درست یک روز پس از رفع محدودیت در خرید و فروش سهام شرکت، اتحادیه با رای اکثریت کارگران با اعتصاب سراسری موافقت کرد. در ماه ژوئن و پس از برگزاری مناقصه تعیین شرکت‌های سرمایه‌گذار عامل - ‌بانک‌های گلدمن، یو‌بی‌اس، بارکلیز و بانک آو امریکا مریل لینچ - فرآیند خصوصی‌سازی وارد مرحله جدی‌تری شد. این بانک‌ها برای ایجاد شاخص‌های مقایسه‌ای پست سلطنتی را با شرکت‌های رقیب اروپایی چون بی‌پست بلژیک (BPost) و دویچ پست مقایسه می‌کردند. ویسن کیبل طی نامه‌ای که به کمیته منتخب وزارت تجارت، نوآوری و مهارت‌ها نوشت خطر اعتصابات کارگری را در ارتباط با مساله قیمت‌گذاری سهام پست سلطنتی گوشزد کرد. او در این باره می‌گوید: در نیمه دوم آگوست وقتی مشخص شد که قرار نیست توافقی در زمینه پرداخت حقوق مورد مطالبه کارگران اتحادیه صورت بگیرد، سرمایه‌گذاران عصبانی شدند. با نزدیک شدن به زمان عرضه عمومی در اوایل اکتبر، که قیمت هر سهم در محدوده بین 260 تا 330 پنی ارزش‌گذاری شده بود، مشخص شد به‌رغم وجود برخی نگرانی‌ها درباره اعتصابات کارگری همچنان تقاضا برای سهام بسیار بالاست. از سوی دیگر با توجه به پرداخت 133 میلیون پوند سود نقدی که برای سال 2014 میلادی پیش‌بینی شده بود، سرمایه‌گذاران انگیزه بیشتری برای پشتیبانی از عرضه عمومی پیدا کردند. تست قیمت توسط برخی بانک‌ها (Pilot Fishing) در روزهای قبل از عرضه عمومی نشان می‌داد که چهار بانک سرمایه‌گذاری طیفی از قیمت‌ها را با مشتریان احتمالی پست سلطنتی به آزمون گذاشته‌اند. این گستره قیمتی از 330 پنی برای هر سهم شروع می‌شد و تا 10 درصد بالاتر را در‌بر می‌گرفت. بررسی این بانک‌ها همچنین نشان می‌داد در محدوده بالاتر از 350 پنی برای هر سهم تقاضا به شدت کاهش می‌یافت و موجب بروز برخی نگرانی‌ها از نا‌موفق بودن عرضه اولیه و یا سقوط قیمت سهام در نخستین روز عرضه عمومی سهام می‌شد. به نظر می‌رسد، فرآیند کشف سهام طی روزهای 9 و 10 اکتبر به موضوع داغ مذاکرات بین وزارت تجارت، نوآوری و مهارت‌ها، وزارت دارایی و بانک‌های عامل (شرکت‌های تامین سرمایه) مبدل شده باشد. یکی از افرادی که شخصاً در فرآیند خصوصی‌سازی درگیر بود، می‌گوید: موسسه لازارد بارها قیمت‌گذاری را مورد پرسش و تجدید نظر قرار داد، وزارت دارایی بارها و بارها نحوه ارزش‌گذاری سهام را به چالش کشید و بانک‌ها نیز که حامی خریداران سهام بودند به سختی دیدگاه‌های سرمایه‌گذاران را مطرح می‌کردند. او در ادامه می‌گوید هر چند تمام طرف‌های درگیر در این پرونده خصوصی‌سازی به شدت با هم اختلاف نظر داشتند اما همگی بر این باور بودند که قیمت‌گذاری در محدوده‌ای بالاتر از 330 پنی تکرار شکستی مثل فیس‌بوک و یا گلنکور را به همراه خواهد داشت و سهام پست سلطنتی نیز همانند سهام این دو شرکت بلافاصله و در نخستین روز عرضه با سقوط قیمت همراه خواهد شد. اگر در قیمت‌گذاری خیلی تهاجمی عمل می‌کردیم امکان داشت به آینده شرکت پست سلطنتی آسیب برسانیم. اینجا این پرسش مطرح می‌شود که اگر مجریان، در فرآیند خصوصی‌سازی شرکت پست سلطنتی و به ویژه کشف قیمت آن به این نتیجه رسیده‌اند که افزایش قیمت هر سهم به بیش از 330 پنی منجر به کاهش تمایل سرمایه‌گذاران خواهد شد پس چرا دیگر بانک‌ها ارزشی بسیار بالاتر را برای این شرکت برآورد کرده‌اند؟ حداقل دو بانک که نام آنها هنوز مشخص نشده است در پایان ماه ژوئن، قیمت هر سهم پست سلطنتی را بیش از 500 پنی (5 پوند) برآورد کردند. سیتی (Citi) و دویچ بانک قیمت هر سهم را در حدود 4/6 تا 3/7 پوند تخمین زدند در حالی که جی‌پی مورگان ارزش کل شرکت را بیش از 10 میلیارد پوند برآورد کرده بود. شرکت کارگزاری پنمور گوردون در گزارش تحقیقی که یک هفته پیش از عرضه عمومی منتشر کرد ارزش کل شرکت را 5/4 میلیارد پوند قیمت‌گذاری کرد و ادعا کرد که پست سلطنتی بریتانیا یک میلیارد پوند کمتر از ارزش واقعی‌اش (Undervalued) ارزش‌گذاری شده است. گزارش پنمور گوردون بر این ادعا متمرکز بود که ارزش دارایی‌ها و برخی مستغلات شرکت پست از جمله ساختمان ناین المز و مونت پلزانت که در لندن واقع است بسیار بیش از آن چیزی است که در ارزش‌گذاری‌ها برآورد شده است. گرت زونولد کارشناس مشهور ارزش‌گذاری دارایی‌ها که گزارش لازارد توسط او تهیه شده، می‌گوید: «به نظرم آنها (دولتی‌ها) اشتباه کردند. فکر کنم لااقل یک میلیارد پوند در قیمت‌گذاری‌ها اشتباه شده و کمتر از آنچه که می‌ارزد قیمت‌گذاری شده است.» ویسن کیبل با این دیدگاه مخالف است و می‌گوید: ارزش کل دارایی‌های شرکت که جواز توسعه و ساخت و ساز نیز ندارند کاملاً در دفاتر اموال شرکت منعکس شده است. نزدیک به 90 درصد از سهام عرضه‌شده به حقوقی‌ها به صندوق‌های سرمایه‌گذاری بلندمدت (Long-only institutions) از جمله فیدلیتی، استاندارد لایف، تردنیدل و بلک راک عرضه شد که این میزان 67 درصد از کل سهام فروخته‌شده را شامل می‌شود. برخی منابع اعلام کردند طرف‌های مختلف حاضر در جلسه هماهنگی 11 ساعت با کیبل چانه‌زنی کردند تا او را متقاعد کنند 10 درصد از سهام نیز به صندوق‌های تامینی فروخته شود تا از عرضه کافی سهام در روزهای آتی در بازار اطمینان خاطر حاصل شود. با گذشت چند هفته از عرضه اولیه عمومی سهام پست سلطنتی اداره ملی حسابرسی رسیدگی به پرونده فروش سهام را آغاز کرده است. این تحقیقات با هدف حصول اطمینان از اینکه آیا دولت سهام شرکت پست سلطنتی بریتانیا را به قیمت مناسبی به بخش خصوصی واگذار کرده یا نه، آغاز شده و به نظر نمی‌رسد تا قبل از بهار آینده گزارشی برای ارائه به نمایندگان مجلس و افکار عمومی آماده شود.