اقتصاد، ورزش، سرما

بازی‌های المپیک در دوران ما فاقد محتوای آیینی شده‌اند و تنها صورت‌های آیینی را حفظ کرده‌اند. می‌توان گفت امروزه المپیک، به جای جنبه آیینی، دارای جنبه‌های اقتصادی است. این مسابقات برای شهر میزبان، سیلی از هزینه‌ها و درآمدها را به دنبال دارند. در این یادداشت، به بررسی دستاوردها یا زیان‌های اقتصادی المپیک‌های زمستانی 2002 تا 2010 می‌پردازیم.
المپیک زمستانی سال 2002 در شهر سالت لِیک (Salt Lake) ایالت یوتای آمریکا برگزار شد. میزبانی سالت لیک از همان ابتدا با حواشی اقتصادی همراه بود. در سال 1998، چندین تن از اعضای کمیته بین‌المللی المپیک مجبور به استعفا شدند زیرا از روسای کمیته درخواست میزبانی سالت لیک، تام ولش و دِیو جانسون، برای رای دادن به میزبانی این شهر، رشوه گرفته بودند. در واکنش به این فساد و بر اثر کسری مالی، میت رامنی که در آن زمان مدیرکل شرکت سهامی بین کپیتال (Bain Capital) بود و در سال 2012 نیز نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا شد، به عنوان رئیس‌ جدید و مدیرکل کمیته سازماندهی المپیک زمستانی سالت لیک انتخاب شد. رامنی به همراه کیم گاردنر از سرمایه‌داران ایالت یوتا، و دان استیرلینگ، مسوول بازاریابی محلی کمیته المپیک، میلیون‌ها دلار از خانواده‌های ثروتمند مورمون دریافت کردند و بدین طریق توانستند بر بحران تامین مالی المپیک زمستانی چیره شوند. المپیک سال 2002 در کل موجب رشد اقتصادی شهر شد. هتل‌ها و رستوران‌های بسیاری ساخته شد که هم‌اکنون نیز وجود دارند. با این حال گفته می‌شود این ساختمان‌ها و مراکز دچار اشباع بازار دوران پس از المپیک شده‌اند. بودجه عملیاتی نهایی المپیک زمستانی سالت لیک معادل 2/1 میلیارد دلار بود. 600 میلیون دلار از هزینه کل المپیک را مالیات شهروندان تامین کرد. بدهی‌های ناشی از المپیک در همان سال 2002 بازپرداخت شد. نکته دیگر درباره المپیک زمستانی 2002 این بود که بر اثر واقعه 11 سپتامبر، هزینه‌های امنیتی برگزاری المپیک از حد عادی فراتر رفت.

در مجموع المپیک زمستانی
سالت لیک 101 میلیون دلار سود داشت. المپیک زمستانی 2002 حدود 35 هزار شغل ایجاد کرد. در سال‌های بعد از المپیک، حدود یک میلیارد دلار آمریکا وارد اقتصاد ایالت یوتا شد. این درآمد حاصل رویدادهای ورزشی بعدی و بهبود صنعت گردشگری برای شهر سالت لیک بود. همچنین سالت لیک از سال 2002 تاکنون، شاهد رشد 42درصدی سفر اسکی‌بازان به این شهر بوده است. طبق گزارش سازمان توسعه اقتصادی یوتا، مخارج مستقیم اسکی‌بازان از 4/7 میلیون دلار در سال 2003-2002 به 2/1 میلیارد دلار در سال‌ 2011-2010 افزایش یافته است. ایالت یوتا از شهرت، پرستیژ و دیگر منافع نامحسوس برخوردار شد. شمار نامشخصی از بازدیدهای تجاری و سرمایه‌گذاری‌های کلان به شهرت ایالت یوتا پس از المپیک زمستانی نسبت داده می‌شود. در مجموع، المپیک سالت لیک و المپیک کالگاری 1988، سودآورترین المپیک‌های زمستانی، و پس از المپیک‌های تابستانی لس‌آنجلس 1984 و سئول 1988، سودآورترین رقابت‌های المپیک تاریخ بوده‌اند.
تورین ایتالیا میزبان دور بعد بازی‌های المپیک در سال 2006 بود. این شهر نخستین پایتخت ایتالیا بود و هم‌اکنون به عنوان مرکز خودروسازی این کشور شهرت بین‌المللی دارد. کارخانه خودروسازی فیات در این شهر جای دارد. آنچه درباره میزبانی تورین عجیب است، استقبال بسیار کم افکار عمومی نه‌تنها در شهرهای ایتالیا، بلکه در پیدمونت و تورین بود. درخواست میزبانی تورین از سوی سران سیاسی و مالی شهر که روابط بسیار نزدیکی با یکدیگر داشتند، ارائه شد. در راس این افراد، جیووانی آنی‌یلی، مدیرکل وقت فیات قرار داشت. درخواست میزبانی، فرصت بسیار مناسبی بود تا تغییر و تحولاتی در راستای دورنمای راهبردی شهر تنظیم و تسریع شود. یکی از این برنامه‌های راهبردی، تبدیل تورین به شهر فرهنگ، گردشگری، بازرگانی و ورزش بود. هزینه المپیک زمستانی تورین معادل 1/4 میلیارد دلار برآورد شده است. سرریز هزینه‌ها حدود 82 درصد بود. این رقم قابل مقایسه است با میانگین 7/1 میلیارد دلار آمریکا برای دیگر المپیک‌های زمستانی در طول 50 سال گذشته. این هزینه‌ها تنها شامل هزینه‌های ورزشی می‌شد، نه سایر هزینه‌های عمومی مانند زیرساخت‌های جاده، راه‌آهن، فرودگاه یا هزینه‌های خصوصی مثل بهبود وضعیت هتل‌ها یا سایر سرمایه‌گذاری کسب‌وکاری به منظور آماده‌سازی شهر برای مسابقات. این هزینه‌ها هرچند اساسی‌اند، اما شهر به شهر تفاوت دارند. 6/3 میلیارد دلار بودجه عملیاتی نهایی این المپیک شد. میزبانان این المپیک در کل 2/3 میلیون دلار زیان دیدند. برای شهر تورین و منطقه اطراف آن، بزرگ‌ترین تاثیر اقتصادی المپیک تا به امروز، پروژه‌های ساخت‌وساز بوده است. هزینه‌های امنیتی نیز سنگین بود و از مرز 100 میلیون دلار گذشت. یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های مالی امنیتی، حفاظت از دو هزار و 500 ورزشکار، پنج هزار مقام مسوول و یک میلیون تماشاگر بود. مساله دیگری که مدیران محلی با آن روبه‌رو بودند، سیستم حمل‌ونقل به داخل و خارج از شهر بود که در کوه‌پایه‌های آلپ قرار داشت. وجهه مسابقات زمستانی تورین نیز چندان جالب نبود. معترضان کوکاکولا، یکی از حامیان مالی المپیک، مسابقات را تحریم کردند و با ایجاد مانع بر سر راه مشعل المپیک، در مراسم افتتاحیه و جریان بازی‌ها اختلال ایجاد کردند. مسوولان شهر امید بسیاری به احیای اقتصادی تورین با کمک المپیک زمستانی داشتند، اما این امید محقق نشد که هیچ، زیان‌های مالی فراوانی نیز گریبان شهر را گرفت. با این حال، المپیک زمستانی آلبرویل، با 67 میلیون دلار زیان، پرضررترین المپیک زمستانی بوده است.
ونکوور کانادا میزبان المپیک زمستانی سال 2010 بود. در سال 2004 بودجه عملیاتی المپیک زمستانی 2010 بیش از یک میلیارد و 354 میلیون دلار کانادا برآورد شد. در اواسط سال 2009 هزینه‌ها حدود یک میلیارد و 760 میلیون دلار کانادا اعلام شد. بخش اعظم این هزینه‌ها از منابع غیردولتی، به ویژه توسط حمایت مالی و مزایده حق تبلیغات و اطلاع‌رسانی تامین شد. 580 میلیون دلار از هزینه‌ها را مالیات شهروندان فراهم کرد. از این مالیات‌ها برای احداث و نوسازی زیرساخت‌های سراسر ونکوور و ویستلر استفاده شد. هزینه برقراری امنیت مسابقات 200 میلیون دلار کانادا پیش‌بینی شده بود. البته بعدها افشا شد که هزینه‌های امنیتی نهایی معادل یک میلیارد دلار، پنج برابر هزینه تخمینی، شده بود. بازرسی نهایی بنیاد پرایس‌واترهاوس‌کوپرز (PricewaterhouseCoopers) که در دسامبر 2010 منتشر شد، نشان داد کل هزینه‌های عملیاتی 84/1 میلیارد دلار آمریکا بوده و سود و زیانی هم به دنبال نداشته است. پژوهش این بنیاد 2/5 میلیارد دلار رشد تولید ناخالص داخلی، ایجاد 45 هزار شغل و افزایش 463 میلیون دلار درآمد توریستی را برای منطقه بریتیش‌کلمبیا ارزیابی کرد. این در حالی است که ساخت‌وساز مکان‌های مسابقات توسط کمیته سازماندهی المپیک زمستانی ونکوور و سایر شرکت‌ها در مجموع 22/1 میلیارد دلار به اقتصاد منطقه کمک کرد. کل هزینه المپیک زمستانی ونکوور معادل 2/9 میلیارد دلار کانادا بود. تاثیرات اقتصادی المپیک 2010 از نظر ساخت‌وساز، شامل بهبود و نوسازی امکانات ورزشی موجود و احداث امکانات و تاسیسات جدید می‌شود. تاکنون المپیک زمستانی ونکوور، پرهزینه‌ترین المپیک زمستانی بوده است. رکوردی که توسط مسابقات سوچی شکسته شد. کمی بعد که میزان دقیق هزینه‌های برگزاری مسابقات سوچی مشخص شود می‌توان قضاوت کرد که روس‌ها چند برابر المپیک چهار سال قبل برای برگزاری این مسابقات هزینه کرده‌اند و چقدر به کف آورده‌اند.