تاریخ انتشار:
امیر هامونی از زیروبم بازار شرکت‌های کوچک و متوسط و صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه می‌گوید
کمک به افزایش شفافیت مالیاتی و توسعه اقتصادی
امیر هامونی معتقد است: بازار شرکت‌های کوچک و متوسط موانعی مانند صورت‌های مالی بسیار سودآور برای ورود به فرابورس را از میان برداشته است و شرکت‌ها در صورت رعایت اصول شفافیت، داشتن صورت‌های مالی حسابرسی‌شده و حاکمیت شرکتی می‌توانند به بازار سرمایه وارد و از مزایای آن بهره‌مند شوند.
ششم دی‌ماه، بازار سرمایه شاهد راه‌اندازی بازار شرکت‌های کوچک و متوسط و رونمایی از صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه در فرابورس ایران به‌منظور تامین مالی شرکت‌های دانش‌بنیان و کوچک‌مقیاس و افزایش سهم موثر این شرکت‌ها در رشد و توسعه اقتصادی کشور بود. با توسعه و گسترش روزافزون فناوری در جهان، رویکرد کشورها مدت‌هاست که از اقتصاد سنتی به سمت اقتصاد دانش‌بنیان تغییر کرده است. سودآوری قابل ملاحظه شرکت‌های فعال در حوزه‌های متفاوت دانش‌بنیان نظیر فناوری اطلاعات، بایوتکنولوژی، IT، ICT و... در کشورهای توسعه‌یافته موجب شده بیشترین توجه و حمایت از چنین شرکت‌هایی به ویژه از سوی بازار سرمایه صورت گیرد. در بورس‌های مطرح دنیا سال‌های زیادی است که به کمک ابزارهایی همچون صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه و راه‌اندازی بازاری مختص به شرکت‌های کوچک و متوسط که برخی از آنها دانش‌بنیان نیز هستند، چالش اصلی این بنگاه‌ها و همچنین سرمایه لازم برای طرح‌ها و پروژه‌های نوآورانه تامین و این مشکل مرتفع شده است. مدیرعامل فرابورس ایران به عنوان متولی این بازار و ابزار جدید تامین مالی در گفت‌وگو با تجارت فردا، ضمن تشریح سازوکار بازار SME و
صندوق سرمایه‌گذاری جسورانه (Venture Capital Fund) می‌گوید، بازار شرکت‌های کوچک و متوسط موانعی مانند صورت‌های مالی بسیار سودآور برای ورود به فرابورس را از میان برداشته است و شرکت‌ها در صورت رعایت اصول شفافیت، داشتن صورت‌های مالی حسابرسی‌شده و حاکمیت شرکتی می‌توانند به بازار سرمایه وارد و از مزایای آن بهره‌مند شوند. امیر هامونی صندوق‌های VC را نیز موجب توسعه محصولات و خدمات جدید و تجاری‌سازی ایده‌های فناورانه و کمک به رشد و توسعه اقتصاد دانش‌بنیان می‌داند.
کارکرد صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه و بازار شرکت‌های کوچک و متوسط چیست؟
صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه در فرابورس ایران رونمایی شده‌اند تا به کمک این ابزار جدید معاملاتی در بازار سرمایه شاهد تامین مالی و سرمایه‌گذاری در شرکت‌های استارت‌آپ و نوپا، طرح‌ها و ایده‌های نوآورانه و به طور کلی شرکت‌های کوچک فعال در حوزه فناوری اما با پتانسیل رشد بلندمدت باشیم. موضوع فعالیت اصلی صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه که با مجوز و موافقت اصولی سازمان بورس تاسیس می‌شوند جمع‌آوری منابع مالی و سرمایه‌گذاری در طرح‌های نوآورانه، شرکت‌های استارت‌آپ و... است که این امر به‌منظور به بهره‌برداری رساندن و تجاری‌سازی دارایی‌های یاد‌شده صورت می‌گیرد. در این میان بازار شرکت‌های کوچک و متوسط نیز که دارای دو تابلوی معاملاتی مجزا با نام‌های رشد و دانش‌بنیان است در فرابورس راه‌اندازی شده تا هرچه بهتر زمینه‌های تامین مالی شرکت‌های SME را که برخی در شهرک‌های صنعتی مشغول به فعالیت هستند و برخی دیگر شرکت‌های دانش‌بنیان زیر نظر معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری هستند به کمک سازوکارهای بازار سرمایه فراهم کند. در این بازار شرکت‌ها امکان رشد، تجاری‌سازی و تامین مالی طرح‌های خود را از نقطه آغازین فعالیت تا بلوغ به دست می‌آورند تا در نهایت امکان عرضه عمومی سهام آنها به تمامی سهامداران و ارتقا به بازارهای بالاتر نیز فراهم شود. در این میان نکته دیگر در خصوص این بازار معامله‌گران آن است. در حال حاضر امکان معاملات سهام در بازار SME برای سهامداران خرد فراهم نیست و بر اساس دستورالعمل مربوطه تنها سرمایه‌گذاران حرفه‌ای بازار قادر به انجام معاملات در این بازار هستند، همچنین در صندوق‌های جسورانه نیز سرمایه‌گذاران حرفه‌ای و آگاه می‌توانند اقدام به خرید واحدهای VC کنند تا این بازار و ابزار هرچه بیشتر حرفه‌ای و به دور از برخی هیجانات موجود در بازار سهام بتوانند فعالیت کنند.
بحث سرمایه‌گذاران حرفه‌ای را مطرح کردید، چه کسانی امکان معاملات سهام بازار SME و صندوق‌های VC را دارند و چرا تمامی سهامداران نمی‌توانند وارد این بازارها شوند؟
بر اساس دستورالعمل موجود خرید سهام در بازار SME از سوی تمامی اشخاص حقوقی و سرمایه‌گذاران نهادی امکان‌پذیر است. در واقع بر اساس قانون بازار اوراق بهادار، سرمایه‌گذاران نهادی شامل بانک‌ها و بیمه‌ها، هلدینگ‌ها، شرکت‌های سرمایه‌گذاری، صندوق‌های بازنشستگی، شرکت‌های تامین سرمایه و صندوق‌های سرمایه‌گذاری ثبت‌شده نزد سازمان بورس و اوراق بهادار هستند. همچنین هر شخص حقیقی یا حقوقی که بیش از پنج درصد یا بیش از پنج میلیارد ریال از ارزش اسمی اوراق بهادار در دست انتشار ناشر را خریداری کند در زمره سرمایه‌گذاران نهادی قرار می‌گیرد که می‌تواند در این بازار به خرید و فروش سهام بپردازد. در عین حال شرکت‌های دولتی و اعضای هیات‌مدیره و مدیران ناشر یا اشخاصی که کارکرد مشابه دارند نیز جزو سرمایه‌گذاران نهادی محسوب می‌شوند و امکان معامله سهام در این بازار را دارند.
درباره سرمایه‌گذاران حرفه‌ای صندوق‌های VC نیز باید ذکر کنم این دسته از سرمایه‌گذاران باید اقرارنامه و بیانیه پذیرش ریسک معاملات واحدهای صندوق را امضا کنند و شرایط ذکر‌شده در امیدنامه صندوق را برای سرمایه‌گذاران حقیقی و حقوقی داشته باشند و در واقع به نوعی حرفه‌ای و آگاه باشند.
در پاسخ به بخش دوم سوال شما و اینکه چرا معامله‌گران خاصی می‌توانند در این بازار و ابزار می‌توانند فعالیت کنند باید بگویم یکی از اهداف این طراحی در خصوص معامله‌گران این دو آن است که لزوم به ثمر رسیدن و در واقع کسب بازدهی مورد انتظار از طرح، پروژه دانش‌بنیان یا شرکت‌های استارت‌آپ و نوپا و همین‌طور طی شدن فرآیند بلوغ و بزرگ شدن بنگاه‌های کوچک‌مقیاس، صبر و بردباری و در واقع سهامداری کردن یا به اصطلاح با سهم ماندن از سوی سرمایه‌گذاران است. در واقع داشتن نگاهی بلندمدت به امید کسب سود مورد انتظار از رشد و توسعه شرکت و پرهیز از هرگونه سفته‌بازی و سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت در سهام چنین بنگاه‌هایی از جمله ضروریات است. بنابراین لزوم حضور سرمایه‌گذاری حرفه‌ای یکی از الزامات و پیش‌نیازهای اصلی در مسیر فعالیت و موفقیت این بازارهای نوین بوده که در متن دستورالعمل نیز به آن اشاره شده و به تصویب رسیده است.
در خصوص بازار شرکت‌های کوچک و متوسط و صندوق‌های جسورانه در بورس‌های دنیا توضیح دهید، آیا شباهتی میان آنها و صندوق‌های VC و بازار SME در ایران وجود دارد؟ در بورس‌های دنیا از چه زمانی این بازار و ابزار راه‌اندازی شده است؟
پیدا کردن راهکارهای تامین منابع مالی از طریق بازار سرمایه در کشورهای مختلف جهان، از اوایل دهه 90 میلادی آغاز شده به نحوی‌که هم‌اکنون در بسیاری از کشورهای پیشرفته و نوظهور، بازارهای منسجمی در قالب بازار سهام شرکت‌های کوچک و متوسط راه‌اندازی شده و امور مرتبط با پذیرش و انجام معاملات سهام این بنگاه‌ها تدوین، اجرایی و عملیاتی شده است. در بازارهای سرمایه مطرح جهان مانند بورس تورنتو کانادا، بورس سهام لندن، بورس کره‌جنوبی، بورس استانبول ترکیه و بورس بمبئی هند، بازاری مجزا برای پذیرش و عرضه شرکت‌های کوچک و متوسط به وجود آمده است که وظیفه آن نیز گسترش و رشد یک بازار حرفه‌ای با شرایط مناسب برای پذیرش این بنگاه‌ها و ایجاد کیفیت بیشتر خدمات تامین مالی و فراهم کردن مشاوران و متخصصان لازم برای سرمایه‌گذاران در زمینه تصمیم‌گیری بهتر برای سرمایه‌گذاری در شرکت‌های کوچک و متوسط است. در خصوص صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه هم در 50 سال اخیر تعداد زیادی از بنگاه‌های در حال رشد در حوزه صنایع جدیدی از قبیل بیوتکنولوژی، پزشکی، نانو و فناوری ارتباطات و اطلاعات از طریق ساختارهای سرمایه‌گذاری جسورانه به بزرگ‌ترین بنگاه‌های در حال حاضر جهان تبدیل شده‌اند. به هر ترتیب از دهه 40 میلادی تاکنون شاهد ظهور صندوق‌های جسورانه در ساختار بازار سرمایه بسیاری از کشورها هستیم و در حال حاضر بازار سرمایه کشورها نقش فعالی در نظارت و تامین مالی شرکت‌های دانش‌بنیان ایفا می‌کنند. در فرابورس ایران نیز بر اساس مطالعات تطبیقی صورت‌گرفته و تجربه‌های مشابه در بورس‌های معتبر دنیا و با همکاری سازمان بورس و اوراق بهادار و دیگر نهادهای مرتبط، طرح بازار شرکت‌های کوچک و متوسط و صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه ارائه و دستورالعمل آنها تهیه، تصویب و ابلاغ شد تا در حال حاضر شاهد راه‌اندازی بازار SME و صندوق VC در فرابورس بر پایه تجربه‌های مشابه در بازارهای سرمایه دنیا باشیم.
چه الزاماتی برای ورود شرکت‌ها به بازار SME وجود دارد و انتخاب طرح‌ها برای سرمایه‌گذاری مدیر صندوق VC چگونه است؟
بازار شرکت‌های کوچک و متوسط موانعی مانند صورت‌های مالی بسیار سودآور برای ورود به بازار سرمایه را از میان برداشته است و شرکت‌ها در صورت رعایت اصول شفافیت، داشتن صورت‌های مالی حسابرسی‌شده و رعایت حاکمیت شرکتی می‌توانند به بازار سرمایه وارد و از مزایای آن بهره‌مند شوند. در خصوص انتخاب طرح‌ها برای سرمایه‌گذاری صندوق‌های جسورانه نیز باید عنوان کنم معمولاً سرمایه‌گذاران جسورانه در انتخاب طرح‌هایی که به آنها پیشنهاد می‌شود بسیار دقیق و محافظه‌کارانه عمل می‌کنند و در انتخاب خود متغیرهایی مانند نوع فناوری، ظرفیت رشد شرکت در آینده، مدل کسب‌وکار مناسب شرکت و بعضاً تیم مدیریتی آن را به دقت بررسی می‌کنند. در این شرایط صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه سعی می‌کنند در طرح‌هایی سرمایه‌گذاری کنند که در آینده بازدهی قابل ملاحظه‌ای نصیب آنها شود.
با توجه به اینکه استارت‌آپ‌ها و به‌طور کلی کسب‌وکارهای مدرن در ایران نوپا هستند و سرمایه‌گذاری در این عرصه با ریسک‌های بالایی همراه است، فکر می‌کنید صندوق‌های جسورانه تا چه میزان می‌توانند حجم سرمایه‌گذاری در این عرصه را فراهم کنند؟ آیا VCها قرار است از ابتدای تشکیل ایده تا به رشد رسیدن استارت‌آپ‌ها از آنها حمایت کنند؟
همان‌طور که ذکر شد در واقع هدف از راه‌اندازی و تاسیس صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه تامین منابع مالی و تزریق نقدینگی به استارت‌آپ‌ها و سرمایه‌گذاری در کسب‌وکارهای فناورانه در ایران است که فعالیت کوتاه‌مدتی داشته‌اند و امکان جذب سرمایه از طریق پذیره‌نویسی عمومی را ندارند و همچنین به دلیل ریسک بالای مترتب بر آنها معمولاً بانک‌ها نیز از تامین مالی آنها اجتناب می‌کنند. به طور معمول در زمانی که ایده در مرحله seed یا به اصطلاح بذر است از طریق شتاب‌دهنده‌ها، پارک‌های علم و فناوری و... بخشی از مراحل رشد ایده طی می‌شود، صندوق‌های VC به طور معمول از مرحله شرکت‌های استارت‌آپ و نوپا در سرمایه‌گذاری‌ها ورود می‌کنند و در مقابل سرمایه‌گذاری در این شرکت‌ها بخشی از سهام آنها را دریافت می‌کنند و در واقع به عنوان شریک شرکت یا کارآفرین همراه او خواهند بود.
با توجه به حرکت رو به رشد کسب‌وکارهای مدرن در بین عموم جامعه، تامین مالی استارت‌آپ‌ها از طریق بازار سرمایه چقدر می‌تواند زمینه‌ساز رشد تجارت الکترونیک و بازار آنلاین در کشور شود؟
من پیشتر نیز اشاره کرده‌ام در بورس‌های مطرح دنیا سهم صندوق‌های جسورانه بالغ بر 40 درصد ارزش بازاری این بورس‌هاست، اما در کشورمان سهم صنایع دانش‌بنیان کمتر از سه تا چهار درصد است که باید گسترش یابد. در واقع نگاهی به 10 شرکت برتر جهان نیز نشان می‌دهد اغلب این شرکت‌ها از میان شرکت‌های دانش‌بنیان نظیر مایکروسافت، فیس‌بوک، آمازون و... هستند. بنابراین این انتظار وجود دارد که با تامین مالی استارت‌آپ‌ها و طرح‌های فناورانه در کشور که در گذشته تنها از طریق کمک‌های دولتی و به میزان محدودی از طریق تسهیلات بانکی امکان‌پذیر بود، شاهد رشد تجارت الکترونیک و افزایش سهم صنایع دانش‌بنیان در اقتصاد کشور و بازار سرمایه باشیم.
در زمینه بازاریابی و جذب شرکت‌های دانش‌بنیان و استارت‌آپ‌ها چه برنامه‌ای دارید؟ قرار است چه تعداد صندوق VC تا سال آینده عرضه کنید؟ برای بازار SME ورود چه تعداد شرکت در مرحله اول برنامه‌ریزی شده است؟
سال گذشته در راستای ایجاد هم‌افزایی در توسعه بازار شرکت‌های کوچک‌مقیاس، تفاهمنامه‌ای میان سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی، سازمان بورس و اوراق بهادار و شرکت فرابورس ایران با هدف تسهیل ایجاد انگیزه در شرکت‌های بخش خصوصی به منظور پذیرش در بازار شرکت‌های کوچک و متوسط فرابورس منعقد شد. در این تفاهمنامه به کمک به تامین مالی شرکت‌های دانش‌بنیان مستقر در شهرک‌های صنعتی توجه ویژه شده است. در عین حال با توجه به ضرورت تامین مالی شرکت‌های دانش‌بنیان، جلسات مشترکی به منظور تبیین فرآیند بهره‌مندی شرکت‌های دانش‌بنیان از مزایای بازار سرمایه به ویژه مزایای پذیرش در بازار شرکت‌های کوچک و متوسط با معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری و کارگروه ویژه شرکت‌های دانش‌بنیان برگزار و مقرر شد تا حداکثر تسهیلات برای شرکت‌های دانش‌بنیان در بازار سرمایه لحاظ شود. همچنین با سازمان نظام صنفی رایانه‌ای نیز برای ورود شرکت‌های عضو تفاهمنامه‌ای امضا شده و تداوم این روند قطعاً زمینه اطلاع‌رسانی به شرکت‌هایی را که ماهیتاً می‌توانند در این بازار لیست شوند فراهم می‌کند. جلساتی هم با اتاق‌های بازرگانی داشتیم و نتایج و زمینه‌های همکاری به وجود آمده قطعاً منجر به رشد این بازار خواهد شد.
در این میان حتی زمزمه‌هایی مبنی بر راه‌اندازی VC در زمینه هنر و سینما نیز شنیده می‌شود که امیدواریم عملیاتی شود. به هر ترتیب ما بر اساس دستورالعمل‌های تدوین‌شده شرایط ورود شرکت‌های دانش‌بنیان را به فرابورس و پذیرش آنها در تابلوی رشد بازار SME تسهیل کرده‌ایم. در خصوص صندوق‌های جسورانه نیز نحوه سرمایه‌گذاری این صندوق‌ها در طرح‌های دانش‌بنیان و شرکت‌های نوپا به حوزه‌ای که آنها برای سرمایه‌گذاری در آن تاسیس شده‌اند بازمی‌گردد که طیف وسیعی از حوزه‌های سلامت، بیوتکنولوژی، IT و ICT و... را دربرمی‌گیرد. تاکنون از میان صندوق‌های جسورانه که درخواست تاسیس خود را ارائه کرده‌اند پنج صندوق موافقت اصولی خود را از سازمان بورس دریافت کرده‌اند و دو صندوق نیز با نام‌های رویش لوتوس و یکم آرمان آتی در فرابورس پذیره‌نویسی شدند. در بازار شرکت‌های کوچک و متوسط فرابورس ایران نیز تاکنون 100 شرکت متقاضی پذیرش در این بازار بوده‌اند که برخی از آنها شرکت‌های موجود در شهرک‌های صنعتی و برخی دیگر شرکت‌های دانش‌بنیان تحت نظر معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری هستند که از میان آنها شش شرکت پذیرش شده‌اند. در حال حاضر دو شرکت گز سکه و پتروصنعت گامرون در این بازار درج نماد شده‌اند و با عرضه اولیه شرکت گامرون شاهد آغاز معاملات رسمی در این بازار هستیم.
افشای اطلاعات در صندوق‌های جسورانه در چه سطحی است؟
افشای اطلاعات این صندوق‌ها نسبت به دیگر نمادهای فعال در بازار سرمایه بسیار محدودتر است. به‌طوری‌که در بحث افشای اطلاعات مالی، افشای اطلاعات حسابداری و حسابرسی، نوع افشای اطلاعات و همچنین نحوه ارزش‌گذاری دارایی‌های آنها تسهیل شده تا نه‌تنها سرعت بیشتر بلکه انگیزه بالاتری برای ورود به بازار سرمایه داشته باشند.
تامین مالی SMEها و VCها از بازار سرمایه چه اثری بر اقتصادمان دارد؟
با رشد و توسعه فعالیت صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه و نیز فعالیت بازار شرکت‌های کوچک و متوسط در فرابورس شاهد گسترش کارآفرینی و به‌کارگیری ایده‌های جوان و خلاق در کشور و در نتیجه تامین مالی اقتصاد دانش‌بنیان و افزایش نقش موثر آن در رشد اقتصادی کشور هستیم. همچنین بر اساس پژوهشی که واحد تحقیقات و توسعه فرابورس ایران انجام داده است این امر موجب افزایش توان ثروت‌آفرینی کشور از طریق آماده‌سازی و بهبود محیط کسب‌وکار برای شرکت‌های نوپا و کوچک، تجاری‌سازی دارایی‌های فکری، کمک به افزایش شفافیت مالیاتی و افزایش درآمد دولت از مالیات‌ها، توسعه هدفمند سرمایه‌های انسانی و سازمانی، کمک به واقعی‌تر شدن اطلاعات اقتصادی و بورس‌محور شدن تامین مالی بنگاه‌ها می‌شود.
کارکرد صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه و بازار شرکت‌های کوچک و متوسط چیست؟
صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه در فرابورس ایران رونمایی شده‌اند تا به کمک این ابزار جدید معاملاتی در بازار سرمایه شاهد تامین مالی و سرمایه‌گذاری در شرکت‌های استارت‌آپ و نوپا، طرح‌ها و ایده‌های نوآورانه و به طور کلی شرکت‌های کوچک فعال در حوزه فناوری اما با پتانسیل رشد بلندمدت باشیم. موضوع فعالیت اصلی صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه که با مجوز و موافقت اصولی سازمان بورس تاسیس می‌شوند جمع‌آوری منابع مالی و سرمایه‌گذاری در طرح‌های نوآورانه، شرکت‌های استارت‌آپ و... است که این امر به‌منظور به بهره‌برداری رساندن و تجاری‌سازی دارایی‌های یاد‌شده صورت می‌گیرد. در این میان بازار شرکت‌های کوچک و متوسط نیز که دارای دو تابلوی معاملاتی مجزا با نام‌های رشد و دانش‌بنیان است در فرابورس راه‌اندازی شده تا هرچه بهتر زمینه‌های تامین مالی شرکت‌های SME را که برخی در شهرک‌های صنعتی مشغول به فعالیت هستند و برخی دیگر شرکت‌های دانش‌بنیان زیر نظر معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری هستند به کمک سازوکارهای بازار سرمایه فراهم کند. در این بازار شرکت‌ها امکان رشد، تجاری‌سازی و تامین مالی طرح‌های خود را از نقطه آغازین فعالیت تا بلوغ به دست می‌آورند تا در نهایت امکان عرضه عمومی سهام آنها به تمامی سهامداران و ارتقا به بازارهای بالاتر نیز فراهم شود. در این میان نکته دیگر در خصوص این بازار معامله‌گران آن است. در حال حاضر امکان معاملات سهام در بازار SME برای سهامداران خرد فراهم نیست و بر اساس دستورالعمل مربوطه تنها سرمایه‌گذاران حرفه‌ای بازار قادر به انجام معاملات در این بازار هستند، همچنین در صندوق‌های جسورانه نیز سرمایه‌گذاران حرفه‌ای و آگاه می‌توانند اقدام به خرید واحدهای VC کنند تا این بازار و ابزار هرچه بیشتر حرفه‌ای و به دور از برخی هیجانات موجود در بازار سهام بتوانند فعالیت کنند.
بحث سرمایه‌گذاران حرفه‌ای را مطرح کردید، چه کسانی امکان معاملات سهام بازار SME و صندوق‌های VC را دارند و چرا تمامی سهامداران نمی‌توانند وارد این بازارها شوند؟
بر اساس دستورالعمل موجود خرید سهام در بازار SME از سوی تمامی اشخاص حقوقی و سرمایه‌گذاران نهادی امکان‌پذیر است. در واقع بر اساس قانون بازار اوراق بهادار، سرمایه‌گذاران نهادی شامل بانک‌ها و بیمه‌ها، هلدینگ‌ها، شرکت‌های سرمایه‌گذاری، صندوق‌های بازنشستگی، شرکت‌های تامین سرمایه و صندوق‌های سرمایه‌گذاری ثبت‌شده نزد سازمان بورس و اوراق بهادار هستند. همچنین هر شخص حقیقی یا حقوقی که بیش از پنج درصد یا بیش از پنج میلیارد ریال از ارزش اسمی اوراق بهادار در دست انتشار ناشر را خریداری کند در زمره سرمایه‌گذاران نهادی قرار می‌گیرد که می‌تواند در این بازار به خرید و فروش سهام بپردازد. در عین حال شرکت‌های دولتی و اعضای هیات‌مدیره و مدیران ناشر یا اشخاصی که کارکرد مشابه دارند نیز جزو سرمایه‌گذاران نهادی محسوب می‌شوند و امکان معامله سهام در این بازار را دارند.
درباره سرمایه‌گذاران حرفه‌ای صندوق‌های VC نیز باید ذکر کنم این دسته از سرمایه‌گذاران باید اقرارنامه و بیانیه پذیرش ریسک معاملات واحدهای صندوق را امضا کنند و شرایط ذکر‌شده در امیدنامه صندوق را برای سرمایه‌گذاران حقیقی و حقوقی داشته باشند و در واقع به نوعی حرفه‌ای و آگاه باشند.
هدف از راه‌اندازی و تاسیس صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه تامین منابع مالی و تزریق نقدینگی به استارت‌آپ‌ها و سرمایه‌گذاری در کسب‌وکارهای فناورانه در ایران است که فعالیت کوتاه‌مدتی داشته‌اند و امکان جذب سرمایه از طریق پذیره‌نویسی عمومی را ندارند.
در پاسخ به بخش دوم سوال شما و اینکه چرا معامله‌گران خاصی می‌توانند در این بازار و ابزار می‌توانند فعالیت کنند باید بگویم یکی از اهداف این طراحی در خصوص معامله‌گران این دو آن است که لزوم به ثمر رسیدن و در واقع کسب بازدهی مورد انتظار از طرح، پروژه دانش‌بنیان یا شرکت‌های استارت‌آپ و نوپا و همین‌طور طی شدن فرآیند بلوغ و بزرگ شدن بنگاه‌های کوچک‌مقیاس، صبر و بردباری و در واقع سهامداری کردن یا به اصطلاح با سهم ماندن از سوی سرمایه‌گذاران است. در واقع داشتن نگاهی بلندمدت به امید کسب سود مورد انتظار از رشد و توسعه شرکت و پرهیز از هرگونه سفته‌بازی و سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت در سهام چنین بنگاه‌هایی از جمله ضروریات است. بنابراین لزوم حضور سرمایه‌گذاری حرفه‌ای یکی از الزامات و پیش‌نیازهای اصلی در مسیر فعالیت و موفقیت این بازارهای نوین بوده که در متن دستورالعمل نیز به آن اشاره شده و به تصویب رسیده است.
در خصوص بازار شرکت‌های کوچک و متوسط و صندوق‌های جسورانه در بورس‌های دنیا توضیح دهید، آیا شباهتی میان آنها و صندوق‌های VC و بازار SME در ایران وجود دارد؟ در بورس‌های دنیا از چه زمانی این بازار و ابزار راه‌اندازی شده است؟
پیدا کردن راهکارهای تامین منابع مالی از طریق بازار سرمایه در کشورهای مختلف جهان، از اوایل دهه 90 میلادی آغاز شده به نحوی‌که هم‌اکنون در بسیاری از کشورهای پیشرفته و نوظهور، بازارهای منسجمی در قالب بازار سهام شرکت‌های کوچک و متوسط راه‌اندازی شده و امور مرتبط با پذیرش و انجام معاملات سهام این بنگاه‌ها تدوین، اجرایی و عملیاتی شده است. در بازارهای سرمایه مطرح جهان مانند بورس تورنتو کانادا، بورس سهام لندن، بورس کره‌جنوبی، بورس استانبول ترکیه و بورس بمبئی هند، بازاری مجزا برای پذیرش و عرضه شرکت‌های کوچک و متوسط به وجود آمده است که وظیفه آن نیز گسترش و رشد یک بازار حرفه‌ای با شرایط مناسب برای پذیرش این بنگاه‌ها و ایجاد کیفیت بیشتر خدمات تامین مالی و فراهم کردن مشاوران و متخصصان لازم برای سرمایه‌گذاران در زمینه تصمیم‌گیری بهتر برای سرمایه‌گذاری در شرکت‌های کوچک و متوسط است. در خصوص صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه هم در 50 سال اخیر تعداد زیادی از بنگاه‌های در حال رشد در حوزه صنایع جدیدی از قبیل بیوتکنولوژی، پزشکی، نانو و فناوری ارتباطات و اطلاعات از طریق ساختارهای سرمایه‌گذاری جسورانه به بزرگ‌ترین بنگاه‌های در حال حاضر جهان تبدیل شده‌اند. به هر ترتیب از دهه 40 میلادی تاکنون شاهد ظهور صندوق‌های جسورانه در ساختار بازار سرمایه بسیاری از کشورها هستیم و در حال حاضر بازار سرمایه کشورها نقش فعالی در نظارت و تامین مالی شرکت‌های دانش‌بنیان ایفا می‌کنند. در فرابورس ایران نیز بر اساس مطالعات تطبیقی صورت‌گرفته و تجربه‌های مشابه در بورس‌های معتبر دنیا و با همکاری سازمان بورس و اوراق بهادار و دیگر نهادهای مرتبط، طرح بازار شرکت‌های کوچک و متوسط و صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه ارائه و دستورالعمل آنها تهیه، تصویب و ابلاغ شد تا در حال حاضر شاهد راه‌اندازی بازار SME و صندوق VC در فرابورس بر پایه تجربه‌های مشابه در بازارهای سرمایه دنیا باشیم.
چه الزاماتی برای ورود شرکت‌ها به بازار SME وجود دارد و انتخاب طرح‌ها برای سرمایه‌گذاری مدیر صندوق VC چگونه است؟
بازار شرکت‌های کوچک و متوسط موانعی مانند صورت‌های مالی بسیار سودآور برای ورود به بازار سرمایه را از میان برداشته است و شرکت‌ها در صورت رعایت اصول شفافیت، داشتن صورت‌های مالی حسابرسی‌شده و رعایت حاکمیت شرکتی می‌توانند به بازار سرمایه وارد و از مزایای آن بهره‌مند شوند. در خصوص انتخاب طرح‌ها برای سرمایه‌گذاری صندوق‌های جسورانه نیز باید عنوان کنم معمولاً سرمایه‌گذاران جسورانه در انتخاب طرح‌هایی که به آنها پیشنهاد می‌شود بسیار دقیق و محافظه‌کارانه عمل می‌کنند و در انتخاب خود متغیرهایی مانند نوع فناوری، ظرفیت رشد شرکت در آینده، مدل کسب‌وکار مناسب شرکت و بعضاً تیم مدیریتی آن را به دقت بررسی می‌کنند. در این شرایط صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه سعی می‌کنند در طرح‌هایی سرمایه‌گذاری کنند که در آینده بازدهی قابل ملاحظه‌ای نصیب آنها شود.
با رشد و توسعه فعالیت صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه و نیز فعالیت بازار شرکت‌های کوچک و متوسط در فرابورس شاهد گسترش کارآفرینی و به‌کارگیری ایده‌های جوان و خلاق در کشور و در نتیجه تامین مالی اقتصاد دانش‌بنیان و افزایش نقش موثر آن در رشد اقتصادی کشور هستیم.
با توجه به اینکه استارت‌آپ‌ها و به‌طور کلی کسب‌وکارهای مدرن در ایران نوپا هستند و سرمایه‌گذاری در این عرصه با ریسک‌های بالایی همراه است، فکر می‌کنید صندوق‌های جسورانه تا چه میزان می‌توانند حجم سرمایه‌گذاری در این عرصه را فراهم کنند؟ آیا VCها قرار است از ابتدای تشکیل ایده تا به رشد رسیدن استارت‌آپ‌ها از آنها حمایت کنند؟
همان‌طور که ذکر شد در واقع هدف از راه‌اندازی و تاسیس صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه تامین منابع مالی و تزریق نقدینگی به استارت‌آپ‌ها و سرمایه‌گذاری در کسب‌وکارهای فناورانه در ایران است که فعالیت کوتاه‌مدتی داشته‌اند و امکان جذب سرمایه از طریق پذیره‌نویسی عمومی را ندارند و همچنین به دلیل ریسک بالای مترتب بر آنها معمولاً بانک‌ها نیز از تامین مالی آنها اجتناب می‌کنند. به طور معمول در زمانی که ایده در مرحله seed یا به اصطلاح بذر است از طریق شتاب‌دهنده‌ها، پارک‌های علم و فناوری و... بخشی از مراحل رشد ایده طی می‌شود، صندوق‌های VC به طور معمول از مرحله شرکت‌های استارت‌آپ و نوپا در سرمایه‌گذاری‌ها ورود می‌کنند و در مقابل سرمایه‌گذاری در این شرکت‌ها بخشی از سهام آنها را دریافت می‌کنند و در واقع به عنوان شریک شرکت یا کارآفرین همراه او خواهند بود.
با توجه به حرکت رو به رشد کسب‌وکارهای مدرن در بین عموم جامعه، تامین مالی استارت‌آپ‌ها از طریق بازار سرمایه چقدر می‌تواند زمینه‌ساز رشد تجارت الکترونیک و بازار آنلاین در کشور شود؟
من پیشتر نیز اشاره کرده‌ام در بورس‌های مطرح دنیا سهم صندوق‌های جسورانه بالغ بر 40 درصد ارزش بازاری این بورس‌هاست، اما در کشورمان سهم صنایع دانش‌بنیان کمتر از سه تا چهار درصد است که باید گسترش یابد. در واقع نگاهی به 10 شرکت برتر جهان نیز نشان می‌دهد اغلب این شرکت‌ها از میان شرکت‌های دانش‌بنیان نظیر مایکروسافت، فیس‌بوک، آمازون و... هستند. بنابراین این انتظار وجود دارد که با تامین مالی استارت‌آپ‌ها و طرح‌های فناورانه در کشور که در گذشته تنها از طریق کمک‌های دولتی و به میزان محدودی از طریق تسهیلات بانکی امکان‌پذیر بود، شاهد رشد تجارت الکترونیک و افزایش سهم صنایع دانش‌بنیان در اقتصاد کشور و بازار سرمایه باشیم.
در زمینه بازاریابی و جذب شرکت‌های دانش‌بنیان و استارت‌آپ‌ها چه برنامه‌ای دارید؟ قرار است چه تعداد صندوق VC تا سال آینده عرضه کنید؟ برای بازار SME ورود چه تعداد شرکت در مرحله اول برنامه‌ریزی شده است؟
سال گذشته در راستای ایجاد هم‌افزایی در توسعه بازار شرکت‌های کوچک‌مقیاس، تفاهمنامه‌ای میان سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی، سازمان بورس و اوراق بهادار و شرکت فرابورس ایران با هدف تسهیل ایجاد انگیزه در شرکت‌های بخش خصوصی به منظور پذیرش در بازار شرکت‌های کوچک و متوسط فرابورس منعقد شد. در این تفاهمنامه به کمک به تامین مالی شرکت‌های دانش‌بنیان مستقر در شهرک‌های صنعتی توجه ویژه شده است. در عین حال با توجه به ضرورت تامین مالی شرکت‌های دانش‌بنیان، جلسات مشترکی به منظور تبیین فرآیند بهره‌مندی شرکت‌های دانش‌بنیان از مزایای بازار سرمایه به ویژه مزایای پذیرش در بازار شرکت‌های کوچک و متوسط با معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری و کارگروه ویژه شرکت‌های دانش‌بنیان برگزار و مقرر شد تا حداکثر تسهیلات برای شرکت‌های دانش‌بنیان در بازار سرمایه لحاظ شود. همچنین با سازمان نظام صنفی رایانه‌ای نیز برای ورود شرکت‌های عضو تفاهمنامه‌ای امضا شده و تداوم این روند قطعاً زمینه اطلاع‌رسانی به شرکت‌هایی را که ماهیتاً می‌توانند در این بازار لیست شوند فراهم می‌کند. جلساتی هم با اتاق‌های بازرگانی داشتیم و نتایج و زمینه‌های همکاری به وجود آمده قطعاً منجر به رشد این بازار خواهد شد.
در بورس‌های مطرح دنیا سهم صندوق‌های جسورانه بالغ بر ۴۰ درصد ارزش بازاری این بورس‌هاست، اما در کشورمان سهم صنایع دانش‌بنیان کمتر از سه تا چهار درصد است که باید گسترش یابد.
در این میان حتی زمزمه‌هایی مبنی بر راه‌اندازی VC در زمینه هنر و سینما نیز شنیده می‌شود که امیدواریم عملیاتی شود. به هر ترتیب ما بر اساس دستورالعمل‌های تدوین‌شده شرایط ورود شرکت‌های دانش‌بنیان را به فرابورس و پذیرش آنها در تابلوی رشد بازار SME تسهیل کرده‌ایم. در خصوص صندوق‌های جسورانه نیز نحوه سرمایه‌گذاری این صندوق‌ها در طرح‌های دانش‌بنیان و شرکت‌های نوپا به حوزه‌ای که آنها برای سرمایه‌گذاری در آن تاسیس شده‌اند بازمی‌گردد که طیف وسیعی از حوزه‌های سلامت، بیوتکنولوژی، IT و ICT و... را دربرمی‌گیرد. تاکنون از میان صندوق‌های جسورانه که درخواست تاسیس خود را ارائه کرده‌اند پنج صندوق موافقت اصولی خود را از سازمان بورس دریافت کرده‌اند و دو صندوق نیز با نام‌های رویش لوتوس و یکم آرمان آتی در فرابورس پذیره‌نویسی شدند. در بازار شرکت‌های کوچک و متوسط فرابورس ایران نیز تاکنون 100 شرکت متقاضی پذیرش در این بازار بوده‌اند که برخی از آنها شرکت‌های موجود در شهرک‌های صنعتی و برخی دیگر شرکت‌های دانش‌بنیان تحت نظر معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری هستند که از میان آنها شش شرکت پذیرش شده‌اند. در حال حاضر دو شرکت گز سکه و پتروصنعت گامرون در این بازار درج نماد شده‌اند و با عرضه اولیه شرکت گامرون شاهد آغاز معاملات رسمی در این بازار هستیم.
افشای اطلاعات در صندوق‌های جسورانه در چه سطحی است؟
افشای اطلاعات این صندوق‌ها نسبت به دیگر نمادهای فعال در بازار سرمایه بسیار محدودتر است. به‌طوری‌که در بحث افشای اطلاعات مالی، افشای اطلاعات حسابداری و حسابرسی، نوع افشای اطلاعات و همچنین نحوه ارزش‌گذاری دارایی‌های آنها تسهیل شده تا نه‌تنها سرعت بیشتر بلکه انگیزه بالاتری برای ورود به بازار سرمایه داشته باشند.
تامین مالی SMEها و VCها از بازار سرمایه چه اثری بر اقتصادمان دارد؟
با رشد و توسعه فعالیت صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه و نیز فعالیت بازار شرکت‌های کوچک و متوسط در فرابورس شاهد گسترش کارآفرینی و به‌کارگیری ایده‌های جوان و خلاق در کشور و در نتیجه تامین مالی اقتصاد دانش‌بنیان و افزایش نقش موثر آن در رشد اقتصادی کشور هستیم. همچنین بر اساس پژوهشی که واحد تحقیقات و توسعه فرابورس ایران انجام داده است این امر موجب افزایش توان ثروت‌آفرینی کشور از طریق آماده‌سازی و بهبود محیط کسب‌وکار برای شرکت‌های نوپا و کوچک، تجاری‌سازی دارایی‌های فکری، کمک به افزایش شفافیت مالیاتی و افزایش درآمد دولت از مالیات‌ها، توسعه هدفمند سرمایه‌های انسانی و سازمانی، کمک به واقعی‌تر شدن اطلاعات اقتصادی و بورس‌محور شدن تامین مالی بنگاه‌ها می‌شود.
دیدگاه تان را بنویسید