تخریب تقلیدی
تجویز نسخه مداخله دولتی در کار استارت‌آپ‌ها چه تبعاتی به دنبال دارد؟
نظریه «تخریب خلاق» جوزف شومپیتر ناظر به این است که نیروهای فکری و اقتصادی با نوآوری و تکنولوژی جدید، عرضه کالا و خدمات را متحول می‌کنند و در واقع نظم موجود را به هم می‌ریزند تا نظمی جدید برپا کنند. این نظم جدید هم تنها تا زمان ظهور یک تخریب خلاق دیگر ادامه پیدا می‌کند و بعد فرومی‌پاشد. تخریب خلاق زمانی رخ می‌دهد که بنگاه‌ها و کسب‌وکارهای قدیمی که سوددهی ندارند تعطیل می‌شوند تا نیروی کار و سرمایه آنها به کسب‌وکارهای سودآور جدید منتقل شود. اقتصاددانان بازار آزاد تخریب خلاق را فرآیندی ضروری می‌دانند که دولت نباید مقابل آن بایستد. اما به‌طور کلی نهادهای مستقر به‌ویژه دولت‌ها از مخالفان جدی نوآوری‌ها هستند. در همین راستا فعالیت استارت‌آپ‌ها در ایران نیز با مقاومت‌های بسیاری مواجه شده است. اما تکراری‌ترین توجیهی که برای این مقاومت‌ها مطرح شده ادعای حمایت از استارت‌آپ‌ها و رگولاتوری و مقررات‌گذاری برای فضای استارت‌آپی است. رئیس سازمان فناوری اطلاعات ایران اخیراً در گفت‌وگویی که در «تجارت فردا» منتشر شد، اظهار کرد: «در نگاه به موضوع نوآوری و بر اساس نگاه تخریب خلاق، ما در ابتدا باید آزادی عملی به بازیگران بدهیم اگر (بازیگری) توانست موفق شود، آن زمان می‌توان در ادامه مسیر، رگولیشن و تنظیم‌گری را انجام داد.» این گفت‌وگو بخشی از پرونده ویژه شماره 324 تجارت فردا درباره تخریب خلاق بود. این مدیر دولتی پس از انتشار آن پرونده ویژه نیز در یادداشتی مدعی شده که «مداخله دولت‌ها در حوزه نوآوری انکارناپذیر است» و پرسش اصلی نهادگرایان این است که «چگونه مداخله مناسب داشته باشیم؟»
با درس‌های تلخی که اقتصاد ایران از دهه 50 تا امروز از «مداخله» دولت آموخته، امروز مهم‌ترین نگرانی این است که آدرس غلط دادن درباره نوآوری و نقش دولت در اقتصاد استارت‌آپ‌های ایرانی را اسیر همان چرخه‌ای کند که پیش از این بسیاری از کسب‌وکارها را به نابودی کشانده است.
