مناقشه ارزی

با نزدیک شدن به ماه‌های پایانی سال مسوولان بانک مرکزی بیشتر از قبل در مورد یکسان‌سازی نرخ ارز سخن می‌گویند. اگرچه هنوز بانک مرکزی جزییات و چگونگی اجرای سیاست یکسان‌سازی ارز را اعلام نکرده و تنها وعده داده اگر شرایط مهیا باشد در پایان سال اقدام به یکسان‌سازی خواهد کرد. اگرچه رئیس‌کل بانک مرکزی در تازه‌ترین اظهارات خود برای یکسان‌سازی ارز تاکید کرده است؛ برنامه دولت برای به سرانجام رساندن یکسان‌سازی ارز تا پایان سال جاری است اما پیش‌شرط اجرای آن تسهیل دسترسی‌ها به منابع ارزی بین‌المللی است. ولی‌الله سیف با بیان اینکه طرح یکسان‌سازی نرخ ارز قرار بود پس از گذشت چندین ماه از اجرای توافق برجام عملیاتی شود، گفته است: یکی از پیش‌نیازهای اصلی آن عادی‌سازی روابط بانکی بین‌المللی است. گرچه تاکنون سرعت کمی داشته است، با توجه به شرایط اخیر امید می‌رود روند آن تسریع شود. اما آنچه این روزها بیشتر مورد سوال بوده، اینکه دولت و بانک مرکزی با چه نرخی می‌خواهند دلار را تک‌نرخی کنند؟ موضوعی که حتی باعث مطرح ‌شدن انتقاداتی نسبت به عملکرد بانک مرکزی در بازار ارز شده است. به طوری که برخی کارشناسان از انگیزه‌های انتخاباتی دولت در بازار ارز سخن گفته‌اند و نسبت به تعیین دستوری نرخ ارز هشدار داده‌اند. در این زمینه رئیس‌کل پیشین بانک مرکزی با انتقاد بی‌سابقه نسبت به عملکرد بانک مرکزی در یک برنامه تلویزیونی گفته است: اگر دولت نرخ ارز را دستوری پایین نگه ندارد نرخ ارز سال آینده بیش از چهار هزار تومان خواهد شد. از سوی دیگر طهماسب مظاهری نسبت به چگونگی تعیین نرخ ارز برای اجرای یکسان‌سازی ابراز نگرانی کرده است. به گفته او سیاست دولت و بانک مرکزی بر این است که ارز را تک‌نرخی دولتی کند؛ یعنی اینکه دولت نرخی را اعلام کند و آن تنها نرخ موجود در بازار باشد. انگیزه دولت بر این است که از چنین نرخی برای تبلیغات انتخاباتی استفاده کرده و بگوید که از اول دولت یازدهم نرخ دلار را نسبت به دولت قبل کاهش داده است و در بازه قیمتی کمتر نرخ ارز در دولت گذشته آن را افزایش نداده است. با این حال دیگر کارشناسان اقتصادی نیز معتقدند که هر چه به زمان برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در دوره بعدی نزدیک‌تر می‌شویم به طور طبیعی دولت تمایل کمتری به افزایش نرخ ارز خواهد داشت. با این حال شائبه تبلیغاتی بودن یکسان‌سازی ارز در حالی مطرح شده است که معاون اقتصادی بانک مرکزی در پاسخ به انتقادات اخیر در گفت‌وگو با ایسنا تاکید دارد که بازار نرخ ارز را تعیین می‌کند نه بانک مرکزی. پیمان قربانی با دفاع از ثبات بازار ارز گفته است: ثبات به معنای آن نیست که بانک مرکزی به دنبال ایجاد نرخی تصنعی و تثبیت‌شده برای ارز باشد. این بازار است که نرخ ارز را تعیین و بانک مرکزی نیز از تعدیل نرخ به گونه‌ای که به صادرات و تولید کمک کند و در عین حال به تقاضای سفته‌بازی دامن نزند حمایت می‌کند. حتی رئیس‌کل بانک مرکزی نیز در اواخر هفته گذشته به صراحت تاکید کرد: بانک مرکزی یکسان‌سازی یک باره نرخ ارز را مدنظر ندارد و این کار به موضوعاتی چون ارتباطات بین‌المللی بستگی دارد. با این حال مکانیسم تعیین نرخ ارز چگونه است؟ آیا انگیزه انتخاباتی دولت و بانک مرکزی در بازار ارز در یکسان‌سازی و پایین نگه‌داشتن دستوری نرخ دلار صحت دارد؟ اینها موضوعاتی است که در پرونده پیش رو مورد بررسی قرار گرفته است که در ادامه می‌خوانید.